Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tượng gỗ trong đời sống tinh thần đồng bào DTTS Tây Nguyên

Thùy Dung - 12:22, 10/02/2022

Trong kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số Gia Lai, có một loại hình nghệ thuật vô cùng độc đáo là điêu khắc tượng gỗ dân gian. Từ lâu, loại hình nghệ thuật dung dị này đã góp phần làm nên sự phong phú cho kho tàng văn hóa tinh thần của đồng bào Tây Nguyên.

Các nghệ nhân ở xã Ia Ka, huyện Chư Păh (tỉnh Gia Lai) đang sáng tạo, chế tác tượng gỗ
Các nghệ nhân ở xã Ia Ka, huyện Chư Păh (tỉnh Gia Lai) đang sáng tạo, chế tác tượng gỗ

Từ bao đời nay, tượng gỗ được sáng tạo ra để phục vụ cho những sinh hoạt tín ngưỡng mang nhiều yếu tố tâm linh, để tiễn đưa người chết về thế giới bên kia. Hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội hiện đại, nhiều nghệ nhân đã mang tượng gỗ vượt ra ngoài không gian buôn làng để giới thiệu, quảng bá văn hóa Tây Nguyên và tăng thêm thu nhập từ loại hình điêu khắc dân gian vô cùng độc đáo này.

Với cộng đồng DTTS Tây Nguyên nói chung và đồng bào Gia RaiBa Na ở Gia Lai nói riêng, tượng nhà mồ là một thành tố không thể tách rời đời sống tinh thần của đồng bào. Đây là những tác phẩm nghệ thuật tự nhiên, từ một khúc gỗ được lấy trong rừng về, người nghệ nhân đã thổi hồn vào bên trong tượng gỗ nhằm khắc họa những buồn, vui, âu lo, những nhớ thương đời thực… Thông qua tượng gỗ, đồng bào còn  gửi gắm những mong muốn, ước vọng dành cho người đã khuất về cuộc sống yên bình ở thế giới bên kia.

Nghệ nhân Ưu tú Ksoh Krôh (xã Ia Ka, huyện Chư Păh) hiện nay là bậc thầy trong nghề tạc tượng tại địa phương
Nghệ nhân Ưu tú Ksoh Krôh (xã Ia Ka, huyện Chư Păh) hiện nay là bậc thầy trong nghề tạc tượng tại địa phương

Tại xã Ia Ka, huyện Chư Păh, Nghệ nhân Ưu tú Ksor Krôh - bậc thầy trong lĩnh vực tạc tượng chia sẻ: Tượng gỗ của người Gia Rai gắn liền với nhà mồ và lễ pơ thi (bỏ mả). Thời xa xưa, người làng quan niệm rằng việc tạc tượng phải làm ở trên rừng, khi nào xong mới được mang về nhà.

“Tượng gỗ trong không gian nhà mồ đóng vai trò rất quan trọng. Tượng gỗ thường mang những sắc thái buồn, vui, âu lo, thương nhớ giống như con người. Đặt tượng gỗ ở nhà mồ là để bầu bạn với người ở cõi a tâu (chết)”, ông Ksor Krôh cho biết.

Được sự rèn rũa của ông Ksor Krôh, ông Ksor Ek (xã Ia Ka) cũng là một trong những nghệ nhân tài hoa trong lĩnh vực tạc tượng, ông Ek cho biết: Theo phong tục của người Gia Rai thì có 3 loại tượng là: Tượng nhà mồ, tượng nhà rông và tượng nhà sàn. Nếu như tượng gỗ đặt ở nhà mồ dành cho người chết thì tượng ở nhà rông, nhà sàn lại dành cho người sống. Tùy vào mong muốn và nhu cầu của người đặt hàng mà nghệ nhân sẽ tạc theo ý muốn.

“Mỗi bức tượng nếu dành nhiều thời gian làm thì cũng phải mất khoảng 3-5 ngày liên lục. Hiện nay, vì lo những công việc thường nhật khác nên nghệ nhân chỉ tranh thủ thời gian rảnh để tạc tượng. Mình học nghề này từ ông Krôh cũng nhằm gìn văn hóa truyền thống của người Gia Rai mình”, ông Ek cho biết.

Trước đây, đồng bào DTTS ở Tây Nguyên quan niệm rằng tượng gỗ phải gắn liền với nhà mồ. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của xã hội hiện đại, tượng gỗ đã được đưa vào cuộc sống. Nhiều nhà hàng, quán ăn mang âm điệu Tây Nguyên đều sử dụng tượng gỗ để trang trí, thông qua đó giới thiệu và quảng bá tới du khách gần xa về một nét văn hóa của người Gia Rai, Ba Na.

Nghệ nhân Ksor Hnao (làng Kép, phường Đống Đa, TP.Pleiku) trong khuôn viên quán ẩm thực Tây Nguyên.
Nghệ nhân Ksor Hnao (làng Kép, phường Đống Đa, TP.Pleiku) trong khuôn viên quán ẩm thực Tây Nguyên.

Ông Ksor Hnao ở làng Kép (phường Đống Đa, thành phố Pleiku) là một người nổi tiếng khắp vùng khi vừa thành thạo đánh, chỉnh chiêng, tạc tượng gỗ và làm nhạc cụ dân gian. Tận dụng những lợi thế, năm 2016 ông mở quán ẩm thực Tây Nguyên gắn với tên mình và xây dựng một không gian văn hóa Tây Nguyên thu nhỏ trong quán với cây nêu, nhà sàn và tượng gỗ. Nghệ nhân Ksor Hnao chia sẻ: “Việc mang tượng nhà mồ ra khỏi cộng đồng làng nhằm mục đích quảng bá, giới thiệu văn hóa Tây Nguyên và giữ chân du khách khi đến với phố núi Pleiku. Nhờ vậy, tượng gỗ của người Ba Na, Gia Rai đã được nhiều người biết đến và đặt làm, chúng tôi cũng từ đó mà có thêm thu nhập.

Nhờ sự tài hoa, giỏi chế tác các nghệ nhân như ông Ksor Hnao, Ksor Krôh đã đưa tượng gỗ vượt ra khỏi khuôn khổ nhà mồ, đến các quán ăn, vươn ra làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), ngược vào TP Hồ Chí Minh trưng bày, triển lãm tại Hội chợ quốc tế Lifestyle Việt Nam (năm 2019)..

Thạc sĩ (Ths) Hoàng Thanh Hương, Phó Giám đốc Trung tâm thông tin công tác Tuyên giáo, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Gia Lai, người đã dày công nghiên cứu về đề tài bảo tồn và phát huy giá trị tượng gỗ dân gian các tộc người Ba Na, Gia Rai trên địa bàn tỉnh Gia Lai cho biết: Những nghệ nhân tạc tượng đã thổi hồn vào những bức tượng gỗ, họ đã truyền tải vào đó rất nhiều ý nghĩa về giá trị tinh thần và giá trị tâm thức, giá trị tâm linh, làm đẹp, làm tươi mới không gian văn hóa của cộng đồng.

Bằng sự khéo léo, tỉ mỉ và óc sáng tạo, các nghệ nhân đã tạo ra những bức tượng gỗ có hồn
Bằng sự khéo léo, tỉ mỉ và óc sáng tạo, các nghệ nhân đã tạo ra những bức tượng gỗ có hồn

“Theo tôi, muốn tượng gỗ tồn tại trong đời sống đương đại trước tiên ta phải giữ gìn, xây dựng được lực lượng nghệ nhân dân gian nòng cốt. Họ chính là những người nghệ sĩ, báu vật nhân văn sống của dân làng, là người truyền nghề cho lớp lớp thế hệ trẻ. Vậy nên, chính quyền phải hết sức quan tâm để xây dựng những lớp kế cận để giữ nghề”, Ths. Hoàng Thanh Hương chia sẻ thêm.

Cũng theo Ths. Hoàng Thanh Hương, di sản văn hóa dân gian trong đời sống đương đại với rất nhiều lý do khách quan và chủ quan thì đang dần bị mai một. Vì vậy, cần có sự phối hợp của các cấp, ngành liên quan để đưa di sản văn hóa ra không gian sinh hoạt cộng đồng nhiều hơn thay vì để nó nằm im trong không gian truyền thống của buôn làng. Có như vậy, văn hóa dân tộc mới được lưu giữ và phát huy”.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Là ngôi tháp cuối cùng của người Chăm được xây dựng bằng chất liệu gạch nung còn bảo tồn nguyên vẹn, đền tháp Po Ramê không chỉ là di sản kiến trúc độc đáo mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng Chăm. Việc bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phục dựng các lễ hội truyền thống tại đây đang được triển khai gắn với phát triển du lịch theo Dự án 6 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030.
Tin nổi bật trang chủ
Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Thách thức mới trên tinh thần ham học của người Dao (Bài cuối)

Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Thách thức mới trên tinh thần ham học của người Dao (Bài cuối)

Dù đã trải qua bao thế hệ, dòng suối hiếu học của người Dao vẫn không ngừng tuôn chảy, từ mái nhà tranh vang tiếng ê a kinh Nôm, đến giảng đường đại học rộn ràng bước chân người trẻ. Nhưng ở thế kỷ XXI, tinh thần ham học ấy đang đối diện với những thử thách chưa từng có. Trước những giá trị cũ dần mai một, môi trường sống thay đổi, thế hệ trẻ người Dao - đặc biệt là Gen Z - đứng giữa ngã ba thời đại: tiếp nối hay đứt đoạn? hội nhập hay tan loãng? Và để truyền thống ham học tập của dân tộc không sụp đổ, điều gì là then chốt?
Lễ hội Mừng lúa mới của dân tộc Xtiêng

Lễ hội Mừng lúa mới của dân tộc Xtiêng

Media - PV - 1 giờ trước
Dân tộc Xtiêng còn có nhiều tên gọi khác, như: Điêng, Xa Điêng, Xơ Điêng, Xa Chiêng, là dân tộc sinh sống lâu đời ở vùng Trường Sơn - Tây Nguyên và miền Đông Nam bộ.
Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Phóng sự - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Giữa trập trùng núi rừng huyện Tiên Yên (Quảng Ninh), đồng bào Sán Chỉ xã vùng cao Đại Dực đang viết nên câu chuyện mới cho vùng đất nghèo khó, với nhiều thay đổi ấn tượng từ nhận thức đến hành động. Đặc biệt là việc gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, góp phần cho sự phát triển bền vững tại vùng cao nơi đây.
“Tôi luôn nhớ mãi lời Bác dạy”

“Tôi luôn nhớ mãi lời Bác dạy”

Phóng sự - Thanh Hải - 2 giờ trước
Đời người, có những ký ức không thể nào quên, như là động lực, là niềm tin, là tự hào, là hãnh diện mãi mãi. Khoảnh khắc gặp Bác, khi thì ở Phủ Chủ tịch, khi lại ở quê nhà… với một cụ bà đã vượt qua hơn một thế kỷ cuộc đời, là tất cả như thế. Cụ là Nguyễn Thị Thức, 106 tuổi, ở làng Hồng Lĩnh, xã Hậu Thành, Yên Thành (Nghệ An).
70 năm nhìn lại cuộc chia tay lịch sử tại Cảng Quy Nhơn

70 năm nhìn lại cuộc chia tay lịch sử tại Cảng Quy Nhơn

Tin tức - T.Nhân - N.Triều - 2 giờ trước
Tối 16/5, tại quảng trường Nguyễn Tất Thành, Tp. Quy Nhơn, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc của cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam (16/5/1955 - 16/5/2025). Đây là dịp để ôn lại một chặng đường lịch sử hào hùng, nơi hàng vạn cán bộ, chiến sĩ, đồng bào miền Nam rời quê hương trong niềm tin “ra đi để trở về”, góp phần làm nên thắng lợi vẻ vang của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Khánh Hòa: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025

Khánh Hòa: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
Ngày 16/5, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa tổ chức Hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025. Tham dự hội nghị có hơn 50 đại biểu là chức sắc, chức việc, nhà tu hành đại diện các tổ chức tôn giáo.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Ý nghĩa chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” tại xã biên giới của Long An

Ý nghĩa chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” tại xã biên giới của Long An

Nhịp cầu nhân ái - Tào Đạt - Sa Rây - 2 giờ trước
Ngày 16/5, tại xã Bình Thạnh (huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An), Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) tỉnh Trà Vinh và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Trà Vinh phối hợp với Hội LHPN tỉnh Long An và Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Long An đã tổ chức Chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” năm 2025.
Các nạn nhân bị thương vụ sạt lở tại huyện Phong Thổ đang được điều trị tích cực

Các nạn nhân bị thương vụ sạt lở tại huyện Phong Thổ đang được điều trị tích cực

Thời sự - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Vụ sạt lở tại công trường thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, thuộc bản Lản Nhì Thàng, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu đã làm 05 người mất tích và 04 người bị thương. Hiện, các nạn nhân bị thương đang được điều trị tích cực tại Bệnh viên Đa khoa tỉnh Lai Châu.
Xác định danh tính các nạn nhân mất tích vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Xác định danh tính các nạn nhân mất tích vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Thời sự - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Vụ sạt lở đất tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, thuộc bản Lản Nhì Thàng, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, ngày 16/5 làm 9 người bị thương và mất tích.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Media - BDT - 3 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Ánh sáng từ bi lan tỏa nơi vùng cao A Lưới

Ánh sáng từ bi lan tỏa nơi vùng cao A Lưới

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Minh Ngọc - 23:08, 16/05/2025
Không chỉ làm tốt Phật sự, nhiều tăng ni và Phật tử Phật giáo ở A Lưới, TP. Huế còn chung tay với chính quyền và các ban ngành đoàn thể làm tốt công tác xóa đói giảm nghèo, xóa nhà tạm, nhà dột nát giúp đồng bào DTTS miền biên giới ngày càng no ấm hơn.