Văn hóa các DTTS tiếp cận từ kiến trúc nhà ở cổ truyền

Tọa đàm có sự tham gia của các diễn giả: Gs.Ts. Kiến trúc sư Doãn Minh Khôi - Viện trưởng Viện Quy hoạch và Kiến trúc đô thị Trường Đại học Xây dựng Hà Nội; PGs.Ts. Vương Xuân Tình - nguyên Viện trưởng Viện Dân tộc Viện Hàn lâm KH-XH Việt Nam; PGs.Ts. Lâm Bá Nam - Chủ tịch Hội Dân tộc học và Nhân học Việt Nam, cùng nhiều Giáo sư, phó Giáo sư, Tiến sĩ, nhà dân tộc học, nhà giáo, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực dân tộc học.

Phát biểu dẫn đề Tọa đàm, Nhà giáo, nhà nghiên cứu, PGS.TS Đặng Hoài Thu, Phó Hiệu trưởng trường Đại học Văn hóa Hà Nội cho biết, Tọa đàm Văn hóa các DTTS tiếp cận từ kiến trúc nhà ở cổ truyền bắt nguồn từ cảm hứng về cuốn sách “Nhà ở cổ truyền các dân tộc Việt Nam” của nhà dân tộc học Nguyễn Khắc Tụng, hướng đến tiếp cận đa ngành về văn hóa các dân tộc nhìn từ góc độ kiến trúc nhà ở cổ truyền.

Qua buổi Tọa đàm, PGs.Ts. Đặng Hoài Thu bày tỏ mong muốn các hoạt động khoa học sẽ trở thành hoạt động thường niên, với sự đồng hành của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu để giới thiệu, phát triển những công trình nghiên cứu khoa học quý báu và đặc biệt quan trọng của các nhà khoa học Việt Nam.

Phát biểu điều phối Tọa đàm, PGs.Ts. Lâm Bá Nam - Chủ tịch Hội Dân tộc học và Nhân học Việt Nam cho biết, tiếp nối một số nghiên cứu từ góc độ kiến trúc, sử học về loại hình nhà của các cư dân cổ trên đất nước Việt Nam, nhà dân tộc học Nguyễn Khắc Tụng đã có đóng góp quan trọng trong việc nghiên cứu hệ thống, mang tính liên ngành về kiến trúc nhà ở cổ truyền nói riêng và các dân tộc Việt Nam nói chung. Tọa đàm sẽ hướng tới làm rõ thêm những đóng góp của nhà dân tộc học Nguyễn Khắc Tụng trong hành trình nghiên cứu về dân tộc học, văn hóa học, sử học, cung cấp thêm những góc nhìn thú vị về nền kiến trúc đặc sắc và độc đáo của các dân tộc tại Việt Nam.

Theo PGs.Ts. Vương Xuân Tình - Nguyên Viện trưởng Viện Dân tộc Viện Hàn lâm KH-XH Việt Nam, nhà dân tộc học Nguyễn Khắc Tụng là một chuyên gia đầu ngành nghiên cứu văn hóa vật chất. Chuyên khảo “Nhà ở cổ truyền các dân tộc Việt Nam” là công trình nghiên cứu quan trọng, gồm những bài nghiên cứu chuyên sâu đi vào mô tả, phân tích những cấu trúc trong các loại nhà của từng dân tộc, từ chất liệu xây dựng, cách thi công, đặc điểm riêng có của từng loại nhà của các dân tộc, chức năng sử dụng các loại phòng, các quan niệm và nghi lễ tâm linh liên quan đến nhà ở của các dân tộc… Chúng đều được tổng hợp lại, tạo thành bài chuyên khảo có giá trị, được sử dụng trong nghiên cứu về nhà ở dưới tiếp cận dân tộc học.

Qua đó, công trình “Nhà ở cổ truyền các dân tộc Việt Nam” có giá trị lớn trong việc lưu giữ bản sắc văn hóa về nhà ở của mỗi tộc người được lưu giữ, chẳng hạn: Loại “nhà trâu” của nhóm Cao Lan (dân tộc Sán Chay) với kết cấu vì kèo và mặt bằng sinh hoạt, hình dụ một số bộ phận trong ngôi nhà là bộ phận thân thể của con trâu; ngôi nhà “thang yơ” của người Chăm ở Nam Trung Bộ, được ví như người đàn bà, với các bộ phận trong ngôi nhà tương ứng với bộ phận nào đó trên cơ thể của họ. Đây là tàn dư mẫu hệ của dân tộc này… Đây là cơ sở phục dựng và bảo tồn nhà ở truyền thống của các dân tộc ở Việt Nam.

Còn theo Gs.Ts. Kiến trúc sư Doãn Minh Khôi - Viện trưởng Viện Quy hoạch và Kiến trúc đô thị Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, với kiến trúc - bộ môn nghiên cứu về tổ chức không gian sống thì “Nhà ở cổ truyền các dân tộc Việt Nam” của Nguyễn Khắc Tụng là tài liệu quý để các Kiến trúc sư có thể tìm hiểu và sáng tạo, giữ gìn kiến trúc nhà ở truyền thống.

Trong xu thế phát triển hiện nay, kiến trúc đương đại phải luôn hướng tới cái mới, nhưng phải dựa trên cơ sở văn hóa truyền thống, những yếu tố cấu thành bản sắc. Đó chính là xu hướng kiến trúc hiện đại hóa bản địa, vừa giải mã kiến trúc truyền thống, vừa tạo ra ngôn ngữ kiến trúc đương đại có bản sắc. Muốn vậy, các kiến trúc sư phải dựa trên những nghiên cứu của các nhà dân tộc học để hiểu được yếu tố cốt lõi từ kiến trúc nhà ở cổ truyền.

Từ các giá trị về nghiên cứu văn hóa tộc người, chuyên khảo “Nhà ở cổ truyền các dân tộc Việt Nam” và những chia sẻ tại Tọa đàm khoa học “Văn hóa các DTTS tiếp cận từ kiến trúc nhà ở cổ truyền" đã gợi mở một hướng nghiên cứu liên ngành để phục vụ kiến trúc và xây dựng nhà ở của các dân tộc Việt Nam hiện nay.

"Khoa học không tồn tại độc lập từng ngành, mà là sự liên hết của các ngành khoa học. Kiến trúc, dân tộc học, dân tộc và văn hóa phải được đặt trong tổng thể một hệ sinh thái. Kiến trúc không chỉ cần xanh về môi trường, mà còn phải xanh về văn hóa. Tức là không phải chỉ có một môi trường sống tốt, mà còn cần có môi trường sống đẹp, không phải chỉ cần có một nền văn hóa đẹp, mà còn phải cần có một nền văn hóa giá trị. Trách nhiệm định danh văn hóa mà thầy Tụng đã đặt những viên gạch đầu tiên chính là tiền đề cho trách nhiệm cần được thực hiện trong tương lai", Nhà giáo, nhà nghiên cứu, PGs.Ts. Đặng Hoài Thu - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Hà Nội nhấn mạnh.