Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Làm mới dân ca

Nghĩa Hiệp - 09:40, 27/10/2020

Những năm qua, nhiều loại hình âm nhạc của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang có nguy cơ bị mai một, để góp phần bảo tồn các làn điệu dân ca, các nghệ nhân văn hóa đã tích cực sáng tác những lời mới, làm phong phú thêm kho tàng dân ca dân tộc.

Nghệ nhân Phàn Văn Phú đang truyền dạy làn điệu dân ca páo dung cho thế hệ trẻ
Nghệ nhân Phàn Văn Phú đang truyền dạy làn điệu dân ca páo dung cho thế hệ trẻ

Lời mới cho làn điệu cũ

Tỉnh Tuyên Quang là nơi sinh sống của nhiều dân tộc anh em, cùng với đó là sự đa dạng về văn hóa, đặc biệt là các làn điệu dân ca. Người Tày có then, cọi, người Dao có páo dung, người Cao Lan có sình ca, người Nùng có sli, người Sán Dìu có soọng cô... Những lời dân ca cổ vô cùng quý, nhưng lại hạn chế về số lượng bài. Để di sản sống được trong đời sống đương đại thì cần có những làn điệu dân ca gần gũi với đời sống mới của người dân. Chính vì vậy, những nghệ nhân dân ca tại tỉnh Tuyên Quang đã được tỉnh, cơ quan chuyên ngành khuyến khích đặt lời mới cho dân ca và truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Ông Lộc Minh Tân, nguyên Trưởng phòng Văn hóa huyện Na Hang, là một trong những nghệ nhân tâm huyết với hát then. Từ 300 bài then cổ được ông sưu tầm, đến nay ông đã sáng tác 100 bài then lời mới, như: “Côn Lôn đổi mới”, “Bản em ngày mới”, “Na Hang tươi đẹp”… Trong những bài then do ông sáng tác, bài then “Na Hang tươi đẹp” luôn được các nghệ nhân và đội văn nghệ trong tỉnh lựa chọn biểu diễn. Tại Cuộc thi hát then, đàn tính toàn tỉnh năm 2014, bài then “Na Hang tươi đẹp” đã đạt giải tiết mục xuất sắc nhất. 

Hay làn điệu hát páo dung của dân tộc Dao cũng được nhiều nghệ nhân đặt lời mới. Trong đó phải kể đến những nghệ nhân: Bàn Xuân Triều (TP. Tuyên Quang), Chu Tuần Ngân (Yên Sơn), Phàn Văn Phú (Hàm Yên)... Với tư duy mạnh lạc và cách lựa chọn diễn đạt bằng trực quan sinh động, dùng sự vật thân quen, gần gũi để liên tưởng cảm xúc của mình. Chính những lời ca gần gũi, phù hợp với cách cảm, cách nghĩ của con người trong thời đại mới đã tạo được sức hấp dẫn cho thế hệ trẻ. 

Em Bàn Thị Nhị là hạt nhân văn nghệ ở xã Yên Phú, huyện Hàm Yên cho biết: “Làn điệu páo dung truyền thống rất mượt mà nhưng vẫn có một số lời bài khó thuộc, khó hiểu. Vậy nên khi được hát và biểu diễn làn điệu páo dung với ca từ mới, em cảm thấy rất thân thuộc, dễ cảm nhận và dễ hát”. 

Để chứng minh cho những cảm nhận của mình về hát páo dung bằng lời mới, Nhị đã hát tặng chúng tôi bài hát “Quê em đổi mới” của nghệ nhân Chu Tuấn Ngần. Trong đó có đoạn viết: “Quê em ngày xưa hoang vắng/Nghèo đói tăm tối bủa vây bản làng/Toán cướp hoành hành bắt bò, trâu vô cớ/... Ơn Đảng, Bác Hồ soi dẫn đường chỉ lối/Trung Minh giờ ánh sáng mở rộng khắp muôn nơi/Cơm no, áo ấm, bản làng bình an/Rừng xanh rì rào tiếng chim hót ngày đêm...” 

Một buổi sinh hoạt của CLB hát soọng cô cụm Hội Kế, xã Ninh Lai (huyện Sơn Dương). Ảnh TL
Một buổi sinh hoạt của CLB hát soọng cô cụm Hội Kế, xã Ninh Lai (huyện Sơn Dương). Ảnh TL

Hướng đi đúng đắn

Chia sẻ về kinh nghiệm sáng tác, nghệ nhân Lộc Minh Tân cho biết: “Để đặt lời mới cho dân ca, nghệ nhân cần am hiểu làn điệu dân ca cổ, phải có kiến thức sâu rộng về ngôn ngữ và khả năng sử dụng vốn từ một cách phong phú. Ông thường sáng tác thơ thể loại 7 chữ, câu thơ nhuần nhuyễn vần điệu, luật bằng trắc. Từ đó, bài thơ dễ dàng chuyển thành giai điệu dân ca. Chủ đề sáng tác lời mới khá phong phú, trong đó, xuyên suốt là mạch nguồn xúc cảm về tình yêu quê hương, làng bản với cách cảm, cách nghĩ, cách nói của người miền núi, lối tư duy theo mạch thẳng, dễ hiểu và thân thuộc...

Không chỉ làn điệu then, cọi của người Tày, páo dung của người Dao mà hát soọng cô của người Sán Dìu, hát sli của người Nùng cũng được những nghệ nhân dân tộc sáng tác lời mới, tạo nên sự phong phú cho văn hóa dân tộc. Việc đặt lời mới cho các làn điệu dân ca đã mở thêm con đường để âm nhạc dân gian có sức sống lâu bền, trường tồn theo thời gian. 

Đây cũng chính là hướng đi hợp lý, bởi di sản văn hóa phi vật thể luôn có sự vận động theo đời sống, thời gian. Nhà nghiên cứu văn hóa Tống Đại Hồng (Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Tuyên Quang) khẳng định, khi ngôn ngữ, sinh hoạt thay đổi thì nghệ thuật cũng biến đổi. Để di sản có sức sống trường tồn trong đời sống đương đại thì cần có những yếu tố phù hợp với đời sống mới.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.