Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nỗi buồn của “Giấc mơ Chapi”

PV - 16:16, 15/10/2020

Đàn Chapi được coi là “linh hồn” trong các hoạt động văn hóa cộng đồng của đồng bào Raglai. Khi không thể sở hữu những bộ cồng chiêng đắt tiền thì người dân đã sáng tạo nên loại nhạc cụ đơn sơ này để mô phỏng theo những thanh âm hào sảng của núi rừng. Cây đàn gắn bó với cộng đồng người dân tộc Raglai qua nhiều thế hệ, nhưng giờ đây cứ ngày một thưa vắng...

Nghệ nhân Mấu Hồng Thái chơi đàn Chapi
Nghệ nhân Mấu Hồng Thái chơi đàn Chapi

Ở huyện miền núi Khánh Sơn (Khánh Hòa), ông Mấu Hồng Thái là một trong những nghệ nhân hiếm hoi còn chế tác và sử dụng đàn Chapi, như một cách níu giữ nét văn hóa độc đáo riêng có của dân tộc mình.

Bao giờ cho đến... ngày xưa

Chúng tôi tìm đến nhà ông Thái vào một buổi chiều mưa. Vừa đến cổng đã nghe tiếng đàn Chapi trầm bổng vang lên thánh thót. Ông Thái đang ngồi ở thềm nhà, tay gảy Chapi, ánh mắt xa xăm và môi nở nụ cười mãn nguyện. Người đàn ông Raglai này chơi đàn say mê và hưng phấn như thể “nhập đồng”. Chơi xong bản nhạc, ông Thái mới trải lòng: “Thấy tiếng đàn Chapi hay không? Hay chứ nhỉ? Mình đã 80 tuổi rồi, sống được đến nay cũng là nhờ Chapi đấy. Buồn, vui gì đều có Chapi làm bạn. Cây đàn này mình mới làm xong, tiếng rất thanh và vang, nghe rất thích. Tiếc là bây giờ chẳng còn mấy ai còn nghe Chapi nữa”.

Ông Thái mang trong mình tình yêu nguồn cội và niềm tự hào lớn về văn hoá truyền thống dân tộc. Ông kể rằng, xưa kia đàn Chapi là món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào Raglai. Hầu như nhà ai cũng có đàn Chapi, chơi đàn Chapi. Nhớ những đêm trăng thanh vắng, tiếng đàn cứ vang lên thánh thót khắp núi rừng. Con trai con gái túm năm tụm ba hay từng đôi, ngồi trên thềm nhà, trong vườn, thậm chí ngay ngoài đường chơi đàn và thưởng thức tiếng đàn. Những thanh âm ngân nga trên vòm trời cao thăm thẳm, vọng ra xa lắm… Thế hệ của ông ai cũng mê Chapi, rồi học làm đàn, học đánh đàn từ tuổi niên thiếu. “Nhưng bây giờ tiếng Chapi ở nhiều buôn làng cứ thưa dần. Cách đây mấy năm, huyện Khánh Sơn cũng còn một vài người biết chế tác nhưng chỉ chơi được vài điệu ngắn, vòng xoay cơm áo gạo tiền cứ cuốn đi nên chắc giờ người ta cũng đã quên hết rồi. Bọn trẻ hiện chỉ thích nhạc xập xình thôi”, ông Thái buồn rầu.

 Những cây đàn Chapi ông Mấu Hồng Thái chế tác
Những cây đàn Chapi ông Mấu Hồng Thái chế tác

“Điều này thật khó khi bọn trẻ hiếm ai thích”

Trăn trở về Chapi bao nhiêu, ông Thái lại càng hào hứng khi có người hỏi về cách chế tác loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc. Ông tận tình chia sẻ và coi đó như trọng trách của mình trong việc góp phần níu giữ một nét văn hóa đẹp của dân tộc Raglai. Ông cho biết, làm đàn Chapi không khó nhưng công phu. Để làm được một cây Chapi tốt thì phải lên núi tìm chọn cây lồ ô vừa tròn một năm tuổi, không nên chọn cây già quá vì dễ đứt dây và âm thanh không trong. Sau khi đưa lồ ô về thì cắt khúc ngắn, một đầu để nguyên mắt, đầu kia để rỗng. Tiếp theo, phơi ống lồ ô khoảng 15 ngày đến một tháng để đàn có độ bền, không bị nứt, vỡ. Cuối cùng là công đoạn chế tác như đục lỗ, bật dây, tạo nốt… Công đoạn này nếu làm nhanh chỉ khoảng một tiếng là hoàn thành một cây đàn Chapi. Vì đam mê chế tác và chơi Chapi nên nhà ông Thái như một không gian trưng bày loại nhạc cụ này. Hàng chục cây Chapi đã hoàn chỉnh được ông xếp thành hàng. Nhiều vị khách ghé thăm và tìm hiểu, đặt mua để làm kỷ niệm, cũng có khi được ông tặng như một cách để quảng bá về loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào Raglai. “Nếu bây giờ mà các cháu nhỏ hay thanh niên đến nhờ mình dạy cách chế tác hay học đàn Chapi thì hay quá”, ông Thái mơ ước.

Chia sẻ về đàn Chapi, nghệ nhân Mấu Quốc Tiến, người có nhiều công sức trong việc gìn giữ, bảo tồn văn hóa dân tộc Raglai ở Khánh Hòa cho biết, loại đàn này chơi được nhiều làn điệu. Người Raglai ở Khánh Sơn chủ yếu đánh các điệu bỏ mả, đám cưới, ngày mùa, hát giao duyên, mừng lúa mới… Ông Tiến cũng rất trăn trở khi thấy lớp trẻ giờ đây hờ hững với di sản truyền thống của cha ông và tỏ ra bất lực trước sự tất yếu của cuộc sống hiện đại. Ông nói: “Muốn giữ gìn, bảo tồn loại nhạc cụ này thì cần có kế hoạch truyền dạy cho thế hệ trẻ, nhưng cái này cần phải có kinh phí, kế hoạch lâu dài. Rồi tiếp đến là khơi gợi được tình yêu và niềm đam mê để duy trì, điều này thật khó khi bọn trẻ hiếm ai thích thú. Nếu không được gìn giữ, lưu truyền thì sau này nhạc cụ truyền thống của dân tộc Raglai nói chung và Chapi nói riêng chắc chỉ còn nhìn thấy trong các phòng trưng bày”.

Chapi không đơn thuần là một loại nhạc cụ, mà còn chứa đựng cốt cách, văn hoá của một cộng đồng người Raglai. Vì thế mà “họ đã sống cuộc sống yên bình, ai nghèo cũng có cây đàn Chapi, khi rung lên vài sợi dây đàn đã đong đầy, hồn người Raglai…” (Giấc mơ Chapi của nhạc sĩ Trần Tiến). Tiếc thay, cái thời “ai cũng có cây đàn Chapi” trong cộng đồng người Raglai ở Khánh Sơn giờ chỉ còn trong tiềm thức. 

Thấy tiếng đàn Chapi hay không? Hay chứ nhỉ? Mình đã 80 tuổi rồi, sống được đến nay cũng là nhờ Chapi đấy. Buồn, vui gì đều có Chapi làm bạn. Cây đàn này mình mới làm xong, tiếng rất thanh và vang, nghe rất thích. Tiếc là bây giờ chẳng mấy ai còn nghe Chapi nữa.

(Nghệ nhân MẤU HỒNG THÁI)


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.