Trang phục truyền thống các DTTS thời hội nhập: Nhìn từ Điện Biên

Phù Lá là một trong những dân tộc ít người tại Điện Biên với khoảng 200 nhân khẩu. Họ sinh sống tập trung ở huyện Tuần Giáo và Tủa Chùa. Trang phục của người Phù Lá độc đáo trong lối tạo dáng và phong cách thẩm mỹ, khó lẫn với bất cứ tộc người nào trong cùng ngữ hệ và khu vực. Trang phục truyền thống của nam giới là mặc áo xẻ ngực, được tạo thành từ 6 miếng vải, cổ thấp, không cài cúc nẹp ngực viền vải đỏ, ống tay hẹp, cổ tay thêu hoa văn. Áo của phụ nữ là ngắn thân, dài tay, cổ vuông, thấp, chui đầu. Mô típ hoa văn trang trí cũng như bố cục dùng màu trên áo phụ nữ Phù Lá riêng biệt với các tộc người khác. 

Trước xu thế phát triển và hội nhập nên trang phục của dân tộc Phù Lá ít nhiều bị pha tạp với trang phục của các dân tộc khác. Đơn cử như ở bản Khua Chá, xã Phình Sáng (huyện Tuần Giáo), là bản hiếm hoi khi có hai cộng đồng người DTTS cùng sinh sống. Bản có 87 hộ, gồm 15 hộ người Phù Lá, còn lại là người Mông. Do sống chung với dân tộc Mông nên nhiều nét văn hóa của người Phù Lá đã bị lai hóa, trong đó có trang phục. Hiện nay, người Phù Lá ở Khua Chá gần như không mặc trang phục của dân tộc mình, mà chuyển sang mặc trang phục như người Mông, hoặc người Kinh. 

Tương tự, dân tộc Si La hiện có khoảng hơn 200 nhân khẩu, sống chủ yếu trên địa bàn các xã Chung Chải, Nậm Sin (huyện Mường Nhé). Trang phục của phụ nữ Si La khá cầu kỳ. Mảng trước ngực áo may bằng vải khác màu với áo và được gắn nhiều đồng xu bạc, có trang trí các đường hoa văn kẻ bằng chỉ đỏ... Tuy nhiên hiện nay, còn rất ít người giữ được trang phục truyền thống của người Si La và chỉ mặc vào những dịp lễ, Tết.

Không chỉ trang phục của người Phù Lá, Si La mà nhiều DTTS khác cũng đang bị lai hóa, mai một, như trang phục người Xinh Mun, Kháng và Khơ - mú có nét tương đồng với người Lào, Thái… 

Cấp thiết công tác bảo tồn

Ông Ðào Ngọc Lượng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên cho biết: Những năm qua, địa phương rất quan tâm tới công tác bảo tồn, phát huy trang phục các DTTS thông qua các hoạt động và sự kiện, như: Tổ chức lễ hội Hoa ban thường niên; Ngày hội Văn hóa, thể thao và du lịch cấp tỉnh và huyện; Ngày hội Văn hóa Mông cấp huyện… Trong đó, trình diễn trang phục truyền thống các dân tộc là nội dung quan trọng. 

Ðặc biệt, từ năm 2013, tỉnh Điện Biên triển khai Ðề án “Bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020” và “Kế hoạch bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các DTTS giai đoạn 2019 - 2025, định hướng đến năm 2030”. Việc triển khai, Đề án là cơ hội phục dựng, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa trang phục truyền thống đồng bào các DTTS trên địa bàn. Trong đó, tập trung duy trì, phát triển mô hình hợp tác xã, cơ sở sản xuất và xây dựng mới các làng nghề liên quan về trang phục truyền thống; duy trì tổ chức hoạt động tuyên truyền, quảng bá và phát huy giá trị trang phục truyền thống các DTTS gắn với phát triển du lịch…