Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Quyến rũ chiêng Mường

PV - 15:00, 06/02/2018

Mỗi dân tộc Việt Nam đều có những nét văn hóa riêng, đặc sắc. Nếu như với người Mông là tiếng khèn gọi bạn chơi Xuân, với người Thái là những điệu xòe quyến rũ… thì với dân tộc Mường là tiếng cồng chiêng kỳ ảo trong các dịp lễ, Tết, hội hè. Nét văn hóa ấy đã và đang được đồng bào dân tộc Mường ở Tiến Xuân (huyện Thạch Thất, Hà Nội) gìn giữ, phát huy.

Loại hình nghệ thuật vô giá

Chúng tôi tìm về thôn Đồng Dâu, xã Tiến Xuân gặp Nghệ nhân Quách Hữu Kiểm, người được mệnh danh là kho sách sống về văn hóa Mường, đặc biệt là văn hóa cồng chiêng. Khi chưa phân chia địa giới hành chính giữa Hà Nội và Hòa Bình, ông Kiểm là một trong số ít người Mường của tỉnh Hòa Bình được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân văn hóa và Chiến sĩ văn hóa vào năm 1982. Ngay đầu thôn, trong căn nhà nhỏ, gọn gàng, ông Quách Hữu Kiểm không bất ngờ khi có khách lạ đến thăm, tìm hiểu về văn hóa cồng chiêng của xứ Mường.

Ông bảo, thời gian gần đây, thôn Đồng Dâu là điểm đến của nhiều người yêu thích văn hóa cồng chiêng của người Mường. “Cách đây không lâu, lãnh đạo thành phố, cán bộ văn hóa của huyện Thạch Thất cũng đã về thăm và bày tỏ tâm huyết về việc khôi phục nét văn hóa cồng chiêng của bà con. Tôi rất vui mừng khi nhận được sự quan tâm của các ngành, các cấp”, ông Kiểm nói.

Theo ông Kiểm, từ xưa, trong quan niệm của người Mường, hội nào mà thiếu tiếng cồng chiêng, hội ấy không to; Tết mà im tiếng cồng chiêng, Tết ấy không sung túc; trong ngày vui hạnh phúc lứa đôi, không có tiếng cồng chiêng, ngày ấy mất vui… Vì thế, cồng chiêng đã trở thành một bộ phận không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Mường.

Ông Kiểm cho hay, ở nước ta, không chỉ người Mường mà cồng chiêng cũng là nét văn hóa độc đáo của nhiều dân tộc vùng Tây Nguyên.

Niềm hân hoan của các cô gái Mường khi đánh cồng chiêng trong ngày hội. Niềm hân hoan của các cô gái Mường khi đánh cồng chiêng trong ngày hội.

 

Sự khác biệt thú vị là ở sự phân biệt cồng và chiêng. Nếu cồng, chiêng Tây Nguyên có sự phân định tương đối rằng những chiếc có núm là cồng, còn những chiếc mặt bằng gọi là chiêng, thì ở người Mường, cồng là từ dùng chỉ loại nhạc cụ không có núm, to chừng miệng thúng, còn gọi là “Lệnh”, chỉ dùng khi vua, quan truyền lệnh. Chiêng là loại nhạc cụ có núm, dùng trong các lễ hội, Tết... Tuy nhiên, người dân vẫn gọi loại chiêng dùng trong lễ hội với tên chung là cồng chiêng.

“Trong trình diễn, cồng chiêng Tây Nguyên chủ yếu dùng tay đánh trực tiếp lên mặt cồng, chiêng, âm điệu thể hiện sức mạnh, sự cuồng nhiệt đến bỏng cháy của những chàng “Đam San”. Với người Mường, lại là sự dịu dàng, đằm thắm, ý nhị và sâu sắc của những cô gái trong trang phục truyền thống áo, váy dân tộc”, ông Kiểm chia sẻ.

Gần gũi hơn với văn hóa cội nguồn

Để giúp tôi “tận mục sở thị” nghệ thuật trình diễn cồng chiêng của người Mường ở Đồng Dâu, tôi được Nghệ nhân Kiểm đưa đến nhà Trưởng thôn Kiều Văn Tiên để gặp chị Tạ Thị Tâm (vợ anh Tiên), thành viên đoàn Cồng chiêng Hà Nội tham dự Festival cồng chiêng quốc tế năm 2009 ở Tây Nguyên. Chị Tâm cho hay, hiện người Mường ở thôn Đồng Dâu còn lưu giữ được 4 bài cồng chiêng truyền thống của dân tộc, được sử dụng trong các dịp lễ, Tết, hay ngày vui của đôi lứa (gồm: “Bông trắng Bông vàng”, “Chổ khộng”, “Sẹc Pùa”, “Pùa lộn”). Mỗi bài đều là những phản chiếu tâm tư tình cảm của người dân xứ Mường trong cuộc sống, lao động tình yêu và gia đình.

“Bợ oắng ôông thì bợ phải thìn. Ôông oắng bợ, ông phải thìn” (Vợ vắng chồng thì vợ phải tìm. Chồng vắng vợ, chồng phải tìm). Chị Tâm vừa gõ nhịp chiêng vừa ngâm một đoạn trong bài “Bông trắng bông vàng”. Thanh âm như diễn giải những tình cảm thiết tha ẩn chứa trong tâm tư của người vợ khi xa chồng, như âm vọng núi rừng thôn bản, nơi sinh sống từ ngàn đời của người Mường.

“Người con gái Mường khi biểu diễn chiêng đều phải mặc trang phục chỉnh tề đúng quy cách với áo trắng, váy dài, vòng chạm, khăn tay, khăn đầu. Nhịp đánh chiêng như nhịp chân bước, chậm rãi và thận trọng. Để thể hiện đúng không khí lễ hội, bài “Bông trắng bông vàng” có âm thanh mở đầu là âm cao với nhịp chậm-vừa ở quãng 8 theo nhạc lý cơ bản, còn bài “Xắc bùa” lại rộn ràng, tươi vui với tiết tấu nhanh hơn”, chị Tâm chia sẻ thêm.

rong ngày Xuân, hội cồng Mường, hát sắc bùa… là những lễ hội không thể thiếu tiếng chiêng của đồng bào Mường. Trong ngày Xuân, hội cồng Mường, hát sắc bùa…là những lễ hội không thể thiếu tiếng chiêng của đồng bào Mường.

 

Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cồng chiêng của người Mường, từ năm 2011, UBND huyện Thạch Thất đã mở lớp tập huấn nghệ thuật cồng chiêng cho người dân 3 xã: Tiến Xuân, Yên Trung, Yên Bình. Đến nay đã có 22 đội chiêng được thành lập ở các xã người Mường của huyện Thạch Thất với hơn 300 người được truyền dạy những kiến thức, lối chơi, điệu hát, điệu múa của nghệ thuật cồng chiêng cổ.

Nghệ nhân Bùi Thị Bích Thìn, xã Tiến Xuân-người được Thành phố công nhận là Nghệ nhân ưu tú đầu tiên và duy nhất vào năm 2015 của huyện Thạch Thất trong lĩnh vực cồng chiêng cho biết: Tại lớp tập huấn, bên cạnh việc dạy theo phương pháp dân gian truyền tay tức là cô đánh sao, trò thực hành theo như vậy, chúng tôi còn dạy cho các học viên những kiến thức nhạc lý cơ bản, như nốt trên bản nhạc và tương ứng với âm trên từng chiếc cồng chiêng.

Người học là thành viên các đội cồng chiêng của 3 xã, họ rất hào hứng khi được truyền dạy kiến thức về loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc. Nhiều học viên mong muốn được mở rộng hơn các thành phần học, để hiểu biết hơn nữa về nghệ thuật cồng chiêng dân tộc mình”.

“Yêu nhau đã quá thì hành, đã đẳn thì vác cả cần lẫn cây”–lời nhạc dục dã theo tiếng chiêng bập bùng trong bài hát “Bông trắng Bông vàng” vang lên trong sự đong đưa nhịp nhàng và mê đắm của cô gái Mường. Phải chăng, nét đẹp văn hóa cồng chiêng Mường càng trở nên quyến rũ, trước hết là ở tình yêu lứa đôi, gia đình, tình yêu thôn bản sắt son được truyền giữ trong những điệu cồng chiêng tự ngàn đời nay?!.

HOÀNG VIỆT

 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.