Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Để Then hòa vào dòng chảy cuộc sống hiện đại

Hoàng Thị Hiền - 10:05, 18/12/2020

Then là một thực hành nghi lễ không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, phản ánh các quan niệm về con người, thế giới tự nhiên và vũ trụ. Nghi lễ Then do các thầy Then thực hiện trong các lễ cấp sắc, giải hạn, cầu phúc, tang ma… Hiện nay việc bảo tồn, phát huy giá trị của Then trong đời sống hiện đại đang có nhiều khởi sắc.

Một tiết mục hát Then nghi lễ tại Liên hoan nghệ thuật hát Then - đàn Tính các dân tộc Tày- Nùng- Thái toàn quốc lần thứ VI. Ảnh Ngọc Ánh
Một tiết mục hát Then nghi lễ tại Liên hoan nghệ thuật hát Then - đàn Tính các dân tộc Tày- Nùng- Thái toàn quốc lần thứ VI. Ảnh Ngọc Ánh

Then “xuất ngoại”

Cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng rất có ý thức bảo tồn nghi lễ Then, thể hiện ở việc bà con vẫn mời thầy Then về nhà thực hiện các nghi lễ như: lễ cầu con, đầy tháng, cưới, hỏi, chúc thọ ...

Nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, một thầy Then trẻ tuổi ở tỉnh Lạng Sơn chia sẻ: “Sách về Then thì có ít, nếu có cũng chỉ viết bằng chữ Nôm, chữ Tày, không có sách cổ viết bằng chữ quốc ngữ. Bây giờ các nhà nghiên cứu văn hóa về ghi âm và dịch ra chữ quốc ngữ thì thế hệ trẻ mới tiếp cận Then dễ dàng hơn. Nếu muốn học hát Then - đàn Tính thì phải hiểu tiếng Tày và nói được tiếng Tày. Bảo tồn phát triển nghi lễ Then cần song song với việc bảo tồn, phát triển ngôn ngữ, phong tục, tập quán của người Tày, người Nùng thì mới hiệu quả”.

Thầy Then Nguyễn Văn Thọ đang làm lễ.
Thầy Then Nguyễn Văn Thọ đang làm lễ.

Tháng 10/2017, Nghệ sĩ Nhân dân Triệu Thủy Tiên, nghệ sĩ Xuân Bách, Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm và các nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, Chu Văn Minh, Nông Công Nam được tham gia biểu diễn Then tại Nhà hát Mandapa trong Chương trình “Le then des Tày et Nùng” trong Lễ hội Âm nhạc thế giới, do Viện Văn hóa thế giới Paris (Cộng hòa Pháp) tổ chức.

Theo yêu cầu của Nhà hát, các nghệ nhân, nghệ sĩ đã thiết kế sân khấu biểu diễn theo không gian thờ tự truyền thống của các thầy Then. Thủ đô Paris cách vùng Then Việt Bắc gần nửa vòng trái đất, nên tất cả phương tiện phục vụ đêm diễn, từ nén nhang đến bát gạo, các nghệ nhân, nghệ sĩ đều phải chuẩn bị từ Việt Nam. Chính điều này đã tạo nên một sân khấu biểu diễn đậm chất Then, khiến người xem như đang đắm chìm trong Then Việt Bắc tại chính xứ sở người Tày, Nùng.

Then được sân khấu hóa để đến gần hơn với đông đảo khán giả. (Ảnh Ngọc Ánh)
Then được sân khấu hóa để đến gần hơn với đông đảo khán giả. (Ảnh Ngọc Ánh)

Quảng bá Then bằng sân khấu hóa

Nghệ sĩ Xuân Bách, giảng viên Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc cho rằng: Việc đưa Then lên sân khấu đã được các nghệ nhân, nghệ sĩ cao tuổi thực hiện từ rất lâu. Từ những năm 1950-1960, đã có nhiều bài Then của các nhạc sĩ Hoa Cương, Đinh Quang Khải được phát trên sóng Đài Phát thanh khu Tự trị Việt Bắc qua giọng hát của nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ như Bích Thu, Hà Bời, Kim Hân, Thu Hà… Đưa Then lên sân khấu là đưa những điều tốt đẹp nhất, dễ đi vào lòng người nhất để tất cả chúng ta cùng bè bạn khắp bốn phương biết được những điều đặc sắc của hát Then. Chính vì thế, Then mới được bay cao, bay xa khắp mọi miền và để các thế hệ gìn giữ và bảo tồn Then.

Tái hiện một phân cảnh Then nghi lễ trên sân khấu
Tái hiện một phân cảnh Then nghi lễ trên sân khấu

Thầy giáo Doãn Long, người đã gắn bó nhiều năm với mảnh đất đậm nét văn hóa Tày ở huyện Định Hóa (Thái Nguyên) nhận xét: Khi nghe các nghệ nhân biểu diễn, tôi biết có hai loại Then cổ và Then mới. Then cổ thể hiện rõ nét văn hóa cổ xưa của đồng bào Tày, Nùng. Vì thế người nghe phải thực sự am hiểu văn hóa của người Tày, người Nùng mới cảm nhận được sự sâu sắc của làn điệu cũng như cách thể hiện.  Còn Then mới mang nhiều màu sắc sân khấu hơn, người nghe cảm thấy vui nhộn, dễ nghe hơn. Cả hai dòng Then đều đậm đà, đều có nét riêng, để hòa mình vào cuộc sống hiện đại.

Then vẫn tồn tại trong mỗi bản của người Tày Nùng từ đời này sang đời khác trong lễ đầy tháng, cưới hỏi, ma chay, đoạn tang, giải hạn... Then được người xa quê đem theo đến vùng đất mới làm ăn. Then được đưa vào nhà trường dạy học, biểu diễn ở cơ quan, khu du lịch, lễ hội, từ trung ương đến địa phương, thậm chí sang cả nước ngoài. Then mới hay Then cổ vẫn tồn tại song hành, bổ sung cho nhau, vừa bảo tồn, vừa quảng bá văn hóa dân tộc. Đặc biệt khi Thực hành Then được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại ngày 12/12/2019 càng mở ra cơ hội để Then hòa vào dòng chảy cuộc sống hiện đại.

Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm (áo xanh, ngồi giữa) và các để tự thể hiện một trích đoạn Then nghi lễ tại phố cổ- Hà Nội. Ảnh : Ngọc Ánh
Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm (áo xanh, ngồi giữa) và các để tự thể hiện một trích đoạn Then nghi lễ tại phố cổ- Hà Nội. Ảnh : Ngọc Ánh
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.