Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân: Cả đời gìn giữ câu Then

Đông Khánh - 06:59, 18/01/2021

Bà Chu Thị Hồng Vân (dân tộc Nùng, SN 1968) ở thôn Hố Cao, xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang là nghệ nhân ưu tú duy nhất của tỉnh Bắc Giang trong lĩnh vực thực hành Then. Với vốn Then và đàn tính phong phú, bà không ngừng góp sức bảo tồn, phát huy giá trị của di sản Then trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Nùng trên địa bàn tỉnh.


Nghệ nhân Ưu tú Chu Thị Hồng Vân đang thực hành nghi lễ Then.
Nghệ nhân Ưu tú Chu Thị Hồng Vân đang thực hành nghi lễ Then.

Những ngày cuối năm, nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân khá bận rộn bởi nhiều gia đình trong vùng mời bà đến thực hành các nghi lễ Then về nhà mới, cưới hỏi, giải hạn, cúng mụ, sinh nhật...

Theo như chia sẻ của nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân, trong đời sống hằng ngày của người Tày, Nùng từ lúc sơ sinh đến khi mất đi đều cần đến Then. Những âm thanh của đàn tính, tiếng sóc nhạc đã ăn sâu vào tâm thức bao thế hệ. Đó không chỉ đơn thuần là nghệ thuật mà còn là nghi lễ tâm linh thiêng liêng. Các nghi lễ Then tập hợp rất nhiều người đến xem và tham gia phụ việc. Có khi chính họ say trong lời ca, tiếng đàn tính. Mọi người chăm chú nghe các trường đoạn Then, nghe các câu chuyện được thể hiện qua lời hát của thầy Then và thấy được lịch sử dân tộc mình trong đó. Sau mỗi nghi lễ là những niềm vui thỏa nguyện cả về tâm linh và sự thưởng thức văn hóa.

Nghệ nhân ưu tú Chu Thị Hồng Vân ngoài cùng bên phải thực hành nghi lễ Then
Nghệ nhân ưu tú Chu Thị Hồng Vân ngoài cùng bên phải thực hành nghi lễ Then

Bà con người Nùng ở Hương Sơn có câu nói: "Ké quả tàng nghìn tiếng lượn Then/Mùa lườn táng piếu pồn báo ón…" (Người già qua đường nghe tiếng lượn Then/ Về nhà như biến thành trai trẻ). Đồng bào thường sử dụng Then vào nhiều dịp như về nhà mới, mừng thượng thọ, ngày cưới, cúng mụ, giải hạn, cầu duyên, cấp sắc…

Cũng theo nghệ nhân Hồng Vân, quan niệm dân gian cho rằng, Then có nghĩa là (Thiên - “trời”), Then thường đi cùng với đàn tính và được coi là điệu hát của thần tiên truyền lại. Làn điệu Then giúp con người gửi lời cầu nguyện đến trời. Vì thế mỗi khi thực hành nghi lễ, bà đã trình diễn bằng cả tâm hồn, nhiệt huyết của mình với âm thanh, làn điệu phong phú, nhuần nhuyễn giữa đàn, hát, xóc nhạc khi réo rắt, khi du dương, khi nhịp nhàng, rộn rã, lúc thầm thì như suối reo và lại khắc khoải như nỗi mong ngóng, chờ đợi… Tuy nhiên, điều nghệ nhân Hồng Vân trăn trở là trong vùng còn rất ít người biết Then cổ, lớp trẻ nhiều người biết hát Then nhưng đó là Then mới.

Nghệ nhân Then Chu Thị Hồng Vân
Nghệ nhân Then Chu Thị Hồng Vân

Nghệ nhân Vân giải thích, lời ca tiếng hát trong nghi lễ Then chủ yếu kể về hành trình đầy gian nan vất vả của một đội quân quả cảm. Trên đường đi họ phải trải qua rất nhiều thử thách cam go, mỗi một chặng đường lại gặp những thử thách khác nhau. Qua mỗi một chặng đường, thầy Then lại có những cung đàn, giọng hát khác nhau thể hiện sao cho phù hợp với từng tình huống gặp phải. Ví như khi gặp phải thân phận khốn khó, éo le cần giúp đỡ thì sử dụng giọng hát ngọt ngào, yêu thương, chứa chan tình cảm. Khi đi săn thú rừng thì giọng hát mau lẹ, khỏe khoắn, hùng dũng. Khi cầu xin người lái đò vượt biển giọng hát lại tha thiết níu kéo...

Nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân đã nhiều lần tham gia và giành Huy chương Vàng tại các kỳ liên hoan hát Then, đàn tính, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Đầu năm 2019, bà được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

Để giúp việc cho thầy Then có những người đi nhạc ngựa. Nhạc ngựa là một vòng được làm bằng nhiều móc sắt hoặc đồng nối với nhau và quả nhạc. Tiếng sóc nhạc biểu tượng cho đoàn quân đang hành quân. Người đi nhạc ngựa điều khiển tiếng nhạc sao cho phù hợp với tiếng đàn, lời hát của bà Then, phù hợp với từng tình huống mà đoàn quân gặp phải.

Một cuộc Then không chỉ là một cuộc hành trình lên trời để cầu nguyện mà còn có nhiều chương đoạn miêu tả về cuộc sống trần thế và những mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên. Mỗi cuộc tổ chức lễ Then thường phải kéo dài hết một đêm thì đoàn quân sẽ đến gặp được thánh thần, Nam Tào - Bắc Đẩu và cuối cùng là Ngọc Hoàng để trình bày những lời cầu xin của gia chủ mong muốn hóa giải những kiếp nạn, biến những lời cầu xin của gia chủ trở thành hiện thực.

Một mùa Xuân nữa đang đến và những người Nùng ở Hương Sơn lại được thưởng thức những làn điệu Then bay bổng. Những tiếng Then, đàn tính, sóc nhạc như mạch nguồn chảy mãi từ mùa xuân này tới mùa xuân khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác mà nghệ nhân Chu Thị Hồng Vân chính là một trong những cầu nối cho sợi dây gắn kết ấy.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Độc đáo lễ cưới truyền thống của đồng bào Bru Vân Kiều

Độc đáo lễ cưới truyền thống của đồng bào Bru Vân Kiều

Cùng với sự phát triển vượt bậc về mọi mặt của đất nước, đời sống kinh tế, văn hóa của đồng bào các DTTScũng có những bước phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên với đồng bào Bru Vân Kiều sống ở dãy Trường Sơn, cưới hỏi vẫn là một nghi lễ đậm đà bản sắc dân tộc và được thực hiện theo nghi thức truyền thống.
Tin nổi bật trang chủ
Chương trình “Thắp lửa trái tim”: Cầu nối yêu thương tới đồng bào Tuyên Quang

Chương trình “Thắp lửa trái tim”: Cầu nối yêu thương tới đồng bào Tuyên Quang

Tin tức - Hồng Phúc - 1 giờ trước
Trước những mất mát và khó khăn của đồng bào tỉnh Tuyên Quang sau hoàn lưu bão số 10 và 11, Tạp chí Tiếp thị & Gia đình cùng các nghệ sĩ Thủ đô tổ chức đêm nhạc thiện nguyện “Thắp lửa trái tim” ngày 17 tháng 10. Đây là hành trình âm nhạc đặc biệt mang thông điệp yêu thương và sẻ chia đến những mảnh đời còn khó khăn nơi vùng núi phía Bắc.
Khu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng hoang tàn, đổ nát

Khu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng hoang tàn, đổ nát

Bạn đọc - T.Nhân-H.Trường - 1 giờ trước
Khu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng ở xã Ba Động (Quảng Ngãi) từng được kỳ vọng là nơi bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp của người Hrê, gắn với phát triển du lịch. Thế nhưng, sau 7 năm đưa vào sử dụng, nhiều hạng mục của đã xuống cấp nghiêm trọng, thậm chí mục nát, xiêu vẹo và có nguy cơ đổ sập, khiến ai chứng kiến cũng cảm thấy đau lòng.
Vị Hòa thượng

Vị Hòa thượng "lấy đạo độ đời" phụng sự chúng sinh

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 3 giờ trước
Hòa thượng Tăng Sa Vong, Trụ trì chùa Buppharam (hay còn gọi là chùa Cái Giá Chót, xã Hưng Hội, tỉnh Cà Mau) và cũng là Người có uy tín trong đồng bào Khmer luôn học tập và làm theo Bác bằng những việc làm thiết thực hằng ngày. Ông tâm niệm "lấy đạo độ đời" phụng sự chúng sinh.
Những “điểm tựa”của đồng bào vùng cao Đà Nẵng

Những “điểm tựa”của đồng bào vùng cao Đà Nẵng

Gương sáng - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Không chỉ gương mẫu, tiên phong trong thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đội ngũ già làng, Người có uy tín trong vùng đồng bào DTTS ở vùng cao Đà Nẵng còn là những tấm gương sáng trong phát triển kinh tế, giữ gìn văn hóa truyền thống và vun đắp khối đại đoàn kết dân tộc ở cơ sở.
Thanh Hóa: Tập huấn Người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số

Thanh Hóa: Tập huấn Người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số

Tin tức - Quỳnh Trâm - 3 giờ trước
Ngày 17/10, tại Trung tâm Hội nghị 25B (TP Thanh Hóa), Sở Dân tộc và Tôn giáo phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức hội nghị tập huấn, phổ biến kiến thức cho 219 Người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số năm 2025.
Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và là quyền cao quý của công dân. Tiếp nối truyền thống yêu nước nồng nàn của dân tộc, tuổi trẻ vùng biên giới, vùng đồng bào DTTS tỉnh Gia Lai đã hăng hái viết đơn tình nguyện thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng của tuổi trẻ với khát vọng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nỗi lo sạt lở của các hộ dân sinh dưới chân đồi Pú Kắng

Nỗi lo sạt lở của các hộ dân sinh dưới chân đồi Pú Kắng

Xã hội - Quỳnh Trâm - 5 giờ trước
Những cơn bão lớn liên tiếp đổ bộ trong những ngày qua đã gây sạt lở ở nhiều khu vực miền núi của tỉnh Thanh Hóa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giao thông, sản xuất và đời sống người dân. Dù mưa bão đã đi qua, nhưng tại thôn Hai Huân, xã Thanh Phong, nỗi lo sạt lở từ đồi Pú Kắng vẫn thường trực trong những ngôi nhà dưới chân đồi.
Hòa thượng Thạch Thảo: Người lan tỏa hiệu quả phong trào “dân vận khéo”

Hòa thượng Thạch Thảo: Người lan tỏa hiệu quả phong trào “dân vận khéo”

Gương sáng - Như Tâm - 6 giờ trước
Trong đời sống văn hóa tâm linh của đồng bào Khmer tại tỉnh Vĩnh Long, hình ảnh các vị sư sãi không chỉ gắn bó với mái chùa, lời kinh tiếng kệ mà còn trở thành điểm tựa tinh thần vững chắc, cầu nối giữa đạo và đời. Các vị còn là những Người có uy tín, truyền cảm hứng, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tiêu biểu trong số đó có Hòa thượng Thạch Thảo, Trụ trì chùa Kandal, xã Cầu Kè là Người có uy tín không ngừng nỗ lực vì một tương lai tươi sáng cho phum sóc Khmer.
Khánh thành dự án đường dây 500 kV Lào Cai - Vĩnh Yên

Khánh thành dự án đường dây 500 kV Lào Cai - Vĩnh Yên

Tin tức - Trọng Bảo - 6 giờ trước
Ngày 17/10, tại xã Xuân Quang, tỉnh Lào Cai, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã tổ chức Lễ khánh thành Dự án Đường dây 500 kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là công trình chào mừng thành công Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ nhất nhiệm kỳ 2025 - 2030, tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc dự và phát biểu chỉ đạo tại buổi lễ.
Độc đáo lễ cưới truyền thống của đồng bào Bru Vân Kiều

Độc đáo lễ cưới truyền thống của đồng bào Bru Vân Kiều

Sắc màu 54 - Phạm Tiến - 7 giờ trước
Cùng với sự phát triển vượt bậc về mọi mặt của đất nước, đời sống kinh tế, văn hóa của đồng bào các DTTScũng có những bước phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên với đồng bào Bru Vân Kiều sống ở dãy Trường Sơn, cưới hỏi vẫn là một nghi lễ đậm đà bản sắc dân tộc và được thực hiện theo nghi thức truyền thống.

"Vá" những lỗ hổng pháp lý của thương mại điện tử

Pháp luật - Hồng Phúc - 7 giờ trước
Trong thời đại số, người tiêu dùng chỉ cần vài cú chạm tay là có thể đặt mua bất cứ thứ gì trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, từ mỹ phẩm, quần áo đến thực phẩm chức năng, thuốc Đông y... Nhưng đằng sau sự tiện lợi ấy, một “thị trường ảo” đầy cạm bẫy đã hình thành: hàng giả, hàng kém chất lượng, thuốc giả, thực phẩm chức năng quảng cáo sai sự thật… len lỏi qua các khe hở luật pháp, công nghệ.