Nghệ nhân Nông Thị Hang với cây đàn tính Nghệ nhân Nông Thị Hang sinh năm 1946 tại huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn trong một gia đình đã có 4 đời làm then. Vì thế, ngay từ nhỏ, bà đã được ông nội, cha mẹ dạy cho nghi lễ làm then cầu an, cầu phúc. Từ khi theo chồng về định cư ở bản Tát, bà vẫn tiếp tục thực hành nghi lễ then . Năm 1972 khi mới 26 tuổi, bà đã thành thục then nghi lễ và thường xuyên được mời đi lảu then. Từ thời điểm đó đến nay, nghệ nhân Nông Thị Hang đã trở thành một bà then có uy tín thường xuyên đi làm lễ cầu phúc, cầu an cho bà con người Tày trong vùng.
Theo nghệ nhân Nông Thị Hang, hát then để cầu, chúc phúc, giải hạn, cầu được mùa màng tốt tươi, tai qua nạn khỏi, phúc lộc đầy nhà. Then tín ngưỡng tạo ra “liều thuốc” tinh thần để người ta vượt qua khó khăn hoạn nạn, tin tưởng vào tương lai tốt đẹp. Khi tổ chức làm then nghĩ lễ, bà then phải kiêng không ăn mặn nhất là các loại thịt trâu, bò, chó.
Còn hát then để ngợi ca quê hương, khuyên răn cháu con ăn ở phúc đức, biết đối nhân xử thế; cũng là cầu nối để trai gái giãi bày nỗi lòng, giao duyên. Nhìn chung, lời then mang đầy tính nhạc vì được chắt lọc, gọt giũa từ ca dao dân ca, thơ trữ tình. Hiện nay, dù tuổi đã cao nhưng bà Hang vẫn cặm cụi chép lại những bài then theo trí nhớ. Bà cũng nhiều lần vào các bản xa để sưu tầm làn điệu then và vốn văn hoá dân gian của dân tộc Tày, rồi tỉ mỉ ghi chép cẩn thận, chỉnh sửa lời hát sao cho gọn gàng, dễ hiểu.
Các hội viên CLB hát Then- đàn Tính xã Phong Dụ biểu diễn tại buổi lễ ra mắt. (Ảnh TL)Ngoài các bài then cổ, bà Nông Thị Hang còn sưu tầm được vài chục bài then mới có nội dung ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương đất nước đổi mới, tinh thần đoàn kết của bà con dân tộc. Qua đó, làm phong phú thêm các làn điệu then, nâng cao đời sống tinh thần của Nhân dân trong vùng.
Để bảo tồn nghệ thuật hát then của quê hương trước nguy cơ mai một, bà Hang đã đứng ra tập hợp những người yêu thích hát then, truyền dạy kiến thức và những làn điệu then cho các học trò. Lớp học được tổ chức vào các buổi tối tại nhà văn hóa của thôn. Mỗi khóa học trong một tháng. Đến nay, bà Hang đã truyền dạy cho vài chục học trò, trong đó có những học trò xuất sắc tiếp thu tốt như: Chị Nông Thị Mai (xã Điền Xá), chị Hoàng Thị Niên (xã Phong Dụ), chị Sùng Thị Liên (thị trấn Tiên Yên), chị Hà Thị Ánh Mai (xã Châu Sơn, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn).
Vào thời điểm tháng 2, tháng 7 và tháng 11 trong năm, bà Nông Thị Hang thường xuyên bận rộn bởi những lời mời làm lễ hay trình diễn then cổ. Bà Hang cũng thường xuyên tham gia các lễ hội trong và ngoài tỉnh. Bà chia sẻ, mình làm không phải vì thù lao mà cái chính là vì tình yêu văn hóa của cha ông truyền lại. Vậy nên khi nào còn sức thì bà vẫn còn làm và truyền dạy cho thế hệ đi sau. Năm 2013, bà được phong tặng Nghệ nhân dân gian và đến năm 2015, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú.
