Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người "mang nợ" với cồng chiêng

Thiên Đức - 15:48, 30/11/2021

Mái tóc búi cao, dáng người rắn rỏi, tiếng nói oang oang, là những gì chúng tôi ấn tượng ở Nghệ nhân Bùi Tiến Xô trong lần gặp ông tại Ngày hội Đại đoàn kết ở xứ Mường Động (huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình) vừa diễn ra vào cuối tháng 11/2021. Được biết, từ năm 2015, ông là 1 trong 8 nghệ nhân đầu tiên của tỉnh Hòa Bình được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú vì sự miệt mài, tận tâm góp sức giữ cho những mạch ngầm văn hóa truyền thống dân tộc chảy mãi.

Nghệ nhân Bùi Tiến Xô với những bộ cồng chiêng quý giá
Nghệ nhân Bùi Tiến Xô với những bộ cồng chiêng quý giá

Lặn lội tìm cồng chiêng

Nghệ nhân Bùi Tiến Xô sinh năm 1953 quê gốc ở huyện Lạc Sơn (Hòa Bình). Năm 17 tuổi, ông theo cha mẹ di cư đến thôn 168, xã Vĩnh Tiến, huyện Kim Bôi. Ngay từ nhỏ, đời sống, văn hóa của dân tộc Mường như một mạch nguồn tự nhiên ngấm dần trong ông.

Vì thế vào những năm 90 của thế kỷ trước, khi kinh tế của đất nước còn hết sức khó khăn, nhiều hộ gia đình đành cắn răng bán đi những bộ cồng chiêng cổ. Không đành lòng trước sự “chảy máu” văn hóa, ông Xô khi ấy còn là cộng tác viên của Đoàn Văn công tỉnh, ông đã tự nguyện rong ruổi chiếc xe đạp đi khắp núi rừng của Hòa Bình tìm mua lại cồng chiêng.

Nhớ lại những năm tháng tuổi trẻ đó, ông Xô kể lại, thời đó, có gia đình vì “bí quá”, biết việc ông làm không bởi vì vụ lợi cá nhân hay kinh doanh, buôn bán nên họ tin tưởng, nhượng lại cho ông với giá “hữu nghị”, với lời dặn dò tỷ mỉ, tha thiết: “Tôi để cho ông, để dùng mỗi khi có dịp lễ lạc gì cần. Đừng bán, nếu bán thì gọi tôi. Giá nào lúc ấy tôi cũng mua”.

Dù đường sá đi lại còn khó khăn, nhưng những tiếng cồng chiêng cứ thôi thúc, dồn dập, giục ông phải lên đường. Có lần, để lấy được 2 chiếc cồng chiêng nhỏ (đã bị vỡ, nhưng ông đã sửa được và “trả lại giọng nói” cho chúng) ông từng phải mất 3 ngày trời vượt hơn 100km đường đồi núi với những sỏi đá gồ ghề về huyện Tân Lạc (Hòa Bình).

Ông Xô cho biết thêm, trong số những chiếc cồng chiêng ông sưu tầm được, có chiếc tuổi thọ đến cả 400 - 500 năm, do ông cha để lại. Đó là những chiếc mà thời bấy giờ chỉ có những người có chức sắc trong bản làng mới giữ được. Nhiều lúc ngồi vui với mọi người, ông vẫn cười tươi mà rằng: “Đời mình chót mang cái “nợ” với cồng chiêng rồi. Giờ muốn bỏ cũng chẳng thể đành được nữa”.

Bằng tâm huyết của mình, ông Bùi Tiến Xô đã sưu tầm được gần 60 bộ cồng chiêng vô cùng quý giá. Từ Mường Động, tiếng cồng chiêng của người Mường như đã được ông Xô lưu giữ để rồi ngân vang ngân xa hơn trong cuộc sống hiện đại tất bật.

Nghệ nhân Bùi Tiến Xô trò chuyện cũng các nghệ sĩ trẻ
Nghệ nhân Bùi Tiến Xô trò chuyện cùng các nghệ sĩ trẻ

Trao truyền văn hóa

Không chỉ là cồng chiêng, nghệ nhân Bùi Tiến Xô còn là một nghệ sĩ đa tài. ông biết chơi và thể hiện ấn tượng gần 20 loại nhạc cụ của các dân tộc miền núi và cả một số nhạc cụ hiện đại.

Đưa chúng tôi về thăm gia đình, ông Xô khoe kho nhạc cụ với đủ các loại: Khèn, tiêu, sáo, ghita, tam thập lục, đàn đáy, đàn nhị, đàn bầu, đàn tính, trống cơm. Bản “Tiếng đàn bầu”, rồi “Lòng mẹ” đã vang lên ngay sau đó, từ chiếc đàn bầu do chính ông tự chế. Rồi đang cao hứng, nghệ sĩ Xô lấy ngay cây tiêu, ngồi tựa cửa sổ thổi một bản nhạc của núi rừng Tây Bắc mà những người Mông rất ưa thích. 

Tất cả các nhạc cụ ông đều làm ra được, thể hiện tốt và rất có hồn. Chúng tôi đã có một ngày thưởng thức âm nhạc miễn phí tuyệt vời giữa núi rừng, cùng với món cá suối, rau rừng trong căn nhà sàn do chính ông tự đi kiếm gỗ và dựng lên trong 1 tháng trời.

Giờ đây, người Mường ở vùng Kim Bôi chẳng mấy ai còn ở nhà sàn như ông Xô nữa. Cũng chẳng còn nhiều người biết đánh cồng, đánh chiêng. Còn ông Xô, sau những giây phút thăng hoa với âm nhạc, cuối ngày lại trở về công việc đời thường là một anh thợ hàn xì đầy gian khó. Trải qua không biết bao nhiêu nghề để mưu sinh, để nuôi dưỡng đam mê chiêng Mường.

Nhưng bao năm nay, ông đã cần mẫn đi khắp nơi tìm mua lại cồng chiêng và mang chiêng ấy đi truyền thụ (miễn phí) cách chơi ở khắp nơi. Với ông Xô, ông chỉ sợ không tìm được người học, chứ tiền dạy ông không nhắc tới bao giờ.

Ông đã đến mạn Lạc Sơn, Đà Bắc, Tân Lạc, rồi TP. Hòa Bình để tìm và mở những lớp dạy cồng chiêng miễn phí. Người dạy và người học đến với nhau hoàn toàn trên tinh thần tự nguyện và tự giác. Còn nhạc cụ để giảng dạy, ông cũng chẳng ngại ngần vác bộ cồng chiêng của mình đi cho học sinh thực hành.

Hiện nay, mặc dù công việc nhà rất bận rộn, nhưng ông Xô vẫn thường xuyên đi truyền dạy cồng chiêng. Riêng ở huyện Kim Bôi, ông Xô đang dạy cho 3 đội cồng chiêng ở các xã với số thành viên lên tới hơn 60 người.

Trong Ngày hội Đại đoàn kết dân tộc vào cuối tháng 11 vừa qua, chúng tôi may mắn được thưởng thức Đội cồng chiêng của xã Đú Sáng, Kim Bôi với 32 thành viên, toàn là phụ nữ Mường do “thầy” Xô truyền dậy biểu diễn rất đặc sắc.

Có thể nói, dù cuộc sống hiện đại còn nhiều khó khăn thiếu thốn, song núi rừng Hòa Bình vẫn còn có những người như nghệ nhân Bùi Tiến Xô, thì văn hóa của người Mường vẫn luôn được gìn giữ như những mạch ngầm văn hóa chảy mãi cho thế hệ mai sau.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.