Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Dân ca các DTTS trước thử thách sinh tồn: Thiếu "đất diễn” cho dân ca (Bài 2)

Thúy Hồng - Văn Hoa - 17:41, 27/10/2021

Những câu hát, làn điệu dân ca của các DTTS đều được ra đời, tồn tại và phát triển gắn liền với một không gian, môi trường sống nhất định của mỗi dân tộc . Tuy nhiên với sự phát triển của cuộc sống hiện đại, "đất diễn" của dân ca đang ngày càng bị thu hẹp. Đây là một trong những thách thức lớn trong công tác gìn giữ, bảo tồn các làn điệu dân ca của đồng bào DTTS.

Thành viên Câu lạc bộ hát Páo dung xã Tân Thành (Hàm Yên, Tuyên Quang) luyện tập hát Páo dung
Thành viên Câu lạc bộ hát Páo dung xã Tân Thành (Hàm Yên, Tuyên Quang) luyện tập hát Páo dung

Thiếu không gian biểu diễn

Dân ca được xem là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của đồng bào các DTTS. Hầu hết những làn điệu dân ca đều gắn liền các phong tục, nghi lễ quan trọng của đồng bào, với lối hát giao duyên giữa nam và nữ, hay tốp nam với tốp nữ; được hát trong nhiều hoàn cảnh khác nhau: Hát trong đám cưới, ngày hội, hát khi Tết đến, Xuân về...

Nghệ nhân Soọng cô Đỗ Văn Hương, thôn Ninh Bình, xã Ninh Lai, huyện Sơn Dương (Tuyên Quang) chia sẻ: Ngày xưa trai gái hát Soọng cô để tìm duyên chồng vợ. Người già hát Soọng cô để răn dạy con cháu về công ơn nuôi dưỡng, sinh thành của cha mẹ, kinh nghiệm đối nhân xử thế, hát giao duyên… “Ngày trước tôi và vợ cũng nên duyên vợ chồng từ những đêm đi hát Soọng cô”.

Theo ông Hương, trước đây con trai không biết hát Soọng cô thì khó mà lấy được vợ! Vào dịp mùa Xuân, thời điểm nông nhàn, lễ hội hay các đám cưới, hỏi… thanh niên nam nữ dân tộc Sán Dìu thường rủ nhau đi hát Soọng cô. Qua mỗi làng họ dừng lại hát một đêm, hôm sau cùng rủ thanh niên nơi đó nhập vào đám hát đến các làng khác. Có khi đám hát có tới vài chục người và thường kéo dài cả chục ngày rất sôi nổi.

Tuy nhiên, trong đời sống hiện đại, hình thức sinh hoạt cộng đồng mang đậm hồn cốt của dân ca các DTTS đang bị mất dần. Việc thiếu đi không gian diễn xướng nên việc tiếp cận khán giả của các loại hình âm nhạc này gặp không ít khó khăn, đặc biệt là công chúng trẻ tuổi, đất diễn của loại hình văn nghệ truyền thống này cũng bị thu hẹp dần.

Nhìn vào bức tranh bảo tồn các di sản dân ca các DTTS có thể thấy, các loại hình âm nhạc dân ca như Sình ca của đồng bào Cao Lan, Soọng cô của người Sán Dìu, Khắp của người Thái, hát Páo dung của người Dao, sử thi của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên…mặc dù đã được công nhận là Di sản văn hóa quốc gia, được quan tâm bảo tồn dưới nhiều hình thức, nhưng hiện những làn điệu dân ca này vẫn rất khó để thu hút người xem, người nghe và theo học.

So sánh với làn điệu hát then của dân tộc Tày, thì hát then lại được giới trẻ của đồng bào Tày, Nùng yêu thích, đón nhận một cách hào hứng. Phong trào hát then đàn tính của thế hệ trẻ phổ biến ở mọi lứa tuổi, cũng như có mặt hầu khắp các sân khấu biểu diễn trong các Liên hoa âm nhạc các DTTS.

Bởi hình thức hát then rất lôi cuốn. Gắn liền với nghi lễ Then là cây đàn tính. Tính tẩu giữ một vai trò quan trọng đối với thực hành nghi lễ Then, vừa dẫn dắt, vừa là đệm, nhưng cũng đóng vai trò như một giọng hát thứ hai cùng với giọng của nghệ sĩ diễn xướng. Lời then, tiếng tính du dương hòa quyện vào nhau, tạo thành một bản nhạc vui tươi, rộn rã.

Do vậy, theo Nhà nghiên cứu Hoàng Việt Bình, Trung tâm Văn hóa tỉnh Lạng Sơn, Then văn nghệ không chỉ quy tụ được các thế hệ trẻ sống ở nông thôn, mà còn ở cả thành phố.

Cần làm mới các làn điệu dân ca cổ để thu hút, hấp dẫn giới trẻ
Dân ca các DTTS luôn gắn liền với một không gian, môi trường sống nhất định

Cần bảo tồn theo chiều hướng phát triển

Đối với âm nhạc dân tộc, đặc biệt là các làn điệu dân ca DTTS truyền thống, không phải là thể loại âm nhạc chạy theo trào lưu. Do vậy, trong bối cảnh giới trẻ đang bị “bội thực” âm nhạc, thì việc giữ khư khư làn điệu cũ cộng với môi trường diễn xướng của những làn điệu dân ca này thường trong phạm vị hẹp ở làng, xã khiến giới trẻ khó tiếp cận và dễ gây nhàm chán.

Theo PGS.TS. Trần Hữu Sơn, nguyên Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam: Cần nhìn từ phương diện bảo tồn để phát triển, thì có thể linh hoạt truyền dạy các làn điệu dân ca này kết hợp với các nhạc cụ vui nhộn, đặt lời mới dễ học, dễ nhớ cho lớp trẻ dễ tiếp cận… nhưng căn bản vẫn giữ được hồn cốt của những làn điệu dân ca đó.

“Âm nhạc cổ truyền của các DTTS không phải là di sản bất biến, vì vậy không nên đi theo hướng rập khuôn, hoài cổ, giữ nguyên xi nội dung như thế hệ trước, mà phải có sự đổi mới phát triển, nếu không sẽ có sự đào thải”, ông Sơn nhận định.

Bên cạnh đó, những làn điệu dân ca cần phải mở rộng không gian diễn Xướng, từ biểu diễn trực tiếp đến không gian mạng, như: YouTube, Karaoke… sẽ dễ dàng tiếp cận với lớp trẻ hơn.

Lấy ví dụ, cũng là làn điệu dân ca Soọng cô của người Sán Dìu, khi được chuyển thể sang lời mới, được lớp trẻ yêu thích như bài “Ngỏ duyên bến núi” do Nghệ nhân Ưu tú Lê Đại Năm (CLB Soọng cô xã Đạo Trù, Tam Đảo, Vĩnh Phúc) sáng tác. Đặc biệt, khi bài hát được đưa lên nền tảng karaoke, đã được giới trẻ của dân tộc Sán Dìu biết đến nhiều hơn.

Ông Tô Đình Hiệu, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa Thông tin huyện Bình Liêu (Quảng Ninh) cũng cho rằng, để dân ca thấm sâu được trong lòng của mỗi người, đặc biệt là giới trẻ, nó phải được đón nhận một cách hào hứng, tự nhiên, chứ không phải ép nghe là được.

Dẫu biết rằng hát dân ca, diễn xướng là một loại hình âm nhạc “kén” người nghe so với những loại hình âm nhạc khác, tuy nhiên, sức sống của các di sản dân ca luôn mãnh liệt. Khi công tác bảo tồn được định hình đúng hướng, thì nó sẽ “trỗi dậy” trong đời sống văn hóa của đồng bào các DTTS.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Lễ đón trọng thể Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thăm chính thức Campuchia

Lễ đón trọng thể Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thăm chính thức Campuchia

Thời sự - PV - 17:35, 21/11/2024
Chiều nay, 21/11, tại trụ sở Quốc hội Campuchia, Thủ đô Phnompenh, Chủ tịch Quốc hội Campuchia Khuon Sudary đã chủ trì Lễ đón trọng thể Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lần đầu tiên thăm chính thức Vương quốc Campuchia.
Việt Nam, Malaysia nâng cấp quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện

Việt Nam, Malaysia nâng cấp quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện

Thời sự - PV - 16:25, 21/11/2024
Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết, chuyến thăm chính thức của Tổng Bí thư Tô Lâm tới Malaysia lần này có ý nghĩa quan trọng khi hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược toàn diện. Hai bên nhất trí tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực an ninh, quốc phòng, hợp tác biển và một số lĩnh vực hợp tác về điện, kinh tế số…
Tăng cường nâng cao năng lực cho người dân vùng DTTS và miền núi Nghệ An

Tăng cường nâng cao năng lực cho người dân vùng DTTS và miền núi Nghệ An

Công tác Dân tộc - An Yên - 14:57, 21/11/2024
Nhằm thúc đẩy đồng bào các DTTS phát triển toàn diện trên các lĩnh vực đời sống, kinh tế, xã hội, trong nhiều năm qua, việc nâng cao kiến thức, trình độ, năng lực… cho người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi Nghệ An được các cấp, các ngành trong tỉnh rất quan tâm. Đặc biệt, từ khi triển khai Chương trình MTQG phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn I: từ năm 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719) nội dung này càng được thực hiện bài bản, quyết liệt hơn nhờ nguồn lực đầu tư, hỗ trợ của Chương trình.
Sơn La nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp

Sơn La nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp

Kinh tế - Minh Thu - 14:51, 21/11/2024
Chủ động nâng cao nhận thức, tư duy trong sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, từ đó nâng cao chất lượng, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trên thị trường. Đây là việc làm quan trọng mà ngành Nông nghiệp tỉnh Sơn La đang hướng tới, nhằm phát triển nền nông nghiệp cạnh tranh, tiến tới xây dựng Sơn La trở thành tỉnh phát triển xanh, nhanh và bền vững.
Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim chủ trì Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm

Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim chủ trì Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm

Thời sự - PV - 14:30, 21/11/2024
Trưa 21/11, tại Phủ Thủ tướng ở Thủ đô hành chính Putrajaya, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân chủ trì Lễ đón trọng thể Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân thăm chính thức Malaysia từ ngày 21-23/11.
Chuyện về thầy giáo Mầm non duy nhất trên miền đá xám Mèo Vạc

Chuyện về thầy giáo Mầm non duy nhất trên miền đá xám Mèo Vạc

Tại vùng đất miền đá xám Mèo Vạc - Hà Giang, nơi có những dãy núi trùng điệp và những bản làng xa xôi, có một thầy giáo mầm non mà tên tuổi đã trở nên quen thuộc không chỉ với các em học sinh mà còn với đồng bào nơi đây. Đó là thầy giáo Hoàng Đại Nghĩa, người đã giành hơn 14 năm cống hiến cho sự nghiệp giáo dục ở vùng sâu, vùng xa, giúp các em mở rộng cánh cửa tri thức, vươn lên từ những khó khăn của cuộc sống.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Thời sự - PV - 13:20, 21/11/2024
Nhận lời mời của Chủ tịch Đảng Nhân dân Campuchia Samdech Techo Hun Sen, Chủ tịch Quốc hội Campuchia Samdech Khuon Sudary và Chủ tịch Ủy ban Thường trực Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á Chung Eui-yong, ngày 21/11, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam rời Hà Nội, lên đường thăm chính thức Vương quốc Campuchia, tham dự Hội nghị toàn thể lần thứ 12 của Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) và Phiên họp toàn thể lần thứ 11 của Nghị viện Quốc tế vì bao dung và hòa bình (IPTP) từ ngày 21-24/11/2024.
Tương Dương (Nghệ An): Người bảo tồn và

Tương Dương (Nghệ An): Người bảo tồn và "thắp lửa" đam mê âm nhạc truyền thống dân tộc Thái ở xã vùng sâu

Phóng sự - Phạm Tiến- Đình Tuân - 13:01, 21/11/2024
Ở tuổi 60, nhưng ngay từ thuở 15, 16, ông Kha Văn Hưng đã say mê với nhạc cụ truyền thống dân tộc Thái của mình. Bao năm qua, ông dành biết bao tâm sức học hỏi để sử dụng, chế tác được nhiều loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào. Điều ông Hưng trăn trở, mong mỏi nhất là thế hệ trẻ trong bản tiếp nối truyền thống cha ông để giữ gìn bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình.
Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Malaysia

Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Malaysia

Thời sự - PV - 12:25, 21/11/2024
Vào 11h ngày 21/11 (giờ địa phương), tức 10h (giờ Hà Nội), Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã đến Sân bay quốc tế Kuala Lumpur (Thủ đô Kuala Lumpur, Malaysia) bắt đầu chuyến thăm chính thức Malaysia từ ngày 21-23/11, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân.
Thành phố Hưng Yên thu ngân sách 9 tháng đầu năm 2024 đạt 2.083,756 tỷ đồng

Thành phố Hưng Yên thu ngân sách 9 tháng đầu năm 2024 đạt 2.083,756 tỷ đồng

Kinh tế - Xuân Hải - 10:59, 21/11/2024
Thời gian qua, bằng việc tập trung khai thác các tiềm năng, lợi thế có sẵn, tận dụng những ưu thế mới, thành phố Hưng Yên (tỉnh Hưng Yên) chuyển mình mạnh mẽ và đang trở thành một thành phố năng động, hiện đại với kinh tế tăng trưởng tốt, diện mạo đô thị, nông thôn khởi sắc.
Xuất khẩu tăng trưởng mạnh những tháng cuối năm

Xuất khẩu tăng trưởng mạnh những tháng cuối năm

Kinh tế - Minh Thu - 10:51, 21/11/2024
Chỉ còn hơn 1 tháng nữa là kết thúc năm 2024, đến thời điểm này, nhiều doanh nghiệp (DN) đang tăng tốc sản xuất nhằm kịp thời gian giao hàng cho các đối tác trong dịp cuối năm. Mặt khác, các tập đoàn phân phối toàn cầu cũng gia tăng sự hiện diện tại Việt Nam để tìm kiếm đối tác cung ứng cho năm 2025.