Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Để Then hòa vào dòng chảy cuộc sống hiện đại

Hoàng Thị Hiền - 10:05, 18/12/2020

Then là một thực hành nghi lễ không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, phản ánh các quan niệm về con người, thế giới tự nhiên và vũ trụ. Nghi lễ Then do các thầy Then thực hiện trong các lễ cấp sắc, giải hạn, cầu phúc, tang ma… Hiện nay việc bảo tồn, phát huy giá trị của Then trong đời sống hiện đại đang có nhiều khởi sắc.

Một tiết mục hát Then nghi lễ tại Liên hoan nghệ thuật hát Then - đàn Tính các dân tộc Tày- Nùng- Thái toàn quốc lần thứ VI. Ảnh Ngọc Ánh
Một tiết mục hát Then nghi lễ tại Liên hoan nghệ thuật hát Then - đàn Tính các dân tộc Tày- Nùng- Thái toàn quốc lần thứ VI. Ảnh Ngọc Ánh

Then “xuất ngoại”

Cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng rất có ý thức bảo tồn nghi lễ Then, thể hiện ở việc bà con vẫn mời thầy Then về nhà thực hiện các nghi lễ như: lễ cầu con, đầy tháng, cưới, hỏi, chúc thọ ...

Nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, một thầy Then trẻ tuổi ở tỉnh Lạng Sơn chia sẻ: “Sách về Then thì có ít, nếu có cũng chỉ viết bằng chữ Nôm, chữ Tày, không có sách cổ viết bằng chữ quốc ngữ. Bây giờ các nhà nghiên cứu văn hóa về ghi âm và dịch ra chữ quốc ngữ thì thế hệ trẻ mới tiếp cận Then dễ dàng hơn. Nếu muốn học hát Then - đàn Tính thì phải hiểu tiếng Tày và nói được tiếng Tày. Bảo tồn phát triển nghi lễ Then cần song song với việc bảo tồn, phát triển ngôn ngữ, phong tục, tập quán của người Tày, người Nùng thì mới hiệu quả”.

Thầy Then Nguyễn Văn Thọ đang làm lễ.
Thầy Then Nguyễn Văn Thọ đang làm lễ.

Tháng 10/2017, Nghệ sĩ Nhân dân Triệu Thủy Tiên, nghệ sĩ Xuân Bách, Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm và các nghệ nhân Nguyễn Văn Thọ, Chu Văn Minh, Nông Công Nam được tham gia biểu diễn Then tại Nhà hát Mandapa trong Chương trình “Le then des Tày et Nùng” trong Lễ hội Âm nhạc thế giới, do Viện Văn hóa thế giới Paris (Cộng hòa Pháp) tổ chức.

Theo yêu cầu của Nhà hát, các nghệ nhân, nghệ sĩ đã thiết kế sân khấu biểu diễn theo không gian thờ tự truyền thống của các thầy Then. Thủ đô Paris cách vùng Then Việt Bắc gần nửa vòng trái đất, nên tất cả phương tiện phục vụ đêm diễn, từ nén nhang đến bát gạo, các nghệ nhân, nghệ sĩ đều phải chuẩn bị từ Việt Nam. Chính điều này đã tạo nên một sân khấu biểu diễn đậm chất Then, khiến người xem như đang đắm chìm trong Then Việt Bắc tại chính xứ sở người Tày, Nùng.

Then được sân khấu hóa để đến gần hơn với đông đảo khán giả. (Ảnh Ngọc Ánh)
Then được sân khấu hóa để đến gần hơn với đông đảo khán giả. (Ảnh Ngọc Ánh)

Quảng bá Then bằng sân khấu hóa

Nghệ sĩ Xuân Bách, giảng viên Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc cho rằng: Việc đưa Then lên sân khấu đã được các nghệ nhân, nghệ sĩ cao tuổi thực hiện từ rất lâu. Từ những năm 1950-1960, đã có nhiều bài Then của các nhạc sĩ Hoa Cương, Đinh Quang Khải được phát trên sóng Đài Phát thanh khu Tự trị Việt Bắc qua giọng hát của nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ như Bích Thu, Hà Bời, Kim Hân, Thu Hà… Đưa Then lên sân khấu là đưa những điều tốt đẹp nhất, dễ đi vào lòng người nhất để tất cả chúng ta cùng bè bạn khắp bốn phương biết được những điều đặc sắc của hát Then. Chính vì thế, Then mới được bay cao, bay xa khắp mọi miền và để các thế hệ gìn giữ và bảo tồn Then.

Tái hiện một phân cảnh Then nghi lễ trên sân khấu
Tái hiện một phân cảnh Then nghi lễ trên sân khấu

Thầy giáo Doãn Long, người đã gắn bó nhiều năm với mảnh đất đậm nét văn hóa Tày ở huyện Định Hóa (Thái Nguyên) nhận xét: Khi nghe các nghệ nhân biểu diễn, tôi biết có hai loại Then cổ và Then mới. Then cổ thể hiện rõ nét văn hóa cổ xưa của đồng bào Tày, Nùng. Vì thế người nghe phải thực sự am hiểu văn hóa của người Tày, người Nùng mới cảm nhận được sự sâu sắc của làn điệu cũng như cách thể hiện.  Còn Then mới mang nhiều màu sắc sân khấu hơn, người nghe cảm thấy vui nhộn, dễ nghe hơn. Cả hai dòng Then đều đậm đà, đều có nét riêng, để hòa mình vào cuộc sống hiện đại.

Then vẫn tồn tại trong mỗi bản của người Tày Nùng từ đời này sang đời khác trong lễ đầy tháng, cưới hỏi, ma chay, đoạn tang, giải hạn... Then được người xa quê đem theo đến vùng đất mới làm ăn. Then được đưa vào nhà trường dạy học, biểu diễn ở cơ quan, khu du lịch, lễ hội, từ trung ương đến địa phương, thậm chí sang cả nước ngoài. Then mới hay Then cổ vẫn tồn tại song hành, bổ sung cho nhau, vừa bảo tồn, vừa quảng bá văn hóa dân tộc. Đặc biệt khi Thực hành Then được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại ngày 12/12/2019 càng mở ra cơ hội để Then hòa vào dòng chảy cuộc sống hiện đại.

Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm (áo xanh, ngồi giữa) và các để tự thể hiện một trích đoạn Then nghi lễ tại phố cổ- Hà Nội. Ảnh : Ngọc Ánh
Nghệ nhân Ưu tú Nông Thị Lìm (áo xanh, ngồi giữa) và các để tự thể hiện một trích đoạn Then nghi lễ tại phố cổ- Hà Nội. Ảnh : Ngọc Ánh
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khai mạc Liên hoan nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ tại Trà Vinh

Khai mạc Liên hoan nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ tại Trà Vinh

Tối 1/4, tại Trường Đại học Trà Vinh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh tổ chức khai mạc Liên hoan nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ lần thứ II, với hơn 500 diễn viên của 13 đơn vị nghệ thuật công lập, xã hội hóa và tư nhân tham dự.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Kịp thời lắng nghe, giải quyết các khó khăn và đề xuất của doanh nghiệp, nhà đầu tư

Thủ tướng: Kịp thời lắng nghe, giải quyết các khó khăn và đề xuất của doanh nghiệp, nhà đầu tư

Dự Hội nghị Xúc tiến đầu tư tỉnh Khánh Hòa, Thủ tướng yêu cầu các cơ quan phải tăng cường đối thoại, lắng nghe, giải quyết kịp thời, hiệu quả những kiến nghị, đề xuất của người dân, doanh nghiệp, nhất là xử lý những khó khăn, vướng mắc liên quan tới vốn, tiếp cận đất đai, thủ tục hành chính, thuế, phí, lệ phí, trong đó có vấn đề liên quan thuế tối thiểu toàn cầu, quy định phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường, xử lý chất thải…
Đà Nẵng đưa vào hoạt động các điểm bán và giới thiệu sản phẩm

Đà Nẵng đưa vào hoạt động các điểm bán và giới thiệu sản phẩm

Kinh tế - PV - 3 giờ trước
Sáng 2/4, Sở Công Thương thành phố Đà Nẵng tổ chức khai trương và đưa vào hoạt động “Điểm giới thiệu và bán sản phẩm hàng Việt, OCOP tại chợ Hàn”.
Khai mạc Liên hoan nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ tại Trà Vinh

Khai mạc Liên hoan nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ tại Trà Vinh

Sắc màu 54 - PV - 7 giờ trước
Tối 1/4, tại Trường Đại học Trà Vinh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh tổ chức khai mạc Liên hoan nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ lần thứ II, với hơn 500 diễn viên của 13 đơn vị nghệ thuật công lập, xã hội hóa và tư nhân tham dự.
Phú Yên: Khai mạc Tuần Văn hóa - Du lịch năm 2023

Phú Yên: Khai mạc Tuần Văn hóa - Du lịch năm 2023

Sắc màu 54 - Thành Nhân - 7 giờ trước
Tối 1/4, UBND tỉnh Phú Yên tổ chức khai mạc Tuần Văn hóa - Du lịch Phú Yên 2023 với chủ đề “Phú Yên - Điểm đến hấp dẫn và thân thiện". Đây là sự kiện chào mừng kỷ niệm Phú Yên 412 năm hình thành và phát triển (1611 - 2023), kỷ niệm 48 năm Ngày giải phóng Phú Yên (1/4/1975 - 1/4/2023); đồng thời là sự kiện giới thiệu nét văn hóa đặc sắc của tỉnh, quảng bá tiềm năng du lịch, thu hút đầu tư, góp phần khôi phục và kích cầu phát triển du lịch cũng như khởi động mùa du lịch Phú Yên năm 2023.

"Cô Tô - Dấu ấn đảo xanh”

Du lịch - Mỹ Dung - 8 giờ trước
Tối 1/4, UBND huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh tổ chức Lễ khai mạc du lịch với chủ đề “Cô Tô - Dấu ấn đảo xanh”. Lễ khai mạc là điểm nhấn quan trọng trong chuỗi các hoạt động, sự kiện kích cầu, thu hút khách du lịch đến Cô Tô nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung.
“Sắc màu văn hoá các dân tộc Việt Nam” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

“Sắc màu văn hoá các dân tộc Việt Nam” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Sắc màu 54 - PV - 8 giờ trước
Từ ngày 1/4/2023 đến 3/5/2023 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức các hoạt động tháng 4 với chủ đề “Sắc màu văn hoá các dân tộc Việt Nam” góp phần hưởng ứng tôn vinh Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4). Qua đó giới thiệu các nét văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào các dân tộc tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam, góp phần quảng bá, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, tăng cường giao lưu văn hóa giữa các dân tộc.
Vai trò của vitamin K với cơ thể con người

Vai trò của vitamin K với cơ thể con người

Vitamin K là một chất dinh dưỡng quan trọng có vai trò trong nhiều hoạt động của cơ thể. Vitamin K giúp cải thiện nồng độ insulin, giảm nguy cơ ung thư và bảo vệ tim mạch. Không chỉ vậy, vitamin K cũng có thể thúc đẩy sự hình thành cục máu đông và giữ cho xương chắc khỏe. Việc cung cấp đủ vitamin K là không thể thiếu đối với sức khỏe chúng ta.
Công diễn 105 món ăn kèm bánh mì tại Lễ hội Bánh mì Việt Nam

Công diễn 105 món ăn kèm bánh mì tại Lễ hội Bánh mì Việt Nam

Ẩm thực - PV - 8 giờ trước
Trong khuôn khổ của Lễ hội Bánh mì Việt Nam lần thứ nhất, ban tổ chức đã công diễn 105 món ăn kèm bánh mì để tôn vinh một món ăn đường phố độc đáo của Việt Nam.
Chuẩn hóa giáo dục ở vùng trung du, miền núi Bắc Bộ

Chuẩn hóa giáo dục ở vùng trung du, miền núi Bắc Bộ

Giáo dục - PV - 9 giờ trước
Là địa bàn có vị trí đặc biệt quan trọng, luôn được quan tâm chăm lo phát triển nhưng chất lượng giáo dục và đào tạo vùng trung du, miền núi Bắc Bộ vẫn còn nhiều hạn chế. Vì vậy, ngành giáo dục cùng các địa phương trong vùng đã đưa ra nhiều giải pháp đồng bộ nhằm tạo chuyển biến tích cực về quy mô và chất lượng giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người dân cũng như yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội của vùng.
Thủ tướng dự hội nghị công bố quy hoạch và xúc tiến đầu tư tỉnh Khánh Hòa

Thủ tướng dự hội nghị công bố quy hoạch và xúc tiến đầu tư tỉnh Khánh Hòa

Thời sự - PV - 9 giờ trước
Sáng 2/4, tại thành phố Nha Trang, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Hội nghị công bố quy hoạch và xúc tiến đầu tư tỉnh Khánh Hòa năm 2023.
Lào Cai đón 2 triệu lượt khách du lịch trong quý I/2023

Lào Cai đón 2 triệu lượt khách du lịch trong quý I/2023

Du lịch - Trọng Bảo - 9 giờ trước
Theo thống kê của Sở Du lịch Lào Cai, trong quý I/2023, tổng lượng khách đến với tỉnh Lào Cai đạt khoảng 2 triệu lượt, đạt 33% kế hoạch năm 2023 và tăng 316% so cùng kỳ năm 2022. Đây là tín hiệu vui của ngành “công nghiệp không khói” địa phương sau thời gian dài gặp khó khăn vì dịch bệnh.
Quảng Ninh: Tư vấn mùa thi, định hướng nghề nghiệp năm 2023

Quảng Ninh: Tư vấn mùa thi, định hướng nghề nghiệp năm 2023

Giáo dục - Mỹ Dung - 9 giờ trước
Chiều 1/4, tại tỉnh Quảng Ninh, Tỉnh Đoàn Quảng Ninh phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Lao động, Thương bình và Xã hội tổ chức chương trình Tư vấn mùa thi, định hướng nghề nghiệp năm 2023 theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến tới hơn 30 điểm cầu tại tất cả các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh.