Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những nghệ nhân giữ hồn Then cổ

PV - 13:47, 21/05/2018

Liên hoan Nghệ thuật hát Then-đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng-Thái toàn quốc lần thứ VI tại Hà Giang hội tụ hơn 400 nghệ nhân, diễn viên của 14 tỉnh, thành trong cả nước về giới thiệu, trình diễn các nghi lễ, làn điệu, âm nhạc Then đặc sắc của từng dân tộc, từng vùng miền.

Mỗi nghệ nhân Then vừa là một nghệ sĩ tài hoa, vừa là một “kho tàng sống” về di sản văn hóa tín ngưỡng, tâm linh đặc sắc. Báo Dân tộc và Phát triển giới thiệu đến bạn đọc một số nghệ nhân Then tiêu biểu tham dự tại Liên hoan.

Nghệ nhân Bế Sơn Trung:

Thầy giáo kiêm thầy Then: Sinh ra trong một gia đình có 8 đời làm pựt (Then) ở xóm Bản Co, xã Triệu Ẩu, huyện Phục Hòa (Cao Bằng), từ 9-10 tuổi, cậu bé Bế Sơn Trung đã theo cha đi làm Then tại nhiều gia đình trong và ngoài bản. Có “căn Then” nên lớn lên mặc dù đi học ngành Sư phạm và trở thành giáo viên dạy văn, thầy giáo Bế Sơn Trung vẫn dành nhiều thời gian nghiên cứu sách cổ bằng chữ Hán, chữ Nôm của gia đình để nắm được nội dung, ý nghĩa lời hát Then trong từng nghi lễ lẩu Then.

baodantoc_be_son_trung

 

Năm 30 tuổi, thầy Then Bế Sơn Trung được cấp sắc bậc đầu tiên rồi lần lượt lên bậc 2 (38 tuổi), bậc 3 (49 tuổi), bậc 4 (năm 61 tuổi). Hiện nay, sau khi nghỉ hưu, nghệ nhân Bế Sơn Trung chỉ chuyên tâm vào việc làm Then và truyền dạy hát Then, đàn Tính cho bà con tại cộng đồng. Ông đã truyền nghề làm Then cho 16 đệ tử; mở 3 lớp dạy hát Then, đàn Tính cho 50 người dân và học sinh dân tộc Tày trong xã. Thời gian tới, ông đang dự kiến mở thêm một lớp dạy hát Then, đàn Tính cho 15 học viên người Tày của huyện Phục Hòa.

Thầy Then Bế Sơn Trung cho biết, hiện nay, các gia đình thường mời ông đến làm Then trong lễ kỳ an (cầu an-cầu sức khỏe) cho người già và trẻ nhỏ. Còn những “lầu Then” quy mô lớn như “Tìm vía Long Vương”-trích đoạn giới thiệu tại Liên hoan lần này thì vài ba năm, ông mới tổ chức một lần.

Nghệ nhân Then Đặng Xuân Hải:

Vừa làm Then, vừa làm tạo: Làm Then mới khoảng 10 năm nay, nghệ nhân Đặng Xuân Hải đang theo dòng Then Bách Cổ-dòng Then từ Bảo Lâm, Bảo Lạc (Cao Bằng) “di cư” về. Ông là thầy Then duy nhất của xã Việt Lâm, huyện Vị Xuyên (Hà Giang) được cấp sắc, gồm hai bằng: vừa làm Then vừa làm tạo.

2

 

Thầy Then Hải giải thích, trong tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng người Tày, Nùng, đường (phái) Then và đường tạo có những điểm khác nhau. Khi làm Then, qua lời diễn xướng của thầy Then hát trong nghi lễ, người nghe sẽ biết được đường đi, đường về từ trần gian lên mường Trời của các thần linh (quan quân Then). Còn làm tạo thì thầy Then chỉ mời thần linh xuống chứng giám, không diễn tả đường đi của các quan quân như làm Then. Tùy vào yêu cầu của từng gia đình trong các nghi lễ khác nhau, thầy sẽ làm Then hay làm tạo.

Để thành thạo nghề Then, ông Hải đã nhiều năm theo học sư phụ là thầy Then Lộc Đức Phòng, xã Thuận Hòa, huyện Vị Xuyên. Hiện nay, thầy Then Hải thường được các gia đình người Tày ở Vị Xuyên tin tưởng, mời về làm Then trong các lễ cúng mừng thọ cho người già, cầu an cho trẻ nhỏ, giải hạn, đám tang… “Trong toàn huyện Vị Xuyên hiện chỉ còn vài ba người làm nghề Then. Tôi đang cố gắng truyền dạy nghề cho 3-4 cháu. Nếu không có “căn Then” thì học 10 năm vẫn không làm thầy Then được, đó là cái khó của chúng tôi trong việc bảo tồn di sản Then nghi lễ”, nghệ nhân Đặng Xuân Hải trăn trở.

Nghệ nhân Đàm Thị Quyền:

Làm Then để giữ gìn văn hóa của dân tộc: Là người Tày Cao Bằng chuyển cư vào xã Ea Tam, huyện Krông Năng (Đăk Lăk) hơn 30 năm nay, “bà Then” Đàm Thị Quyền vẫn say mê với di sản văn hóa của cha ông. “Hành nghề” Then 20 năm nay, bà được các gia đình người Tày, Nùng ở vùng Tây Nguyên và các tỉnh phía Nam mời đi làm Then quanh năm nên không mấy khi bà có mặt ở nhà.

baodan toc_dam_thi_quyen

 

Bà Then Quyền cho biết, xã Ea Tam có gần 9.000 người Tày, Nùng (chiếm khoảng 81% dân số toàn xã), vùng đất này được coi là một Việt Bắc thu nhỏ tại Tây Nguyên, nơi hội tụ nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng núi phía Bắc. Hơn 10 năm trở lại đây, khi cuộc sống của người dân các dân tộc Tày, Nùng ở Ea Tam từng bước ổn định, phát triển, chính quyền địa phương và người dân ngày càng quan tâm hơn đến đời sống văn hóa tinh thần. Theo đó, những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc từng bước được khôi phục và phát triển.

Vào rằm tháng Giêng hằng năm, xã Ea Tam đều mở Lễ hội Nàng Hai với ý nghĩa mời Mẹ Trăng và mười hai nàng tiên-con gái của mẹ Trăng xuống thăm hạ giới và giúp trần gian trong công việc làm ăn sinh sống. Trong Lễ hội này, nghệ nhân Đàm Thị Quyền vào vai bà Then làm chủ lễ, dâng lễ lên trời mời Nàng Hai nhập vào 2 cô gái để hát đối đáp chúc phúc cho dân bản có một mùa màng bội thu, mạnh khỏe, hạnh phúc và chia sẻ với những người không gặp may mắn…

Nghệ nhân Then Đàm Thị Quyền cho biết, đây là lần đầu tiên bà được tham gia Liên hoan hát Then, đàn Tính toàn quốc. Được ra miền Bắc giao lưu hát Then, bà cảm thấy như đang được trở về nhà, trở về quê hương để tạ ơn tổ tiên đã tạo dựng, bồi đắp nên một kho tàng di sản văn hóa dân gian quý giá cho con cháu người Tày, Nùng.

NGỌC ÁNH

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.