Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Đàn ting ning - cây đàn của tình yêu

Lê Mận - 11:12, 29/12/2021

Trong ngôi nhà rông, bên ánh lửa bập bùng, nhâm nhi hương rượu cần, già Đing Plơnh (làng Stơr, xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai) gảy đàn ting ning và kể cho chúng tôi nghe về mối tình ngang trái của chàng trai, cô gái người Ba Na. Câu chuyện lý giải nguồn gốc ra đời cây đàn ting ning - cây đàn của tình yêu.

Nghệ nhân Đing Plơnh ở làng Stơr, xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai đang chơi đàn ting ning
Nghệ nhân Đing Plơnh ở làng Stơr, xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai đang chơi đàn ting ning

Chuyện kể rằng, từ rất lâu rồi, trong buôn làng có đôi trai gái yêu nhau mà không đến được với nhau, bởi người con trai đó là chú, còn cô gái là cháu ruột. Cha mẹ và người thân ngăn cản, không cho họ nên vợ nên chồng vì quan hệ máu mủ quá gần gũi. Nhưng họ vẫn lén lút gặp nhau.

Rồi một hôm, khi cả nhà đi vắng, đôi trai gái đã rủ nhau tìm đến cái chết để được bên nhau. Họ vào rừng, cô gái đã treo cổ tự tử trước. Chứng kiến người mình yêu treo cổ tự tử chàng trai hoảng sợ, chạy về kêu cứu mọi người. Khi mọi người đến, cô gái không còn sống nữa, chàng trai buồn bã quên ăn quên ngủ chỉ nghĩ về người yêu của mình.

Vào một buổi chiều chàng khăn gói đi ngủ đêm bên bờ suối trong rừng… Trăng đã lên cao, mắt chàng cay cay mà không tài nào ngủ được, thoảng nghe từ dưới suối có âm thanh rất lạ. Chàng men theo con suối tìm đến nơi có âm thanh phát ra và nhìn thấy “kơ bong” (loại cây ống mọc) va vào nhau lúc mạnh lúc yếu, phát ra hai âm thanh có cao độ khác nhau. Lúc va vào thân cây tiếng kêu to “ting”, khi va vào mắt cây tiếng kêu nhỏ hơn “ning”.

Trở về nhà chàng lấy cây lồ ô và “kơxi Rơbo” (rễ cây rừng đập dập phơi khô làm dây đàn). Có cây đàn, mỗi khi nhớ nàng trong lòng chàng cảm thấy thanh thản hơn nhiều. Đêm nào cũng vậy chàng ngồi dựa mình ở thành cửa nhà rông gảy đàn. Vào một hôm trăng sáng, trong lúc đang cảm hứng say mê với cây đàn của mình, chàng nhìn thấy nàng xuất hiện từ phía cổng làng vẫy gọi mình. Quá mừng rỡ chàng vội treo cây đàn lên mà không để ý cây lao phía dưới, vội nhảy xuống theo tiếng gọi của nàng. Trước khi nhắm mắt trên môi chàng vẫn nở nụ cười mừng rỡ hạnh phúc khi nhìn thấy người mình yêu.

Cấu tạo cây đàn ting ning của người Ba Na
Cấu tạo cây đàn ting ning của người Ba Na

Cũng từ đó người ta đặt tên cho cây đàn mà chàng trai gảy là đàn ting ning để nhớ về mối tình của đôi trai gái. Kể từ đó cây đàn được các chàng trai Ba Na dùng để bày tỏ tình cảm của mình với người yêu, đã trở thành sợi tơ hồng gắn kết biết bao đôi trai gái nên vợ thành chồng.

Cũng giống như đàn T’rưng hay đàn chapi, đàn ting ning được làm từ ống cây lồ ô. Người ta lên rừng chọn cây lồ ô gần rụng hết lá, lấy phần giữa thân cây mang về phơi trên gác bếp từ 1-2 tháng rồi mới mang ra làm đàn.

Theo như chia sẻ của nghệ nhân Đing Plơnh (Nghệ nhân ở làng Stơr, xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai) “lồ ô mang về không được phơi ngoài trời nắng sẽ dễ bị nứt, cho nên phơi ở gác bếp để lồ ô khô mà không bị nứt’’. Trên phần đầu ống lồ ô cắm một số thanh tre nhỏ để mắc dây đàn, đây cũng chính là những chốt dùng để “lên dây” khi đàn cho âm thanh chuẩn hơn. Dưới những chốt này, trên thân dây người ta vẽ những viên sáp ong rồi dính lên làm điểm bấm các nốt trên dây đàn. Cuối ống trên thân đàn người ta gắn nửa quả bầu khô để thu âm thanh. Để có được độ vang, họ chọn quả bầu tròn và dày. Dây đàn được các nghệ nhân làm với 12 dây, trước đây dây đàn được lấy từ lõi của dây điện Pháp, còn bây giờ đồng bào lấy từ lõi của dây phanh xe đạp… Nhờ vậy mà âm thanh nghe sáng hơn, vang hơn.

Các chàng trai Ba Na tỏ tình bằng cây đàn ting ning
Các chàng trai Ba Na tỏ tình bằng cây đàn ting ning

Nhắc đến cây đàn, nghệ nhân Đing Plơnh cầm đàn gảy một bài, âm thanh trong sáng phát ra từ cây đàn mộc mạc.  Đôi mắt ông như sáng lên kể về cái thời còn trẻ: Khi làng có chuyện vui, rượu đã ngà ngà say, chúng tôi mang đàn ra gảy để trò chuyện với các cô gái, cứ như vậy cho đến tận đêm khuya.

Đàn ting ning giờ đây không chỉ dành cho các chàng thanh niên bày tỏ tình cảm với bạn gái, mà khi có gia đình rồi cây đàn vẫn tiếp tục chuyển tải tình cảm của người chồng với người vợ để cùng chia sẻ bầu bạn với nhau. Tính tang, tình tang… lời yêu thương trong sáng như đôi mắt của chàng trai, róc rách ngọt ngào như suối nguồn của đại ngàn Tây Nguyên. Ting ning đã trở thành cây đàn tình, cây đàn yêu thương của người  Ba Na giữa vùng đất đỏ bazan.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
An Giang: Gần 60 đôi bò sẽ tham dự Hội đua bò Bảy núi lần thứ 28

An Giang: Gần 60 đôi bò sẽ tham dự Hội đua bò Bảy núi lần thứ 28

Nhân dịp Lễ Sen Dotal của đồng bào Khmer, UBND huyện Tri Tôn (tỉnh An Giang) tổ chức Hội Đua bò Bảy núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 28 và Chương trình biểu diễn Mô tô địa hình tại Khu Thể thao Du lịch Tà Pạ - Soài Chek, xã Núi Tô (sân đua bò huyện Tri Tôn).
Sức sống mới ở những ngôi làng vùng miền núi Quảng Ngãi

Sức sống mới ở những ngôi làng vùng miền núi Quảng Ngãi

Phóng sự - T.Nhân - 1 giờ trước
Nhiều năm qua, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, nhiều khu dân cư, nhiều ngôi làng ở vùng cao Quảng Ngãi đã có sự đổi thay nhanh chóng; đời sống, kinh tế của người dân đã được cải thiện, nâng cao...
Đắk Lắk: Củng cố hồ sơ xử lý người bị cụt bàn tay, không có Giấy phép lái xe vẫn điều khiển xe ô tô

Đắk Lắk: Củng cố hồ sơ xử lý người bị cụt bàn tay, không có Giấy phép lái xe vẫn điều khiển xe ô tô

Pháp luật - Hoàng Thùy - 1 giờ trước
Ngày 3/10, lãnh đạo Công an huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk cho biết, đơn vị đang củng cố hồ sơ để xử lý 1 trường hợp bị cụt bàn tay, không có Giấy phép lái xe, nhưng vẫn điều khiển xe ô tô.
Giữ bình yên cho vùng biên giới Long An

Giữ bình yên cho vùng biên giới Long An

Pháp luật - Minh Luận – Đinh Quân - 1 giờ trước
Cuộc chiến phòng, chống các loại tội phạm trên tuyến biên giới luôn là trận chiến đầy cam go và nguy hiểm. Nhưng với bản lĩnh chính trị vững vàng, sự mưu trí, dũng cảm, cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cửa khẩu Mỹ Quý Tây (Bộ đội Biên phòng tỉnh Long An) đã đấu tranh, triệt phá thành công nhiều chuyên án, bắt giữ nhiều đối tượng tội phạm nguy hiểm, kiểm soát bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia...
Lần đầu tiên, gần 100 nhà báo cùng chinh phục đỉnh Tà Chì Nhù

Lần đầu tiên, gần 100 nhà báo cùng chinh phục đỉnh Tà Chì Nhù

Media - Vàng Ni - 2 giờ trước
Tà Chì Nhù là ngọn núi cao thứ 7 tại Việt Nam, với độ cao 2.979m, là "nóc nhà" của Yên Bái và là một trong những điểm săn mây đẹp nhất tại miền Bắc. Đây cũng là một trong những đỉnh núi khó leo nhất tại Việt Nam.
Kon Tum: Xử phạt 15 triệu đồng cơ sở tàng trữ trái phép quần áo, quân tư trang quân đội

Kon Tum: Xử phạt 15 triệu đồng cơ sở tàng trữ trái phép quần áo, quân tư trang quân đội

Pháp luật - Ngọc Chí - 2 giờ trước
Ngày 3/10, Đội trưởng Đội Quản lý thị trường số 2 (Cục Quản lý thị trường tỉnh Kon Tum) đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 1 hộ kinh doanh trên địa bàn huyện Đăk Tô, về hành vi tàng trữ trái phép quần áo, quân tư trang Quân đội Nhân dân Việt Nam, với mức xử phạt là 15 triệu đồng.
Mường Lò - Tinh hoa miền di sản

Mường Lò - Tinh hoa miền di sản

Bất cứ ai đến với Nghĩa Lộ - Mường Lò thời điểm này sẽ được thăng hoa cảm xúc trước vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên và những thảm vàng lúa chín; được chiêm ngưỡng vẻ đẹp duyên dáng yêu kiều của các cô gái Thái; được hòa mình trong vòng những Xòe bất tận để cảm nhận tự trái tim những giá trị văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, với bao cung bậc cảm xúc đắm say và giá trị nhân văn sâu sắc đã và đang trường tồn, lan tỏa của Nghệ thuật Xòe Thái - tinh hoa miền di sản Mường Lò, Nghĩa Lộ.
Bài thuốc chữa bệnh từ cây quả nổ

Bài thuốc chữa bệnh từ cây quả nổ

Vườn thuốc quanh ta - Như Ý - 2 giờ trước
Quả nổ còn có tên gọi khác là nổ, sâm đất, sâm tanh tách, tanh tách, tiêu khát thảo, tam tiêu thảo.… Cây quả nổ có tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, giải độc và bồi bổ. Trong y học cổ truyền thường sử dụng dược liệu này để giảm nóng sốt và điều trị các chứng bệnh về đường tiết niệu như sỏi bàng quang, sỏi thận, viêm nhiễm niệu đạo,…Sau đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ quả nổ mời các bạn tham khảo.
Vụ tận dụng nghĩa trang làm nơi xử lý rác ở Kon Tum: Các đơn vị

Vụ tận dụng nghĩa trang làm nơi xử lý rác ở Kon Tum: Các đơn vị "né" trách nhiệm

Bạn đọc - Ngọc Chí - 3 giờ trước
Sau khi Báo Dân tộc và Phát triển có bài “Kon Tum: Tận dụng Nghĩa trang làm nơi xử lý rác”, phản ánh việc Nghĩa trang Nhân dân Tp. Kon Tum bị biến thành nơi tập kết rác, các đơn vị có liên quan đã tiến hành thu gom rác đưa đi nơi khác xử lý và đốt phần rác còn lại tại bãi tập kết ở Nghĩa trang. Tuy nhiên, các đơn vị chức năng vẫn cho rằng đó không phải là “rác”, nhằm "né" tránh trách nhiệm.
An Giang: Gần 60 đôi bò sẽ tham dự Hội đua bò Bảy núi lần thứ 28

An Giang: Gần 60 đôi bò sẽ tham dự Hội đua bò Bảy núi lần thứ 28

Sắc màu 54 - Như Tâm - Lê Vũ - 4 giờ trước
Nhân dịp Lễ Sen Dotal của đồng bào Khmer, UBND huyện Tri Tôn (tỉnh An Giang) tổ chức Hội Đua bò Bảy núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 28 và Chương trình biểu diễn Mô tô địa hình tại Khu Thể thao Du lịch Tà Pạ - Soài Chek, xã Núi Tô (sân đua bò huyện Tri Tôn).
TPHCM: Đã có kết quả giải mã gene ca mắc bệnh đậu mùa khỉ nội địa

TPHCM: Đã có kết quả giải mã gene ca mắc bệnh đậu mùa khỉ nội địa

Sức khỏe - T.Hợp - 4 giờ trước
Ngày 3/10, Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh cho biết kết quả giải mã gene của ca bệnh Đậu mùa Khỉ “nội địa” đầu tiên được phát hiện tại thành phố là kiểu gene giống với các chủng virus monkeypox mới được phát hiện gần đây tại các quốc gia như Nhật Bản, Bồ Đào Nha và Hàn Quốc.
Khai giảng lớp học xóa mù chữ cho đồng bào Mông tại Sơn La

Khai giảng lớp học xóa mù chữ cho đồng bào Mông tại Sơn La

Công tác Dân tộc - Thanh Nguyên - 5 giờ trước
Ngày 2/10, tại Sơn La, Đồn Biên phòng Mường Lèo, Bộ đội Biên phòng Sơn La phối hợp với Trường Phổ thông dân tộc Bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở xã Mường Lèo khai giảng lớp xóa mù chữ năm học 2023.