Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân: Cả đời gìn giữ câu Then

Đông Khánh - 06:59, 18/01/2021

Bà Chu Thị Hồng Vân (dân tộc Nùng, SN 1968) ở thôn Hố Cao, xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang là nghệ nhân ưu tú duy nhất của tỉnh Bắc Giang trong lĩnh vực thực hành Then. Với vốn Then và đàn tính phong phú, bà không ngừng góp sức bảo tồn, phát huy giá trị của di sản Then trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Nùng trên địa bàn tỉnh.


Nghệ nhân Ưu tú Chu Thị Hồng Vân đang thực hành nghi lễ Then.
Nghệ nhân Ưu tú Chu Thị Hồng Vân đang thực hành nghi lễ Then.

Những ngày cuối năm, nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân khá bận rộn bởi nhiều gia đình trong vùng mời bà đến thực hành các nghi lễ Then về nhà mới, cưới hỏi, giải hạn, cúng mụ, sinh nhật...

Theo như chia sẻ của nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân, trong đời sống hằng ngày của người Tày, Nùng từ lúc sơ sinh đến khi mất đi đều cần đến Then. Những âm thanh của đàn tính, tiếng sóc nhạc đã ăn sâu vào tâm thức bao thế hệ. Đó không chỉ đơn thuần là nghệ thuật mà còn là nghi lễ tâm linh thiêng liêng. Các nghi lễ Then tập hợp rất nhiều người đến xem và tham gia phụ việc. Có khi chính họ say trong lời ca, tiếng đàn tính. Mọi người chăm chú nghe các trường đoạn Then, nghe các câu chuyện được thể hiện qua lời hát của thầy Then và thấy được lịch sử dân tộc mình trong đó. Sau mỗi nghi lễ là những niềm vui thỏa nguyện cả về tâm linh và sự thưởng thức văn hóa.

Nghệ nhân ưu tú Chu Thị Hồng Vân ngoài cùng bên phải thực hành nghi lễ Then
Nghệ nhân ưu tú Chu Thị Hồng Vân ngoài cùng bên phải thực hành nghi lễ Then

Bà con người Nùng ở Hương Sơn có câu nói: "Ké quả tàng nghìn tiếng lượn Then/Mùa lườn táng piếu pồn báo ón…" (Người già qua đường nghe tiếng lượn Then/ Về nhà như biến thành trai trẻ). Đồng bào thường sử dụng Then vào nhiều dịp như về nhà mới, mừng thượng thọ, ngày cưới, cúng mụ, giải hạn, cầu duyên, cấp sắc…

Cũng theo nghệ nhân Hồng Vân, quan niệm dân gian cho rằng, Then có nghĩa là (Thiên - “trời”), Then thường đi cùng với đàn tính và được coi là điệu hát của thần tiên truyền lại. Làn điệu Then giúp con người gửi lời cầu nguyện đến trời. Vì thế mỗi khi thực hành nghi lễ, bà đã trình diễn bằng cả tâm hồn, nhiệt huyết của mình với âm thanh, làn điệu phong phú, nhuần nhuyễn giữa đàn, hát, xóc nhạc khi réo rắt, khi du dương, khi nhịp nhàng, rộn rã, lúc thầm thì như suối reo và lại khắc khoải như nỗi mong ngóng, chờ đợi… Tuy nhiên, điều nghệ nhân Hồng Vân trăn trở là trong vùng còn rất ít người biết Then cổ, lớp trẻ nhiều người biết hát Then nhưng đó là Then mới.

Nghệ nhân Then Chu Thị Hồng Vân
Nghệ nhân Then Chu Thị Hồng Vân

Nghệ nhân Vân giải thích, lời ca tiếng hát trong nghi lễ Then chủ yếu kể về hành trình đầy gian nan vất vả của một đội quân quả cảm. Trên đường đi họ phải trải qua rất nhiều thử thách cam go, mỗi một chặng đường lại gặp những thử thách khác nhau. Qua mỗi một chặng đường, thầy Then lại có những cung đàn, giọng hát khác nhau thể hiện sao cho phù hợp với từng tình huống gặp phải. Ví như khi gặp phải thân phận khốn khó, éo le cần giúp đỡ thì sử dụng giọng hát ngọt ngào, yêu thương, chứa chan tình cảm. Khi đi săn thú rừng thì giọng hát mau lẹ, khỏe khoắn, hùng dũng. Khi cầu xin người lái đò vượt biển giọng hát lại tha thiết níu kéo...

Nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân đã nhiều lần tham gia và giành Huy chương Vàng tại các kỳ liên hoan hát Then, đàn tính, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Đầu năm 2019, bà được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

Để giúp việc cho thầy Then có những người đi nhạc ngựa. Nhạc ngựa là một vòng được làm bằng nhiều móc sắt hoặc đồng nối với nhau và quả nhạc. Tiếng sóc nhạc biểu tượng cho đoàn quân đang hành quân. Người đi nhạc ngựa điều khiển tiếng nhạc sao cho phù hợp với tiếng đàn, lời hát của bà Then, phù hợp với từng tình huống mà đoàn quân gặp phải.

Một cuộc Then không chỉ là một cuộc hành trình lên trời để cầu nguyện mà còn có nhiều chương đoạn miêu tả về cuộc sống trần thế và những mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên. Mỗi cuộc tổ chức lễ Then thường phải kéo dài hết một đêm thì đoàn quân sẽ đến gặp được thánh thần, Nam Tào - Bắc Đẩu và cuối cùng là Ngọc Hoàng để trình bày những lời cầu xin của gia chủ mong muốn hóa giải những kiếp nạn, biến những lời cầu xin của gia chủ trở thành hiện thực.

Một mùa Xuân nữa đang đến và những người Nùng ở Hương Sơn lại được thưởng thức những làn điệu Then bay bổng. Những tiếng Then, đàn tính, sóc nhạc như mạch nguồn chảy mãi từ mùa xuân này tới mùa xuân khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác mà nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân chính là một trong những cầu nối cho sợi dây gắn kết ấy.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.