Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Từ điển sống về chữ Thái ở Lai Châu

Thùy Anh - 13:50, 22/12/2022

Vì say mê chữ viết của dân tộc mình mà ông Teo Văn Điệc - người Thái ở bản Vàng Bó, thị trấn Phong Thổ (huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu) đã ở cái tuổi xưa nay hiếm, mà ngày đêm vẫn miệt mài với việc dịch và biên soạn sách chữ Thái, với mong muốn chữ viết của dân tộc mình được duy trì và bảo tồn cho các thế hệ sau.

Ông Teo Văn Điệc – “từ điển chữ Thái” hiếm có ở tỉnh Lai Châu
Ông Teo Văn Điệc luôn trăn trở trong lưu giữ và phát triển văn hóa dân tộc Thái

Từ đam mê, trân trọng bản sắc văn hóa...

Tìm đến bản Thẩm Bú, thị trấn Phong Thổ (huyện Phong Thổ), chúng tôi hỏi thăm nhà ông Teo Văn Điệc dạy chữ Thái, bà con ở bản ai cũng kể về ông - một người thầy vui tính và được người dân luôn kính trọng.

Ông Teo Văn Điệc đón chúng tôi ở cửa nhà sàn với cái bắt tay thật lâu kèm theo nụ cười rạng rỡ. Mời chúng tôi cốc trà xanh, ông Điệc mang cuốn sách của Học viện Nông nghiệp Việt Nam đang dịch dở khoe: “Tôi đang dịch cuốn sách này để gửi về Ủy ban Dân tộc đây cô. Họ bảo sách của Học viện Nông nghiệp đã gửi lên Phú Thọ, nhưng tỉnh Phú Thọ không ai biết chữ Thái, sau đó họ gửi về đây cho tôi dịch hộ”.

Công đoạn dịch từ chữ phổ thông sang chữ Thái mất khá nhiều thời gian, nhất là đối với một người đang ở cái tuổi xưa nay hiếm. “Cuốn sách này hơn 200 trang, tôi phải dịch hơn 1 tháng mới xong, vì còn phải dịch từ tiếng phổ thông ra tiếng Thái sau đó mới đánh lên máy nữa”.

Dẫn chúng tôi sang phòng làm việc, ông Điệc giới thiệu về phần mềm chữ Thái và những sản phẩm đã dịch trong những năm qua. Ông Điệc thoăn thoắn đánh máy, căn lề, ghép tranh minh họa lên các trang sách đang dịch dở, ông kể: “Cả huyện Phong Thổ chỉ có mỗi máy của tôi là có thể đánh máy được chữ Thái thôi. Tôi đang biên soạn tập tài liệu giảng dạy chữ Thái cho huyện Phong Thổ, học chữ phải có hình minh họa thì học mới dễ hiểu”.

Nhìn ông Điệc nâng niu từng trang sách, bà Lò Thị Pộc vợ ông Điệc kể về chồng đầy tự hào: “Ông ấy ham học từ nhỏ, đến bây giờ vẫn thích học, từ khi tôi biết ông ấy thì đã là 1 thầy giáo, khi về hưu ông ấy lại tiếp tục dạy chữ Thái cho bà con, dịch sách và đọc nhiều sách lắm. Đến nay, sách là thứ quý giá nhất của ông ấy”.

Lớp dạy chữ Thái của ông Điệc hoạt động mỗi tuần 1 - 2 buổi vào các ngày cuối tuần, có 25 học viên, người trẻ nhất năm nay đã hơn 50 tuổi tuổi còn học viên lớn tuổi thì gần 80 tuổi, tất cả đều rất hăng say và nghiêm túc.

“Thầy Điệc rất vui tính, các bài học được thầy dạy thông qua phong tục và ca dao của người Thái, rất gần gũi và dễ hiểu. Mỗi buổi học như 1 buổi sinh hoạt văn hóa rất ý nghĩa đối với chúng tôi”, bà Điêu Thị Phe (sinh năm 1948), học viên lớn tuổi nhất lớp chữ Thái của ông Điệc nói.

Lớp học này của ông Điệc đã duy trì từ năm 2019, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, đầu năm 2020 đã phải tạm dừng, mấy tháng gần đây được duy trì thường xuyên và số lượng học sinh đang tăng dần lên.

Ông Teo Văn Điệc – “từ điển chữ Thái” hiếm có ở tỉnh Lai Châu
Ông Teo Văn Điệc – “từ điển chữ Thái” hiếm có ở tỉnh Lai Châu

... đến học "mót" chữ bằng những cục than

Theo lời ông kể, từ khi còn nhỏ, ngoài việc trông em, ông vừa đi học "mót" chữ Thái của lớp dạy chữ cho người lớn trong bản.

“Năm 1957, lúc đó tôi 7 tuổi, phải ở nhà trông em giúp bố mẹ. Cứ đến giờ học, tôi cõng em vừa mang theo mấy cục than vào túi quần, rồi đến ngồi ở cửa lớp để học "mót" chữ thôi, chứ có được vào lớp đâu (lớp dạy chữ Thái cho người lớn trong bản - PV). Người ta dạy như nào, thì tôi tô lại và đọc như vậy, tôi cũng viết lại những nét chữ đó theo trí nhớ lên các tảng đá, tường nhà, khúc gỗ… bất kỳ chỗ nào có thể viết lên được”, ánh mắt ông Điệc vui hơn khi kể về những ngày thơ bé.

Ông may mắn vì có bố cũng biết chữ Thái, cho nên hằng ngày tận dụng thời gian bên cạnh bố để học và luyện chữ. Cứ như vậy, cho đến khi đủ tuổi vào lớp 1 theo chương trình phổ thông. Lên 13 tuổi, ông trở thành thầy giáo dạy vỡ lòng bất đắc dĩ, rồi sau này trở thành cán bộ xã. Suốt hành trình của cuộc đời, người thầy giáo này vẫn nuôi dưỡng niềm say mê với cái chữ của dân tộc mình.

Đưa chúng tôi xem cuốn sách cũ đã mờ mực in xuất bản năm 1957, đó là cuốn sách dạy chữ Thái đầu tiên ông được người giáo viên dạy chữ Thái ở Điện Biên tặng. Ông Diệc còn kể, năm ông học lớp 3, có công báo của cụ Hồ kêu gọi "người biết nhiều dạy người biết ít, người biết ít dạy người không biết’.

"Tôi rất nhớ cái ngày 4/1/1963, là ngày tôi được cầm viên phấn đầu tiên. Tôi đã rất hạnh phúc và lo lắng. Sau đó tôi đi học sư phạm về làm thầy giáo dạy cấp 1, rồi sau này tôi sang làm ở ủy ban xã. Đi đâu tôi cũng không bao giờ quên mang theo cuốn sách này. Cuốn sách cũ đã hơi mờ, tôi đã photo rồi dùng bản photo thôi, bản gốc cất đi làm kỷ niệm”, ông nói.

Bà Lò Thị Pộc (vợ ông Điệc) đã luôn sát cánh cùng chồng suốt mấy mươi năm gắn bó với chữ Thái
Bà Lò Thị Pộc (vợ ông Điệc) đã luôn sát cánh cùng chồng suốt mấy mươi năm gắn bó với chữ Thái

Ông Điệc nắn nót ghi vào cuốn sổ tay địa chỉ của Báo Dân tộc và Phát triển, chúng tôi cảm nhận được niềm hạnh phúc của người thầy, không chỉ dành cho chữ Thái, mà chính xác hơn là tình yêu đối với chữ viết, cho dù đó là chữ Thái hay chữ phổ thông.

“Các cụ xưa nói "nét chữ nết người" cô ạ. Ông ấy viết chữ đẹp, viết rất cẩn thận. Tôi thấy ông ấy hạnh phúc mỗi khi được viết chữ và đọc sách. Đến bây giờ, cũng sắp đến cái tuổi gần đất xa trời, nhưng người Thái mình biết chữ ít lắm. Ông ấy đau đáu một mong ước truyền dạy chữ cho các thế hệ sau tiếp nối khỏi mai một. Hằng ngày tôi giúp ông ấy biên soạn giáo án và lên lớp dạy chữ Thái miễn phí cho bà con”, bà Lò Thị Pộc, người bạn đời và là đồng nghiệp ông Điệc tâm sự.

Trước khi tiễn chúng tôi ra về, ông Điệc mở trong ngăn tủ mang ra một mảnh giấy báo đã được cắt và ép Plastic gọn gàng, đó là một bài báo viết về ông từ năm 2011, đã 11 năm trôi qua, gần như không còn ai còn nhớ đến. Ông Điệc nói, “Ngày trước cũng có tờ báo viết về ông rồi đấy”.

Chúng tôi hiểu rằng, hơn ai hết, ông Điệc tự hào về chữ viết của dân tộc mình và cũng lo lắng sau này sẽ chỉ được thế hệ sau nhắc đến như một kỷ niệm. Chia tay gia đình ông Điệc với cái nắm tay thật chặt. Chúng tôi cảm phục ông về tình yêu và niềm say mê đối với văn hóa và chữ viết người Thái, nhưng cũng cảm thấy ái ngại hơn, bởi “từ điển chữ Thái bằng xương bằng thịt” hiếm có của tỉnh Lai Châu đang ở cái tuổi thất thập cổ lai hy.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Về tham gia hoạt động tháng 5 “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, sáng 18/5, tại Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội, đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện A Lưới, TP. Huế đã tổ chức tái hiện Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (cúng thần núi, cúng thần rừng).
Tin nổi bật trang chủ
Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Sắc màu 54 - Minh Anh - 9 giờ trước
Về tham gia hoạt động tháng 5 “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, sáng 18/5, tại Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội, đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện A Lưới, TP. Huế đã tổ chức tái hiện Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (cúng thần núi, cúng thần rừng).
Linh Trường (Quảng Trị): Nơi toàn dân lập bàn thờ Bác Hồ

Linh Trường (Quảng Trị): Nơi toàn dân lập bàn thờ Bác Hồ

Vấn đề - Sự kiện - Đức Việt - 23:56, 18/05/2025
Với lòng tôn kính và biết ơn, suốt hàng chục năm qua, hàng trăm gia đình người đồng bào dân tộc Vân Kiều ở xã Linh Trường, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, đã lập bàn thờ Bác Hồ một cách trang trọng. Vào mỗi dịp Tết, lễ kỷ niệm của quê hương, đất nước, hay những sự kiện quan trọng trong gia đình, người dân nơi đây luôn chăm sóc, thắp hương trên bàn thờ Bác với tấm lòng thành kính.
Hội thảo khoa học quốc tế: Triển khai mô hình kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế

Hội thảo khoa học quốc tế: Triển khai mô hình kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế

Sức khỏe - Minh Nhật - 23:30, 18/05/2025
Việc tiến hành nghiên cứu khoa học, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và triển khai các mô hình kết hợp trong thực tiễn, xây dựng bộ tiêu chí chuẩn hóa năng lực bác sĩ y học cổ truyền là các bước quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế tại Việt Nam.
Sắc hoa thổ cẩm trên

Sắc hoa thổ cẩm trên "vùng đất khô" Cán Tỷ

Sắc màu 54 - Vũ Mừng - 18:46, 18/05/2025
Những năm qua, HTX Dệt lanh Cán Tỷ, xã Cán Tỷ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã xây dựng và khẳng định thương hiệu trên thị trường bởi những sản phẩm độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông.
Khởi công tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu

Khởi công tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu

Tin tức - Minh Nhật - 18:43, 18/05/2025
Ngày 18/5, tại phường Vân Sơn, thị xã Mộc Châu, UBND tỉnh Sơn La đã tổ chức Lễ khởi công Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu đoạn tuyến thuộc địa bàn tỉnh Sơn La.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Sắc màu 54 - Mỹ Dung - 18:39, 18/05/2025
Trong 2 ngày (17 - 18/5), tại xã Hải Sơn, Tp. Móng Cái (Quảng Ninh) đã diễn ra Lễ hội “Hoa sim biên giới năm 2025”, với chủ đề “Sắc tím biên cương - Kết nối di sản”. Đây là năm thứ 4 sự kiện được tổ chức, thu hút đông đảo người dân, du khách trong và ngoài tỉnh tham gia, trải nghiệm.
Thú vị trải nghiệm “Giữ màu di sản”

Thú vị trải nghiệm “Giữ màu di sản”

Tin tức - Minh Anh - 18:37, 18/05/2025
Hưởng ứng Ngày Quốc tế Bảo tàng 18/5, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức hoạt động trải nghiệm “Giữ màu di sản”, nơi người tham gia có cơ hội tìm hiểu một kỹ thuật tạo hoa văn trên vải của phụ nữ dân tộc Mông ở Mù Cang Chải, Yên Bái, mang đến cơ hội khám phá và kết nối sâu sắc với di sản văn hóa địa phương.
Sau chùa Tam Chúc, dự kiến Xá lợi Đức Phật sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (Bắc Giang) trong 2 ngày

Sau chùa Tam Chúc, dự kiến Xá lợi Đức Phật sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (Bắc Giang) trong 2 ngày

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Tào Đạt - 18:33, 18/05/2025
Theo thông tin từ Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, sau chùa Tam Chúc (Hà Nam), dự kiến Xá lợi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni - Bảo vật quốc gia của Ấn Độ, sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (huyện Tân Yên, Bắc Giang) trong 2 ngày (20, 21/5).
Nhiều hoạt động ý nghĩa tại Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực”

Nhiều hoạt động ý nghĩa tại Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực”

Xã hội - Văn Hoa - 18:29, 18/05/2025
Sáng 18/5, tại Công viên Biên Hùng Tp. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên (LHTN) Việt Nam, Tỉnh đoàn Đồng Nai phối hợp cùng Công ty TNHH TCP Việt Nam (Nhãn hàng Red Bull) và các đơn vị tổ chức Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực” năm 2025.
Mưa lớn gây lũ quét ở Bắc Kạn, 4 người thiệt mạng, nhiều khu vực bị cô lập

Mưa lớn gây lũ quét ở Bắc Kạn, 4 người thiệt mạng, nhiều khu vực bị cô lập

Tin tức - Minh Nhật - 18:26, 18/05/2025
Theo thống kê từ Văn phòng Thường trực Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai tỉnh Bắc Kạn, đã có 4 người thiệt mạng do lũ quét và sạt lở đất do mưa lũ xảy ra đêm 17 và sáng 18/5.