Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Để Then hòa vào dòng chảy cuộc sống hiện đại

Hoàng Thị Hiền - 10:05, 18/12/2020

Then là một thực hành nghi lễ không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, phản ánh các quan niệm về con người, thế giới tự nhiên và vũ trụ. Nghi lễ Then do các thầy Then thực hiện trong các lễ cấp sắc, giải hạn, cầu phúc, tang ma… Hiện nay việc bảo tồn, phát huy giá trị của Then trong đời sống hiện đại đang có nhiều khởi sắc.

Một tiết mục hát Then nghi lễ tại Liên hoan nghệ thuật hát Then - đàn Tính các dân tộc Tày- Nùng- Thái toàn quốc lần thứ VI. Ảnh Ngọc Ánh
Một tiết mục hát Then nghi lễ tại Liên hoan nghệ thuật hát Then - đàn Tính các dân tộc Tày- Nùng- Thái toàn quốc lần thứ VI. Ảnh Ngọc Ánh

Then “xuất ngoại”

Cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng rất có ý thức bảo tồn nghi lễ Then, thể hiện ở việc bà con vẫn mời thầy Then về nhà thực hiện các nghi lễ như: lễ cầu con, đầy tháng, cưới, hỏi, chúc thọ ...

Nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, một thầy Then trẻ tuổi ở tỉnh Lạng Sơn chia sẻ: “Sách về Then thì có ít, nếu có cũng chỉ viết bằng chữ Nôm, chữ Tày, không có sách cổ viết bằng chữ quốc ngữ. Bây giờ các nhà nghiên cứu văn hóa về ghi âm và dịch ra chữ quốc ngữ thì thế hệ trẻ mới tiếp cận Then dễ dàng hơn. Nếu muốn học hát Then - đàn Tính thì phải hiểu tiếng Tày và nói được tiếng Tày. Bảo tồn phát triển nghi lễ Then cần song song với việc bảo tồn, phát triển ngôn ngữ, phong tục, tập quán của người Tày, người Nùng thì mới hiệu quả”.

Thầy Then Nguyễn Văn Thọ đang làm lễ.
Thầy Then Nguyễn Văn Thọ đang làm lễ.

Tháng 10/2017, Nghệ sĩ Nhân dân Triệu Thủy Tiên, nghệ sĩ Xuân Bách, Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm và các nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, Chu Văn Minh, Nông Công Nam được tham gia biểu diễn Then tại Nhà hát Mandapa trong Chương trình “Le then des Tày et Nùng” trong Lễ hội Âm nhạc thế giới, do Viện Văn hóa thế giới Paris (Cộng hòa Pháp) tổ chức.

Theo yêu cầu của Nhà hát, các nghệ nhân, nghệ sĩ đã thiết kế sân khấu biểu diễn theo không gian thờ tự truyền thống của các thầy Then. Thủ đô Paris cách vùng Then Việt Bắc gần nửa vòng trái đất, nên tất cả phương tiện phục vụ đêm diễn, từ nén nhang đến bát gạo, các nghệ nhân, nghệ sĩ đều phải chuẩn bị từ Việt Nam. Chính điều này đã tạo nên một sân khấu biểu diễn đậm chất Then, khiến người xem như đang đắm chìm trong Then Việt Bắc tại chính xứ sở người Tày, Nùng.

Then được sân khấu hóa để đến gần hơn với đông đảo khán giả. (Ảnh Ngọc Ánh)
Then được sân khấu hóa để đến gần hơn với đông đảo khán giả. (Ảnh Ngọc Ánh)

Quảng bá Then bằng sân khấu hóa

Nghệ sĩ Xuân Bách, giảng viên Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc cho rằng: Việc đưa Then lên sân khấu đã được các nghệ nhân, nghệ sĩ cao tuổi thực hiện từ rất lâu. Từ những năm 1950-1960, đã có nhiều bài Then của các nhạc sĩ Hoa Cương, Đinh Quang Khải được phát trên sóng Đài Phát thanh khu Tự trị Việt Bắc qua giọng hát của nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ như Bích Thu, Hà Bời, Kim Hân, Thu Hà… Đưa Then lên sân khấu là đưa những điều tốt đẹp nhất, dễ đi vào lòng người nhất để tất cả chúng ta cùng bè bạn khắp bốn phương biết được những điều đặc sắc của hát Then. Chính vì thế, Then mới được bay cao, bay xa khắp mọi miền và để các thế hệ gìn giữ và bảo tồn Then.

Tái hiện một phân cảnh Then nghi lễ trên sân khấu
Tái hiện một phân cảnh Then nghi lễ trên sân khấu

Thầy giáo Doãn Long, người đã gắn bó nhiều năm với mảnh đất đậm nét văn hóa Tày ở huyện Định Hóa (Thái Nguyên) nhận xét: Khi nghe các nghệ nhân biểu diễn, tôi biết có hai loại Then cổ và Then mới. Then cổ thể hiện rõ nét văn hóa cổ xưa của đồng bào Tày, Nùng. Vì thế người nghe phải thực sự am hiểu văn hóa của người Tày, người Nùng mới cảm nhận được sự sâu sắc của làn điệu cũng như cách thể hiện.  Còn Then mới mang nhiều màu sắc sân khấu hơn, người nghe cảm thấy vui nhộn, dễ nghe hơn. Cả hai dòng Then đều đậm đà, đều có nét riêng, để hòa mình vào cuộc sống hiện đại.

Then vẫn tồn tại trong mỗi bản của người Tày Nùng từ đời này sang đời khác trong lễ đầy tháng, cưới hỏi, ma chay, đoạn tang, giải hạn... Then được người xa quê đem theo đến vùng đất mới làm ăn. Then được đưa vào nhà trường dạy học, biểu diễn ở cơ quan, khu du lịch, lễ hội, từ trung ương đến địa phương, thậm chí sang cả nước ngoài. Then mới hay Then cổ vẫn tồn tại song hành, bổ sung cho nhau, vừa bảo tồn, vừa quảng bá văn hóa dân tộc. Đặc biệt khi Thực hành Then được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại ngày 12/12/2019 càng mở ra cơ hội để Then hòa vào dòng chảy cuộc sống hiện đại.

Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm (áo xanh, ngồi giữa) và các để tự thể hiện một trích đoạn Then nghi lễ tại phố cổ- Hà Nội. Ảnh : Ngọc Ánh
Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm (áo xanh, ngồi giữa) và các để tự thể hiện một trích đoạn Then nghi lễ tại phố cổ- Hà Nội. Ảnh : Ngọc Ánh
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Tối 16/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái đã diễn ra Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Đêm hội Raglay”. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Chương trình có sự tham gia biểu diễn của trên 200 nghệ nhân, diễn viên đến từ các xã trên địa bàn huyện và diễn viên Trung tâm Văn hóa- Nghệ thuật tỉnh. Đến dự có ông Phạm Văn Hậu, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy- Chủ tịch HĐND tỉnh; lãnh đạo các sở ngành và đông đảo người dân địa phương.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Thể thao - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 17/05/2025
Hướng tới Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ngày 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Định tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh Bình Định mở rộng năm 2025, với sự tham gia của 150 vận động viên.
Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 16:16, 17/05/2025
Ngày 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.
Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Công tác Dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 16:04, 17/05/2025
Theo kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Bình Định đặt ra mục tiêu phấn đấu giảm từ 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 15:33, 17/05/2025
Nhằm nâng cao năng lực giám sát cho đội ngũ cán bộ, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực tham gia giám sát, đánh giá thực hiện các dự án, tiểu dự án, nội dung thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719).
Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 15:31, 17/05/2025
Sáng 17/5, tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Hội Nhà báo tỉnh, Trung tâm Truyền thông tỉnh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã tổ chức khai mạc Triển lãm “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam” nhằm tái hiện chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng, tôn vinh những đóng góp của người làm báo trong sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước.
Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Pháp luật - Ngọc Chí - 13:34, 17/05/2025
Sáng ngày 17/5, trao đổi với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết, việc huyện Đăk Hà yêu cầu dân làng dỡ bỏ nhà rông để xây dựng phòng học, trong khi người dân không đồng tình như báo nêu là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh.
JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

Kinh tế - An Yên - 13:30, 17/05/2025
Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo phổ biến kỹ thuật trồng tỏi Sanuki cho đồng bào DTTS vùng núi cao Nghệ An. Hội thảo còn hướng đến mục tiêu quan trọng hơn là xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến bán hàng, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất ứng dụng KHCN đến quá trình tiêu thụ sản phẩm.
Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 13:27, 17/05/2025
Thông tin từ lực lượng cứu nạn, cứu hộ cho biết, đến cuối giờ trưa nay (17/5) lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể 03 nạn nhân trong vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.