Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách: Giữ hồn Then trong nhịp sống hiện đại

Vũ Linh - 10:08, 21/03/2025

Hơn 20 năm gắn bó với làn điệu Then, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách đã dành trọn tâm huyết để tìm hiểu, nghiên cứu và lan tỏa giá trị tinh hoa của loại hình nghệ thuật dân gian này. Không chỉ là người thực hành Then, anh còn là người thầy miệt mài trao truyền cho thế hệ trẻ, là cầu nối giúp Then vượt qua thử thách của thời gian và vươn ra thế giới.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách cùng các học trò trong buổi tái hiện nghi thức cầu an đầu, giải hạn của đồng bào Tày, Nùng tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam
Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách cùng các học trò trong buổi tái hiện nghi thức cầu an, giải hạn của đồng bào Tày, Nùng tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Giữ gìn hơi thở quê hương qua làn điệu Then

Sinh ra và lớn lên tại thị trấn Thất Khê, huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn – cái nôi của nghệ thuật Then, Nguyễn Văn Bách thấm đẫm làn điệu Then từ những lời ru của bà, của mẹ. Đặc biệt, mẹ của anh là nghệ sĩ Triệu Thị Thạc - người từng công tác tại Đoàn Nghệ thuật Lạng Sơn, đã trực tiếp dạy anh những ngón đàn, điệu hát Then đầu tiên.

Chọn con đường Then không chỉ là duyên phận mà còn là trách nhiệm, Nguyễn Văn Bách sớm ý thức rằng việc giữ gìn và phát triển Then là sứ mệnh của đời mình. Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc với tấm bằng loại ưu, anh được giữ lại làm giảng viên. Trong hơn 10 năm giảng dạy, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách không chỉ dạy kỹ thuật đàn hát, mà còn truyền lửa đam mê và tình yêu nghệ thuật dân gian cho các thế hệ học trò.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách đã có hơn 20 năm gắn bó với Then - nét đặc sắc văn hóa của đồng bào Tày, Nùng.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách đã có hơn 20 năm gắn bó với Then - nét đặc sắc văn hóa của đồng bào Tày, Nùng

"Để nắm bắt được hồn cốt của Then, người học không chỉ cần kỹ thuật mà còn phải hiểu rõ văn hóa, đời sống và tín ngưỡng của đồng bào Tày, Nùng. Học Then phải gắn liền với đời sống thực tế, bởi chỉ khi được đắm mình trong không gian văn hóa Then, người học mới cảm nhận được sự linh thiêng của di sản này", Nguyễn Văn Bách chia sẻ.

Không chỉ giảng dạy trên lớp, anh thường xuyên tổ chức các buổi thực hành, đưa học trò về các bản làng để trải nghiệm trực tiếp không gian văn hóa Then. Anh quan niệm rằng học Then phải gắn liền với đời sống thực tế, bởi chỉ khi tham gia các buổi lễ Then, học trò mới cảm nhận được nhịp thở và sự linh thiêng của di sản này.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách (mặc áo đỏ bên trái) tái hiện nghi thức cầu an đầu, giải hạn của đồng bào Tày, Nùng tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam
Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách (mặc áo đỏ bên trái) tái hiện nghi thức cầu an, giải hạn của đồng bào Tày, Nùng tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Đưa Then từ bản làng vươn ra thế giới

Những năm đầu thập niên 2000, nghệ thuật Then đứng trước nguy cơ mai một. Số nghệ nhân biết hát Then ngày càng ít, tài liệu về Then khan hiếm. Then là loại hình nghệ thuật gắn liền với đời sống tâm linh của đồng bào Tày, Nùng, Thái, nhưng trong một thời gian dài, Then bị nhìn nhận dưới góc độ mê tín dị đoan. Trước thực trạng đó, Nguyễn Văn Bách đã kiên trì tự tìm kiếm thông tin qua các chương trình phát thanh, truyền hình và trực tiếp gặp gỡ những nghệ nhân lớn tuổi để học hỏi, ghi chép và phục dựng những bài Then cổ.

Năm 2017, Nguyễn Văn Bách cùng Đoàn nghệ nhân "Hoa Núi - Phia Bjoóc" tham gia Chương trình "Le Then des Tày et Nùng" (Then của người Tày, Nùng) tại Nhà hát Mandapa (Paris, Pháp). Chương trình đã tạo tiếng vang lớn, giúp khán giả quốc tế cảm nhận sâu sắc vẻ đẹp độc đáo của Then Việt Nam. Các tiết mục như "Hòa tấu đàn tính", "Hải biooc hải va", "Vọng én" đã khiến khán giả quốc tế thán phục trước vẻ đẹp tinh tế của Then.

Nhóm Then Núi Hoa - Phia Bjoóc do nghệ nhân Nguyễn Văn Bách đồng sáng lập chụp ảnh kỷ niệm cùng với các khán giả tại Cộng hòa Pháp
Nhóm Then Núi Hoa - Phia Bjoóc do nghệ nhân Nguyễn Văn Bách đồng sáng lập chụp ảnh kỷ niệm cùng với các khán giả tại Cộng hòa Pháp

Tiếp nối thành công, năm 2024, đoàn nghệ nhân của anh tiếp tục tham gia các buổi trình diễn và hội thảo tại Paris và Nice, giới thiệu về thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái. "Niềm đam mê và tinh thần tự hào đã giúp chúng tôi và khán giả vượt qua mọi khoảng cách địa lý, rào cản ngôn ngữ. Nhiều khán giả chia sẻ rằng họ nhất định sẽ đến Việt Nam để cảm nhận không gian văn hóa Then", Nguyễn Văn Bách tự hào chia sẻ.

Ngoài công tác biểu diễn, Nguyễn Văn Bách còn tích cực tham gia các câu lạc bộ Then tại các tỉnh miền núi phía Bắc, hướng dẫn đồng bào cách thực hành Then bài bản. "Được đàn, được hát là khát khao rất lớn của đồng bào. Bên cạnh hướng dẫn kỹ thuật, tôi còn dạy các em phương pháp sưu tầm, nghiên cứu và tổ chức hoạt động văn hóa tại địa phương. Chỉ khi Then trở thành hơi thở trong đời sống của người dân, Then mới có thể trường tồn".

Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách (bên phải) trình diễn hát then cổ tại Pháp
Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách (bên phải) trình diễn hát Then cổ tại Pháp

Gìn giữ bản sắc trong dòng chảy hiện đại

Không chỉ biểu diễn và giảng dạy, nghệ nhân Nguyễn Văn Bách còn là chủ biên cuốn sách "Tàng pựt mừa đẳm" (Đường Then về tổ), phát hành năm 2021. Cuốn sách là công trình nghiên cứu công phu, hệ thống hóa bài bản, nghi lễ và giá trị văn hóa của Then trong đời sống người Tày, Nùng.

(Bài CTV) Nghệ nhân Nguyễn Văn Bách: Giữ hồn Then trong nhịp sống hiện đại 5

Dù Then đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2019, Nguyễn Văn Bách vẫn không ngừng trăn trở về nguy cơ mai một của Then. Anh lo ngại rằng sự giao thoa với các tín ngưỡng khác như Tứ phủ có thể làm phai nhạt bản sắc của Then.

Anh cho rằng, Then là di sản gắn liền với bản sắc của người Tày, Nùng, Thái, và chỉ khi thế hệ trẻ hiểu và trân quý giá trị cốt lõi của Then, di sản này mới thực sự được bảo tồn và phát huy.

"Chừng nào còn đồng bào Tày, Nùng thì khi ấy Then vẫn còn tồn tại. Nhưng Then chỉ thực sự trường tồn khi thế hệ trẻ hiểu và trân quý giá trị cốt lõi của Then. Đó là lý do tôi luôn dành trọn tâm huyết cho Then - cho tiếng đàn tính và làn điệu Then mãi vang lên giữa ngàn đời", Nguyễn Văn Bách bày tỏ.

Một giờ tập luyện của lớp Then tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc
Một giờ tập luyện của lớp Then tại Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc
Cây đàn tính đặc trưng của đồng bào Tày, Nùng cùng nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới
Cây đàn tính đặc trưng của đồng bào Tày, Nùng cùng nghệ nhân Nguyễn Văn Bách vươn ra thế giới

Tâm huyết và tình yêu của nghệ nhân Nguyễn Văn Bách dành cho Then đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và lan tỏa giá trị của loại hình nghệ thuật này. Trong dòng chảy không ngừng của thời gian, Then – qua bàn tay và tâm huyết của những người con xứ Lạng – vẫn tiếp tục ngân vang, là tiếng lòng của tâm hồn dân tộc.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Trang địa phương - Tào Đạt - 20:13, 17/08/2025
Ngày 17/8, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh An Giang cho biết, 2 du khách đi tham quan, chèo sup tại bãi tắm thuộc xã Tiên Hải bị sóng đánh lật phương tiện và tử vong.
Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 17:13, 17/08/2025
Ngày 16/8, Đảng uỷ, UBND xã Khâu Vai, tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Nhóm Cộng đồng từ thiện Sân Đình tổ chức Lễ cắt băng khánh thành công trình nhà lớp học Điểm trường Mầm non và Tiểu học thôn Ha Cá, xã Khâu Vai.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Thời sự - PV - 15:15, 17/08/2025
Sáng 17/8, tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Đảng ủy Công an Trung ương - Bộ Công an tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025), 20 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005-19/8/2025) và trao tặng Huân chương Sao Vàng lần thứ 5 cho lực lượng Công an nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và đọc diễn văn kỷ niệm.
Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 13:29, 17/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa vừa phát hiện và xử lý một cơ sở kinh doanh tàng trữ gần 1,2 tấn thực phẩm đã bốc mùi hôi, không rõ nguồn gốc.
Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự

Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự "hội thảo"

Pháp luật - Minh Nhật - 12:04, 17/08/2025
Một đường dây kinh doanh đa cấp qua website https://tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS vừa bị công an triệt phá.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Tin tức - Minh Nhật - 12:01, 17/08/2025
Cục Công nghệ thông tin thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam(SBV) vừa phát đi cảnh báo về việc xuất hiện ít nhất hai trang web giả mạo cổng thông tin điện tử của cơ quan này, phát tán mã độc dưới dạng tệp tin APK, có nguy cơ chiếm đoạt tài khoản ngân hàng của người dùng.
Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:36, 17/08/2025
Đội tuyển nữ Việt Nam vừa để thua U23 Australia với tỉ số 1-2 tại bán kết Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), qua đó lỡ hẹn với trận chung kết và sẽ bước vào trận tranh hạng Ba cùng tuyển nữ Thái Lan.
Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:33, 17/08/2025
Tại bán kết 1 giải bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), đội tuyển nữ Myanmar đã tạo nên bất ngờ lớn khi đánh bại Thái Lan với tỷ số 2-1. Chiến thắng này không chỉ đưa Myanmar vào chung kết sau 10 năm chờ đợi, mà còn đánh dấu bước tiến mới của bóng đá nữ quốc gia này trên đấu trường khu vực.
Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Tin tức - Thuý Hồng - 21:16, 16/08/2025
Sáng 16/8, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phối hợp với Sở Công Thương Lạng Sơn tổ chức Chương trình Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử tỉnh Lạng Sơn năm 2025.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Văn bản chính sách mới - Minh Anh - 20:40, 16/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.