Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Thái Sơn Ngọc - 18:55, 21/05/2025

Cả sư Đổng Bạ, Phó Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận, giới thiệu ông Quảng Văn Đại là cố vấn phong tục của Hội đồng. Ông là người tận tâm, tâm huyết với việc nghiên cứu phong tục, tập quán và sưu tầm di sản văn hóa Chăm trên địa bàn tỉnh. Với tri thức uyên thâm và sự cống hiến không ngừng nghỉ, ông được xem là tấm gương trí thức tiêu biểu, “từ điển sống” trong công tác bảo tồn và phát triển văn hóa Chăm.

Ông Quảng Văn Đại với tập sách cổ chữ Chăm ký hiệu 96/QVĐ- CT dày 132 trang viết về Triết lý hình thành lịch pháp Sakawi, triết lý về con người, các hiện tượng thần Yang xuất hiện, triết lý về thượng đế…
Ông Quảng Văn Đại với tập sách cổ chữ Chăm ký hiệu 96/QVĐ- CT dày 132 trang viết về Triết lý hình thành lịch pháp Sakawi, triết lý về con người, các hiện tượng thần Yang xuất hiện, triết lý về thượng đế…

Theo hướng dẫn của Cả sư Đổng Bạ, một sớm đầu năm mới Chăm lịch 2025, chúng tôi đến thôn Chất Thường thuộc xã Phước Hậu, huyện Ninh Phước, gặp ông cố vấn Quảng Văn Đại. Ông sinh sống cùng gia đình cô con gái út trên đồng đất có tục danh Láng Ngài, nằm cách xa khu dân cư khoảng một cây số về hướng Bắc. Trong căn nhà nhỏ có tủ sách cất giữ hàng trăm cuốn sách quý và một chiếc bàn gỗ với chiếc máy vi tính cũ giúp ông soạn thảo, lưu trữ tài liệu hơn 40 năm nghiên cứu văn hóa Chăm.

Ngồi trước hiên nhà uống trà trong nắng sớm, ông Quảng Văn Đại cho biết, sinh trưởng trong gia đình có truyền thống nghiên cứu văn hóa Chăm, ông thừa kế được nhiều cuốn sách Chăm cổ do cha ruột là Quảng Tỵ sưu tầm lưu lại. Thời trai trẻ, sau khi rời trường phổ thông, ông được tuyển dụng đào tạo giáo viên cấp tiểu học về giảng dạy tại làng Chăm Hoài Trung, xã Phước Thái. Từ đó, ông gắn bó làm công tác quản lý học sinh dân tộc nội trú ở các trường trung học.

Hàng ngày, ông Quảng Văn Đại vẫn cần mẫn làm việc trên máy vi tính
Hằng ngày, ông Quảng Văn Đại vẫn cần mẫn làm việc trên máy vi tính

Sau khi đất nước thống nhất, ông trở về quê nhà chuyên tâm nghiên cứu phong tục, tập quán, lễ nghi trong tín ngưỡng tôn giáo Bàlamôn, Bà ni. Ông nói: “Thời trai trẻ, tôi đi nghiên cứu văn hóa, đam mê đến quên ăn, quên ngủ, chỉ mong sao tìm hiểu, sưu tầm được nhiều tư liệu bổ sung vào “kho tàng” kiến thức văn hóa Chăm. Chỉ với chiếc xe đạp “cà tàng” và chiếc giỏ đựng vài bộ quần áo cũ, tôi rong ruổi khắp 22 làng Chăm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận”. Nơi nào có đồng bào Chăm sinh sống là nơi đó có dấu chân chàng thanh niên Quảng Văn Đại.

Bà con thương quý người thanh niên đam mê nghiên cứu văn hóa Chăm nên ông đi tới đâu được người dân nuôi cơm và cho ngủ nhờ tới đó. Có những chuyến đi mười ngày, nửa tháng, ông mới về thăm nhà một lần. Gia đình có 5 sào ruộng lúa chủ động tưới canh tác 3 vụ lúa, ông giao cho vợ con chăm lo cày cấy. Vào những mùa LễKatê, Ramưwan, Rija Nưgar, Lễ tôn chức, Lễ tế trâu, đám tang… là ông khăn gói lên đường đạp xe lặn lội về các làng Chăm cẩn thận quan sát, ghi chép từng nghi thức trong các hoạt động lễ hội, đám cúng. Tính riêng phần nghi lễ, ông thống kê trong đồng bào Chăm có trên 200 nghi lễ. Trong đó có lễ lớn khái quát toàn bộ phong tục, tập quán, văn hóa của người Chăm là múa lớn trong Lễ tôn chức giáo sĩ, đám tang, Lễ tế trâu. Hiểu sâu được 3 nghi lễ này coi như đã hiểu gần hết phong tục, tập quán và văn hóa của người Chăm.

Lãnh đạo Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh thăm chúc mừng Tết Katê 2024 đến Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh. (Ông Quảng Văn Đại đứng thứ 2 từ phải sang).
Lãnh đạo Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh thăm chúc mừng Tết Katê 2024 đến Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh. (Ông Quảng Văn Đại đứng thứ 2 từ phải sang)


Đoàn công tác Ban Tôn giáo Chính phủ thăm chúc mừng Tết Katê 2024 đến Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh, ông Quảng Văn Đại đứng thứ 2 từ phải sang (hàng thứ 2).
Đoàn công tác Ban Tôn giáo Chính phủ thăm chúc mừng Tết Katê 2024 đến Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh, ông Quảng Văn Đại đứng thứ 2 từ phải sang (hàng thứ 2)

Tuy có hàng trăm nghi lễ nhưng đến nay chỉ còn khoảng 40 nghi lễ, ông Quảng Văn Đại mong muốn đi đến tận cùng “giải mã” bản chất các nghi lễ người Chăm, nhưng càng nghiên cứu, ông như bị “lạc” giữa khu rừng văn hóa với muôn ngàn câu hỏi đặt ra “vì sao” đến nay vẫn chưa có câu trả lời thỏa đáng. Đơn cử đám tang người Chăm đến từ đâu và có từ bao giờ? Vì sao người Chăm dùng nước thánh có hương trong lễ cúng đám tang? Vì sao trong các lễ cúng phải có hạt nổ rang từ nếp? Vì sao khi hỏa táng phải dùng gỗ me làm củi? vì sao người Chăm dùng gỗ cây xoài làm đòn khiêng người quá cố mà không dùng các loại cây khác… Theo ông Quảng Văn Đại, chỉ có ai chịu khó đọc truyện cổ dân gian Chăm mới mong lý giải được ít nhiều câu hỏi “vì sao” giữa muôn ngàn câu hỏi cần có lời giải đáp thấu đáo cho phong tục, tín ngưỡng của người Chăm...

Trong hơn 40 năm dày công nghiên cứu sưu tầm, ông Quảng Văn Đại đang sở hữu trên 200 bản sách chữ Chăm viết mực tàu trên giấy dó với hàng ngàn trang, nhiều bản có “tuổi đời” trên 100 năm. Ông đã dịch được 10 truyện cổ, 10 truyền thuyết người Chăm và xuất bản cuốn sách “Cẩm nang nghi lễ truyền thống Chăm Ninh Thuận” dày trên 230 trang, do NXB Trí Thức ấn hành năm 2016. Nội dung tập sách viết về một số nghi lễ truyền thống của dân tộc Chăm tỉnh Ninh Thuận bao gồm: Nghi lễ do tăng lữ Basaih chủ lễ; nghi lễ do chức sắc Maduen và Kadhar chủ lễ; nghi lễ Yang Po Luah do tăng lữ Acar chủ lễ; nghi lễ Yang Po Nabi do thầy cúng chủ lễ…

Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận nhiệm kỷ 2022- 2027.
Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận nhiệm kỷ 2022- 2027

Với số lượng in 500 cuốn, ông Quảng Văn Đại dành tặng tập sách cho những người có nhu cầu tìm hiểu, chỉ lưu giữ bản thảo trên máy tính cá nhân. Tháng 7/2015, ông bàn giao 45 cuốn thư tịch cổ Chăm, dày tổng cộng 2.424 trang, cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia II tại TP. Hồ Chí Minh để xử lý, tu bổ, bồi nền, đóng quyển và số hóa phục vụ lưu trữ. Ông cũng đồng ý sao tặng một bộ cho Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Chăm Ninh Thuận nhằm phục vụ công tác nghiên cứu, bảo tồn văn hóa.

Với vai trò là thành viên phụ trách phong tục của Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn, ông Quảng Văn Đại được xem như “cố vấn” phát ngôn, trực tiếp giải đáp các vấn đề liên quan đến hoạt động lễ nghi. Ghi nhận những đóng góp của ông, cố Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Giàng Seo Phử từng trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp phát triển các dân tộc” vì những đóng góp cho khối Đại đoàn kết toàn dân tộc. Ông còn được Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Ninh Thuận tặng Bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” giai đoạn 2017-2022; được Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng Giấy khen vì có thành tích trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa năm 2022.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Vì sao hoa hậu H’Hen Niê thành công nhưng không bỏ nhà dài?

Vì sao hoa hậu H’Hen Niê thành công nhưng không bỏ nhà dài?

Giữa nhịp sống hiện đại đầy vội vã, khi nhiều giá trị truyền thống dần phai nhạt, hình ảnh Hoa hậu H’Hen Niê - cô gái dân tộc Ê Đê nổi danh toàn cầu nhưng vẫn kiên quyết giữ lại ngôi nhà dài bên bếp lửa đỏ rực ở quê nhà khiến nhiều người xúc động. Không đơn thuần là một mái nhà, nhà dài với H’Hen Niê là gốc rễ tâm hồn, là bản sắc, là điểm tựa tinh thần trên mọi hành trình.
Tin nổi bật trang chủ
Già làng “giữ lửa” nghề xưa

Già làng “giữ lửa” nghề xưa

Gương sáng giữa cộng đồng - Thanh liêm - 2 giờ trước
Trong xu thế hội nhập và phát triển, trước sự thay đổi của xã hội hiện đại, một số nghề có giá trị văn hóa truyền thống dần bị mai một. Đứng trước nguy cơ đó, các già làng, Người có uy tín ở huyện biên giới Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước đã ra sức bảo tồn và phát huy nghề truyền thống của dân tộc mình.
Ngân hàng Chính sách Xã hội: Xây dựng Đảng bộ vững mạnh toàn diện, đồng hành sự nghiệp phát triển đất nước

Ngân hàng Chính sách Xã hội: Xây dựng Đảng bộ vững mạnh toàn diện, đồng hành sự nghiệp phát triển đất nước

Xã hội - Việt Hải - Mai Hương - 2 giờ trước
Trong nhiệm kỳ 2020 - 2025, Đảng ủy Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) đã không ngừng nâng cao vai trò lãnh đạo toàn diện của tổ chức Đảng, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, đoàn kết, thống nhất và trách nhiệm cao trong thực hiện nhiệm vụ chính trị. Với phương châm gắn kết chặt chẽ công tác xây dựng Đảng với thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, Đảng ủy đã lãnh đạo, chỉ đạo hệ thống NHCSXH hoàn thành xuất sắc các mục tiêu, chỉ tiêu mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ NHCSXH lần thứ V đã đề ra, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo bền vững và bảo đảm an sinh xã hội trên phạm vi cả nước.
“Giọt hồng Đất Mỏ” - Kết nối yêu thương từ những tấm lòng nhân ái

“Giọt hồng Đất Mỏ” - Kết nối yêu thương từ những tấm lòng nhân ái

Xã hội - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Ngày 13/6, tại Tp. Hạ Long, Ban Chỉ đạo Vận động hiến máu tình nguyện tỉnh Quảng Ninh tổ chức Lễ khai mạc Chương trình Hành trình đỏ, với chủ đề: “Giọt hồng Đất Mỏ - Kết nối dòng máu Việt” và Lễ tôn vinh người hiến máu tình nguyện tiêu biểu tỉnh Quảng Ninh năm 2025.
Ninh Thuận: Nâng cao chất lượng cuộc sống phụ nữ và trẻ em đồng bào DTTS

Ninh Thuận: Nâng cao chất lượng cuộc sống phụ nữ và trẻ em đồng bào DTTS

Xã hội - Thái Sơn Ngọc - 2 giờ trước
Từ năm 2022, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) tỉnh Ninh Thuận triển khai Dự án 8 thuộc Chương trình MTQG 1719 nhằm thúc đẩy bình đẳng giới, giải quyết vấn đề cấp thiết với phụ nữ, trẻ em vùng đồng bào DTTS. Các cấp Hội xây dựng kế hoạch phù hợp thực tiễn, đa dạng hình thức, phong phú nội dung, thu hút hội viên tham gia, góp phần thay đổi nếp nghĩ, cách làm, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Gia Lai: Hàng trăm gói kẹo, đồ chơi nhựa bị vứt bỏ ở các bãi rác

Gia Lai: Hàng trăm gói kẹo, đồ chơi nhựa bị vứt bỏ ở các bãi rác

Tin tức - Ngọc Thu - 2 giờ trước
Ngày 13/6, lực lượng chức năng xã Ia Kênh (Tp. Pleiku, Gia Lai) đã phát hiện dọc đường Trường Sa có nhiều bao tải lớn, bên trong chứa nhiều đồ chơi nhựa dành cho trẻ em (thường bán ở trước cổng trường) và kẹo hương bạc hà, quế, kẹo sữa bò...
Thanh Hóa: Nhiều hộ nghèo đã an cư

Thanh Hóa: Nhiều hộ nghèo đã an cư

Thực hiện Cuộc vận động hỗ trợ xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, hộ gia đình chính sách, hộ còn khó khăn về nhà ở giai đoạn 2024 - 2025, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã tập trung xây dựng nhà cho các hộ gia đình nghèo còn khó khăn. Đến nay, toàn tỉnh đã khởi công xây dựng gần 13.000 nhà, nhiều hộ nghèo sau khi được hỗ trợ nhà ở đã tập trung phát triển kinh tế, vươn lên thoát nghèo.
Ninh Thuận: Nâng cao chất lượng sống cho đồng bào DTTS nhờ Chương trình MTQG 1719

Ninh Thuận: Nâng cao chất lượng sống cho đồng bào DTTS nhờ Chương trình MTQG 1719

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Thu - 2 giờ trước
Sau 4 năm triển khai Dự án 1, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: từ 2021 đến 2025 (Chương trình MTQG 1719); tỉnh Ninh Thuận đã tập trung triển khai sắp xếp ổn định dân cư ở những nơi cần thiết; đồng thời giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt cho người dân. Nhờ đó, đại bộ phận đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh có điều kiện để phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo và vươn lên làm giàu.
Ninh Bình hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới

Ninh Bình hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới

Tin tức - Quỳnh Trâm - 2 giờ trước
Ngày 13/6, tỉnh Ninh Bình tổ chức Lễ công bố tỉnh Ninh Bình hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2024.
Bão số 1 gây ngập hơn 800 căn nhà, cuốn trôi 1 cầu phao

Bão số 1 gây ngập hơn 800 căn nhà, cuốn trôi 1 cầu phao

Tin tức - Minh Nhật - 5 giờ trước
Sáng ngày 13/6, Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai đã có thống kê một số thiệt hại ban đầu do bão số 1 và mưa lũ ở miền Trung.
Huyện Bác Ái (Ninh Thuận): Hợp tác xã nông nghiệp nâng tầm sản phẩm OCOP

Huyện Bác Ái (Ninh Thuận): Hợp tác xã nông nghiệp nâng tầm sản phẩm OCOP

Kinh tế - Nguyệt Anh - 5 giờ trước
Từ những mô hình sản xuất quy mô nhỏ, manh mún, các Hợp tác xã (HTX) và Tổ hợp tác ở huyện Bác Ái (Ninh Thuận) đang chuyển mình mạnh mẽ với định hướng nông nghiệp sạch, bền vững. Nhiều sản phẩm đã đạt chứng nhận OCOP, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, bảo vệ môi trường và thúc đẩy kinh tế địa phương.
Người nghệ nhân làm

Người nghệ nhân làm "sống động" làng nghề đúc đồng Phước Kiều

Gương sáng - T.Nhân-H.Trường - 8 giờ trước
Gắn bó cả đời với làng đúc đồng trăm năm tuổi Phước Kiều, xã Điện Phương, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, Nghệ nhân ưu tú Dương Ngọc Thắng không chỉ miệt mài giữ gìn nghề truyền thống, mà còn nâng tầm tên tuổi làng nghề bằng những tác phẩm đạt kỷ lục Quốc gia. Ở tuổi 72, hằng ngày ông vẫn đều đặn cùng những thợ lành nghề thổi lửa lò đồng.