Hướng đi bền vững cho du lịch mạo hiểm

Du lịch mạo hiểm-Cơ hội vàng để bứt phá

Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với địa hình trải dài, giàu sự tương phản: núi cao, cao nguyên đá, rừng rậm, hang động, biển đảo, sa mạc cát…Đây chính là nền tảng để phát triển các sản phẩm du lịch mạo hiểm đa dạng.

Những trải nghiệm vừa “rùng mình” vừa “nghẹt thở” ấy không chỉ thỏa mãn cơn khát phiêu lưu của du khách, mà còn mang về doanh thu khổng lồ, tạo ra công ăn việc làm và góp phần quảng bá hình ảnh quốc gia.

Điển hình như hang Sơn Đoòng, kỳ quan thiên nhiên với vòm hang rộng nhất thế giới, được khám phá vào năm 2009. Hệ thống hang Phong Nha kéo dài gần 45 km, gồm các nhánh hang khô, hang nước, thạch nhũ đa hình và sông ngầm chằng chịt. Du khách có thể chọn những tour khám phá đơn giản bằng thuyền hoặc các hành trình mạo hiểm kéo dài nhiều ngày, bao gồm leo núi, bơi hang và ngủ lại trong lòng hang.

Mỗi năm, khoảng 500 người tham gia vào các chuyến thám hiểm hang Sơn Đoòng, góp phần đưa Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành một trong những điểm đến thám hiểm hang động hàng đầu trên thế giới. Theo số liệu từ công ty Oxalis, tính đến năm 2024, tổng doanh thu từ các tour thám hiểm Sơn Đoòng đạt hơn 528 tỷ đồng trong suốt 10 năm qua.

Những năm gần đây, nhiều địa điểm đã bắt đầu ghi dấu trên bản đồ du lịch mạo hiểm khu vực và quốc tế. Hà Giang trở thành “thánh địa phượt” với cung đường Mã Pí Lèng huyền thoại, nơi mỗi mét đường là một thử thách.

Ở Đà Lạt nổi tiếng với trò chơi canyoning – đu dây vượt thác tại Datanla, Suối Vàng. Còn ở miền Bắc, Mù Cang Chải (Yên Bái) với Festival dù lượn mùa lúa chín đã biến thung lũng Tú Lệ thành “thiên đường trên không”, nơi hàng trăm phi công trong và ngoài nước hội tụ.

Theo Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, trong cơ cấu khách quốc tế đến Việt Nam, tỷ lệ khách tìm kiếm trải nghiệm thiên nhiên – mạo hiểm đang tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm khách nước ngoài. Đây là tín hiệu tích cực, chứng tỏ Việt Nam hoàn toàn có thể định vị du lịch mạo hiểm như một sản phẩm chiến lược bên cạnh nghỉ dưỡng, văn hóa – tâm linh.

Cần khung pháp lý riêng 

Dù tiềm năng lớn, nhưng thực tế phát triển du lịch mạo hiểm ở Việt Nam vẫn còn manh mún, thiếu tính hệ thống. Không ít tour tự phát, không đảm bảo thiết bị đạt chuẩn, hướng dẫn viên chưa được đào tạo bài bản về cứu hộ, sơ cứu. Các vụ tai nạn ở Đà Lạt, Quảng Trị hay vụ du khách mất tích tại rừng quốc gia Cúc Phương ngày 14/8 vừa qua, đã gây dư luận xôn xao, cho thấy khoảng trống pháp lý và quản lý.

PGS.TS Lâm Nhân, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh phân tích, một vấn đề lớn trong du lịch mạo hiểm là thiếu hệ thống quản lý an toàn và đào tạo hướng dẫn viên chuyên nghiệp. Nhiều công ty chưa có quy trình đánh giá rủi ro đầy đủ, dẫn đến cắt giảm tiêu chuẩn an toàn để tối đa hóa lợi nhuận, gây nguy cơ cho du khách.

Để phát triển du lịch mạo hiểm an toàn và bền vững, cần áp dụng mô hình quản lý rủi ro động, đào tạo hướng dẫn viên về kỹ năng sinh tồn, sơ cứu, quản lý rủi ro và tâm lý du khách, cùng hợp tác với tổ chức quốc tế về huấn luyện an toàn.

PGS.TS Bùi Thanh Thủy, Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội, cho rằng, việc phát triển du lịch mạo hiểm cần gắn với mục tiêu bảo vệ môi trường. Du lịch mạo hiểm cần chú trọng trách nhiệm của du khách đối với môi trường tự nhiên. Bên cạnh đó, cần xây dựng chiến lược bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào địa phương. Đồng thời, tái đầu tư từ doanh thu du lịch và tài trợ để bảo vệ, duy trì giá trị văn hóa bản địa và phát triển hạ tầng”, PGS.TS Bùi Thanh Thủy chia sẻ.

Để du lịch mạo hiểm bứt phá, trước hết cần khung pháp lý riêng cho du lịch mạo hiểm, quy định rõ ràng về tiêu chuẩn an toàn, quy trình cấp phép, kiểm tra và xử lý vi phạm. Các địa phương có tiềm năng phải ban hành bộ quy chuẩn chi tiết, từ trang thiết bị, kỹ năng hướng dẫn viên, bảo hiểm bắt buộc đến phương án cứu hộ khẩn cấp.

Song song, cần đào tạo và cấp chứng chỉ cho đội ngũ hướng dẫn viên chuyên nghiệp. Đây không chỉ là người dẫn đường, mà còn là “lá chắn” bảo vệ du khách khi rủi ro xảy ra. Họ phải am hiểu địa hình, văn hóa bản địa, có kỹ năng sơ cứu y tế và kỹ thuật cứu hộ.

Cuối cùng, sự phát triển của du lịch mạo hiểm cần gắn liền với bảo tồn thiên nhiên và văn hóa. Người dân địa phương phải được tham gia vào chuỗi giá trị, từ cung cấp dịch vụ homestay, ẩm thực, vận chuyển, đến làm hướng dẫn viên cộng đồng. Khi người dân có lợi ích, họ sẽ trở thành lực lượng tiên phong bảo vệ tài nguyên.

Du lịch mạo hiểm không chỉ mang đến cảm giác mạnh hay thỏa mãn đam mê phiêu lưu. Đằng sau đó là câu chuyện kinh tế, quảng bá hình ảnh quốc gia, và khơi dậy niềm tự hào bản sắc địa phương. Với tiềm năng thiên nhiên phong phú, cùng sự chuyển mình của thị trường du lịch, Việt Nam có đủ điều kiện để trở thành “điểm sáng” mới của du lịch mạo hiểm trong khu vực.

Điều cần thiết lúc này là một chiến lược bài bản, sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước – doanh nghiệp – cộng đồng, để biến tiềm năng thành hiện thực. Để Việt Nam còn có thể tự tin giới thiệu với bạn bè quốc tế một “thương hiệu mới”: đất nước của những trải nghiệm mạo hiểm đầy cuốn hút, nơi mỗi hành trình khám phá là một câu chuyện khó quên.