Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Từ đam mê hát then trở thành người chế tạo cây đàn tính

PV - 16:55, 23/04/2021

Đam mê làn điệu then từ khi còn nhỏ, ông Đàm Xuân Hòa đã tự học và trở thành người làm đàn tính gần 50 năm nay.

Ông Đàm Xuân Hòa say sưa với cây đàn tính 6 dây của mình.
Ông Đàm Xuân Hòa say sưa với cây đàn tính 6 dây của mình.

Tỉ mỉ từng công đoạn

Căn nhà nhỏ nằm khuất sau ngọn đồi lớn là nơi mà ông Đàm Xuân Hòa (63 tuổi, dân tộc Tày, ở phường Sông Hiến, thành phố Cao Bằng) vẫn đang ngày ngày miệt mài sáng tạo, hoàn thiện những cây đàn tính với mong muốn phổ biến nhạc cụ truyền thống tới nhiều người.

Đôi bàn tay thoăn thoắt, sáng tạo của ông khi làm đàn như ẩn chứa một sức mạnh dồi dào của người vẫn từng ngày lưu giữ “cái hồn” của văn hóa dân tộc. Ông Đàm Xuân Hoà cũng là một thành viên tích cực trong Hội thơ ca tỉnh Cao Bằng và Hội bảo tồn dân ca thành phố Cao Bằng. Ông có nhiều sáng tác hay về quê hương, đất nước và con người. Những câu hát then và cây đàn tính cũng luôn theo ông vào những buổi biểu diễn trong ngày lễ, ngày kỷ niệm quan trọng của của đất nước tại địa phương.

Ông Hòa kể: “Trước kia, ông nội của tôi từng làm nghề đi cầu an, trừ tà, Cao Bằng thường gọi là “làm bụt”. Cái nghề “bụt” ấy thường phải hát then rất nhiều. Do vậy, ngay từ nhỏ, tôi đã sớm được tiếp nhận và có niềm đam mê với hát then, đàn tính”.

Nâng niu cây đàn trên tay, ông Hòa hào hứng kể lại: “Ngay từ khi còn trẻ, ngoài những lúc làm việc, tôi vẫn thường tranh thủ làm đàn tính để chơi hoặc tặng cho người thân, họ hàng. Nhất là từ sau khi nghỉ hưu, về nhà mở xưởng mộc, tôi càng có điều kiện để sáng tạo. Vừa thoả đam mê đàn hát, lại có sẵn gỗ và máy móc nên tôi đã dành hết thời gian để làm đàn tính”.

Biết làm đàn tính đã được gần 50 năm, nhưng 10 năm trở lại đây ông Hòa mới có thời gian làm đàn để bán. Ông đã tìm cách chế tạo, cải tiến máy móc cũ từ xưởng mộc để phù hợp với từng công đoạn làm đàn. Nhờ có những chiếc máy tự chế mà việc làm đàn của ông Hòa trở nên nhanh và dễ dàng hơn rất nhiều, hơn nữa đàn còn rất đẹp và bền. Mỗi tháng ông làm được khoảng 60 cây đàn, mỗi năm bán được khoảng 500 cây.

Theo ông Hòa, đàn tính có ba bộ phận chính là: Bầu đàn, cần đàn và dây đàn. Ngoài ra còn có các bộ phận nhỏ như ngựa đàn, kẹp cố định dây và chốt lên dây. Để làm được cây đàn tính phải trải qua rất nhiều công đoạn và đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ từ người làm đàn. Bầu đàn được làm từ quả bầu, cần đàn làm từ cây dẻ hoặc cây thừng mực, dây đàn thì làm bằng tơ xe.

Ông Hòa đã chế tạo chiếc máy làm dây trang trí đàn.
Ông Hòa đã chế tạo chiếc máy làm dây trang trí đàn.

Theo ông Hòa, làm đàn khó nhất là khâu chọn bầu. Quả bầu có chu vi từ 60- 70cm, không quá già, hái về cắt bỏ phần đầu và hạt rồi ngâm nước từ 5- 7 ngày, sau đó rửa sạch và phơi khô. Khi phơi phải úp miệng bầu xuống, nếu phơi ngửa miệng, bầu sẽ bị móp méo, bị hỏng.

Bầu phơi khô tiếp tục được ngâm vôi từ 2 đến 3 ngày giúp bầu cứng và không bị mọt. Bầu đàn ngâm xong được đục lỗ thoát âm xung quanh.

“Trước đây, lỗ thoát âm được đục ở đáy bầu. Tuy nhiên khi đánh thì phần đáy lại úp vào người, do đó mà âm thanh không vang. Từ đó mới tìm ra cách đục xung quanh bầu đàn”, ông Hòa cho biết thêm.

Mặt đàn thường được làm từ một vài cây gỗ mềm và nhẹ để tạo ra tiếng vang. Gỗ đem về giáp thật kỹ sao cho độ dày phù hợp nhất, khoảng 0,3cm rồi gắn lên miệng bầu.

Công đoạn tiếp theo là làm cần đàn. Đây là công đoạn đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ, từ cách chọn cây cho đến các hoa văn được khắc ở đỉnh đàn. Loại cây để làm cần đàn thường là cây gỗ dẻo như cây dẻ, cây thừng mực. Đỉnh đàn được điêu khắc tỉ mỉ hình ảnh đuôi rồng, một linh vật trong văn hóa người Việt Nam từ xa xưa.

Theo ông Hòa, một cây đàn hay phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kích thước bầu, tuổi bầu, độ dày mặt đàn, lên dây chuẩn… Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả đó là kinh nghiệm và sự cảm thụ âm nhạc của người làm đàn. Ông Hòa không chỉ biết đàn mà còn biết hát then và nhiều làn điệu dân ca khác.

Bà Lương Thị Tâng, vợ ông Hòa kể: “Mỗi lần thử dây đàn là chồng tôi lại ca một đoạn then. Ngày nào vậy, ông cứ cặm cụi làm đến khuya, dù mọi người đã đi ngủ hết”.

Những cây đàn Tính đã được ông Hòa hoàn thiện.
Những cây đàn Tính đã được ông Hòa hoàn thiện.

Say mê giữ gìn văn hóa dân tộc

Với tâm huyết của mình, đàn tính của ông Hòa dường như đã trở thành thương hiệu với nhiều người gần xa. Người mua đàn của ông Hoà cũng rất nhiều, không chỉ người ở Cao Bằng mà ở các tỉnh lân cận như: Lạng Sơn, Bắc Kạn… cũng tìm ông để mua.

Đến mua đàn của ông Hoà, chị Nông Thị Ánh (Trùng Khánh, Cao Bằng) cho biết: “Tôi vẫn thường xuyên đến nhà ông Hòa mua đàn; những cây đàn tính của ông Hòa không chỉ có mẫu mã đẹp, bền, giá cả hợp lý mà âm thanh cũng rất tốt”.

Cứ như vậy, ngày ngày ông Hòa vẫn say mê với những cây đàn. Bên cạnh ông lúc nào cũng có chiếc đài phát thanh, mỗi khi làm ông đều bật lên để nghe hát then, hát lượn. Đó cũng là niềm vui trong cuộc sống của một người không chịu "ngơi chân ngơi tay" dù đã về hưu.

Ngoài làm đàn, ông Hòa còn có dạy lớp đàn tính nâng cao và sáng tác nhiều bài hát, nhất là các bài phục vụ những dịp kỷ niệm quan trọng của đất nước.

Giữa cuộc sống hiện đại, với nhiều dòng nhạc và nhạc cụ được du nhập mạnh mẽ, những người như ông Hòa đang góp phần không nhỏ cho việc bảo tồn và gìn giữ giá trị văn hóa dân tộc. Ông Hòa hy vọng trong tương lai không xa, cây đàn tính của ông sẽ đi được những chặng đường dài hơn, đến được với nhiều người hơn, để những giai điệu dân tộc sẽ lan tỏa sâu hơn trong cuộc sống./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Đề nghị lập hồ sơ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đối với Thành Diên Khánh

Khánh Hòa: Đề nghị lập hồ sơ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đối với Thành Diên Khánh

Ngày 27/5, lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa có buổi làm việc với đại diện Viện Bảo tồn di tích (thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) về việc đề nghị lập hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đối với di tích Thành Diên Khánh.
Tin nổi bật trang chủ
Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế

Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế

Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ, Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế để Việt Nam cất cánh. Vì vậy, các công việc triển khai phải được kiểm đếm thường xuyên. Những tồn tại, hạn chế, điểm nghẽn phải được đánh giá, tháo gỡ kịp thời, không được chậm trễ.
Từ 1/6, công đoàn viên hưởng lương 100% ngân sách nhà nước sẽ không phải đóng công đoàn phí

Từ 1/6, công đoàn viên hưởng lương 100% ngân sách nhà nước sẽ không phải đóng công đoàn phí

Xã hội - Minh Nhật - 1 giờ trước
Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, từ 1/6 sẽ dừng thu đoàn phí, kinh phí công đoàn đối với đoàn viên công đoàn, công đoàn cơ sở cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp hưởng 100% lương ngân sách nhà nước, lực lượng vũ trang.
Bình Định: Sẵn sàng khai hội du lịch Hè 2025

Bình Định: Sẵn sàng khai hội du lịch Hè 2025

Du lịch - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
UBND tỉnh Bình Định vừa ban hành Kế hoạch tổ chức Lễ hội Du lịch Hè năm 2025. Theo đó, chương trình khai mạc sẽ chính thức diễn ra vào lúc 19h30 ngày 13/6, tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, Tp. Quy Nhơn.
BĐBP tỉnh Sóc Trăng trao học bổng Dự án “Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nâng bước em tới trường”

BĐBP tỉnh Sóc Trăng trao học bổng Dự án “Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nâng bước em tới trường”

Trang địa phương - Văn Long - Tào Đạt - 1 giờ trước
Ngày 28/5, tại Trường THCS&THPT xã Lai Hòa (thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng), Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng phối hợp với Hội Khuyến học tỉnh Sóc Trăng đã tổ chức Lễ trao học bổng Dự án “Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nâng bước em tới trường” năm 2025 cho 11 em học sinh có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn khu vực biên giới biển của tỉnh.
Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế

Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ, Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế để Việt Nam cất cánh. Vì vậy, các công việc triển khai phải được kiểm đếm thường xuyên. Những tồn tại, hạn chế, điểm nghẽn phải được đánh giá, tháo gỡ kịp thời, không được chậm trễ.
Đắk Nông: Bắt giữ nhóm đối tượng chống người thi hành công vụ

Đắk Nông: Bắt giữ nhóm đối tượng chống người thi hành công vụ

Pháp luật - Lê Hường - 2 giờ trước
Ngày 28/5, Văn phòng Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Đắk Nông cho biết, đơn vị vừa ra quyết định tạm giữ hình sự đối với Vũ Văn Huân (SN 1966), trú Tp. Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông và Ngô Minh Truyền (tên gọi khác là Bo, SN 1998), trú huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông để điều tra, làm rõ về hành vi chống người thi hành công vụ.
Giữ nghề dệt truyền thống của người Ba Na

Giữ nghề dệt truyền thống của người Ba Na

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 27/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Trà huyện Tân Uyên lần thứ II năm 2025. Chùa Lô Sơn Nghệ An. Giữ nghề dệt truyền thống của người Ba Na. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng

Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng

Thời sự - PV - 20:35, 28/05/2025
Chiều 28/5, đồng chí Tô Lâm, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đã có buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng trong thời gian tới.
Về Thanh Sơn – Thưởng thức ẩm thực đậm đà hương vị xứ Mường

Về Thanh Sơn – Thưởng thức ẩm thực đậm đà hương vị xứ Mường

Sắc màu 54 - Việt Hà - 18:23, 28/05/2025
Nằm ở phía Tây tỉnh Phú Thọ, huyện Thanh Sơn là một điểm đến nổi bật của vùng trung du Bắc Bộ, nơi hội tụ vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng cùng với bản sắc văn hóa và ẩm thực độc đáo của đồng bào dân tộc Mường. Với địa hình đồi núi trùng điệp, khí hậu mát mẻ, hệ sinh thái đa dạng và nền văn hóa lâu đời, Thanh Sơn mang đến cho du khách một hành trình khám phá trọn vẹn – vừa thư giãn giữa thiên nhiên, vừa đắm chìm trong hương vị của đất trời vùng cao.
Quảng Bình: Khởi công xóa nhà tạm, nhà dột nát cho 100 hộ đồng bào DTTS

Quảng Bình: Khởi công xóa nhà tạm, nhà dột nát cho 100 hộ đồng bào DTTS

Chính sách Dân tộc - Khánh Ngân - 18:10, 28/05/2025
Sáng 28/5, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Quảng Bình phối hợp với Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Sở Dân tộc và Tôn giáo, Sở Nông nghiệp và Môi trường, lãnh đạo UBND huyện Quảng Ninh và Quỹ Thiện Tâm - Tập đoàn Vingroup tổ chức Lễ khởi công xóa nhà tạm, nhà dột nát cho 100 hộ đồng bào DTTS.
Việt Nam sẵn sàng là cầu nối giữa Hungary với khu vực Đông Nam Á

Việt Nam sẵn sàng là cầu nối giữa Hungary với khu vực Đông Nam Á

Thời sự - PV - 17:50, 28/05/2025
Sáng 28/5, tại Trụ sở Trung ương Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã hội kiến Tổng thống Hungary Sulyok Tamás đang thăm chính thức Việt Nam từ ngày 27-29/5/2025.
Phụ nữ Đức Cơ (Gia Lai) đẩy mạnh truyền thông bình đẳng giới

Phụ nữ Đức Cơ (Gia Lai) đẩy mạnh truyền thông bình đẳng giới

Tin tức - Ngọc Thu - 17:33, 28/05/2025
Nhằm thực hiện hiệu quả mục tiêu bình đẳng giới, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai đã tổ chức các hội nghị, hội thi, lớp tập huấn và truyền thông về xóa bỏ định kiến và khuôn mẫu giới, xây dựng môi trường sống an toàn cho phụ nữ, trẻ em vùng đồng bào DTTS và miền núi.