Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người gìn giữ và trao truyền báu vật của cha ông

Phạm Việt Thắng - 10:22, 07/09/2020

Từ nhỏ đã được nghe ông bà hát những làn điệu dân ca Thái hay đến mê mẩn. Những làn điệu ấy cứ thế thấm vào huyết quản ông tự lúc nào. Hát rồi sáng tác lời mới để mọi người cùng hát, thế là thành cây văn nghệ của bản. Ông là Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp, dân tộc Thái, ở bản Cằng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông (Nghệ An).

Sinh hoạt văn hóa sôi nổi tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của đồng bào Thái
Sinh hoạt văn hóa sôi nổi tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của đồng bào Thái

Nghệ nhân đa tài

Ai đã từng đến Phà Lài, từng đi thuyền trên sông Giăng thì khó mà quên được những làn điệu dân ca của dân tộc Thái nơi đây. Những “Hội lồng tồng”, “Cầu mưa”, “Cầu may” và nhất là được nghe khúc đồng giao “Ông trăng”... thì cứ “mắc mớ” mãi với Môn Sơn. Đó là những tác phẩm được Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp sưu tầm, biên soạn, dàn dựng, trình diễn và truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Ông Nghiệp tâm sự, từ nhỏ đã được nghe ông bà, người lớn tuổi hát những làn điệu dân ca Thái, hay đến mê mẩn. Những làn điệu ấy cứ thế ngấm vào huyết quản ông tự lúc nào. Hát rồi sáng tác lời mới để mọi người cùng hát, thế là thành cây văn nghệ của bản. “Có bạn là mình vừa đàn vừa hát ngày đêm. Lúc thì đàn tập tinh, lúc thì xo lo... Lúc lại hát đồng giao cho các bạn chơi trò chơi dân gian”, nghệ nhân Nghiệp vui kể chuyện xưa.

Cây văn nghệ của bản được đi học Trung cấp Sư phạm miền núi. Hành trang mang theo của ông là cây đàn tập tinh trong suốt những năm học. Năm 1975, thầy giáo tương lai Lương Văn Nghiệp xung phong lên đường nhập ngũ. Cây đàn tập tinh lại theo ông đi khắp các thao trường Quân khu IV. Ông lại nổi danh với những bản dân ca Thái. “Cây văn nghệ” của đơn vị lại được đồng đội phong cho ông.

Năm 1980, ông Nghiệp rời quân ngũ, về địa phương lại tiếp tục tái “ươm mầm” văn nghệ cho bản Cằng. Cứ hễ có hội diễn ở xã, thậm chí ở huyện là đội văn nghệ bản Cằng của ông lại giành giải cao. 

“Hội cầu mùa”, “Hội cầu may”, “Hội cầu mưa”... là những làn điệu cổ không mấy ai còn biết nữa. Ông Nghiệp rảo bước khắp các bản, các xã, gặp những người cao tuổi để tìm hiểu và sưu tầm. Người này một đoạn, người kia vài lời... thế mà nhiều làn điệu tưởng như thất truyền đã được ông phục dựng. Ông Nghiệp tâm đắc nhất là bài đồng dao “Ông trăng”. Đây là bài đồng dao phục vụ các trò chơi dân gian của trẻ nhỏ. Lâu lắm rồi, bọn trẻ không chơi các trò đuổi bắt, chơi ô ăn quan, đánh thẻ... nữa nên bài đồng dao cũng rơi vào quên lãng. Chính ông cũng không còn nhớ hết lời nên phải vừa sưu tầm, vừa sáng tác mới để hoàn chỉnh bài đồng dao. Vừa kéo xo lo, nghệ nhân Lương Văn Nghiệp vừa lim dim đôi mắt: 

“Ông trăng ơi trăng vàng

Hai nàng sao đâm lúa

Đâm lúa rồi khâu luống giồng giồng

Chiêng cồng bên cầu thang/Nghe nàng khắp đắm say”...

Tôi ngạc nhiên với các nhạc cụ có phần thô sơ mà âm thanh thì trầm bổng, réo rắt... Ông Nghiệp cười hồn hậu, giải thích: Đây là cây xo lo, thân được làm từ cây nứa già, mọc ở lưng chừng núi. Đàn này có 3 dây, được kéo bởi cần đàn cũng làm bằng tre. Còn kia là đàn tập tinh, một nhạc cụ quen thuộc của người Thái ở Môn Sơn. Kéo thêm vài nhịp xo lo, ông trầm giọng: Trước các cụ dạy tôi làm đàn. Nay tôi lại dạy cho các cháu nó làm, phải khuyến khích chúng nó, kẻo quên nguồn cội.

Trao truyền...

Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp vừa chơi đan xo lo vừa ca bài đồng giao “Ông Trăng” do ông sưu tầm và sáng tác.
Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp vừa chơi đan xo lo vừa ca bài đồng giao “Ông Trăng” do ông sưu tầm và sáng tác.

Buông cây đàn xo lo, người nghệ nhân già chùng giọng: Tôi lo văn hóa của dân tộc mình bị mai một, lãng quên, vì bọn trẻ bây giờ phần nhiều thích những dòng nhạc sôi động, không còn mặn mà với dân ca Thái. Sốt ruột quá, tôi xin thành lập Câu lạc bộ (CLB) Nghệ thuật dân ca Thái, thành viên gồm nhiều độ tuổi, trong đó hiện có 15 cháu từ 8 đến 12 tuổi tham gia. CLB sinh hoạt rất sôi nổi. Ông Nghiệp nhẩm tính, tháng này CLB sẽ tập bài “Cây đàn tập tinh”, một sáng tác mới của ông. Không ngần ngại, ông vào nhịp ngay: “Cây đàn tập tinh có từ bao đời, chọn từ cây nứa trên lưng đồi, cây nứa bên suối ngàn...”.

Hát xong bài “Cây đàn tập tinh”, ông Nghiệp linh hoạt hẳn lên. Ông cho biết, vừa sưu tầm được điệu khắp và điệu lăm mới, sau khi phổ biến trong CLB, ông sẽ đề nghị dạy cho các cháu học sinh của hai Trường THCS và Tiểu học Môn Sơn. Ông chia sẻ: Muốn thu hút các cháu thì thỉnh thoảng phải có sáng tác mới, lời ca phải mang hơi thở, sức sống mới thì nó mới ưng cái bụng. “Cứ ở đâu mời dạy, nhờ dàn dựng chương trình văn nghệ là tôi có mặt ngay. Và ở đâu tôi cũng cố gắng thuyết phục đưa các cháu cùng tham gia. Không phải vì tiền đâu, họ trả tiền hay không cũng chẳng sao, miễn là đưa được dân ca Thái đến với bà con”, ông Nghiệp cho biết.

Cũng theo Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp, phần dạy hát, múa còn đỡ, chứ dạy làm nhạc cụ thì vô cùng gian nan. Ông cho biết, đã mở hai lớp dạy làm nhạc cụ nhưng cho đến nay vẫn chưa ai thành công. Vân vê cây đàn xo lo, ông Nghiệp tỏ ra lo lắng: “Tôi đã già rồi, đã bảy mươi tuổi rồi mà chưa tìm ra ai thay mình làm nhạc cụ. Dân ca Thái phải có nhạc cụ của người Thái, phải là đàn tập tinh, xo lo... hòa trộn với tiếng trống, tiếng chiêng mới ra âm thanh của núi rừng. Tôi tin, sẽ có cháu làm được nhạc cụ, còn hay hơn, đẹp hơn tôi. Tuổi trẻ bây giờ giỏi giang lắm”.

Chia tay Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp, tôi nói ông là báu vật của người Thái ở Môn Sơn. Ông đáp, tôi chỉ là người gìn giữ và trao truyền báu vật của cha ông...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Sau khi Báo Dân tộc và Phát triển có bài phản ánh “Người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum cũ (nay là xã Đăk Pxi, tỉnh Quảng Ngãi) không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học”, thì việc xây dựng phòng học đã được dừng lại và nhà rông được giữ nguyên. Những ngày này, đồng bào Xơ Đăng nơi đây đang chung tay, góp sức sửa chữa lại nhà rông truyền thống cho khang trang hơn, để phục vụ các lễ hội truyền thống của làng.
Tin nổi bật trang chủ
Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Tin tức - Tào Đạt - 6 phút trước
Trong 2 ngày 19 và 20/8, Đảng bộ Đặc khu Thổ Châu (tỉnh An Giang) đã tổ chức Đại hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đại tá Nguyễn Văn Ngành, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh dự và chỉ đạo Đại hội.
Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Tin tức - Quỳnh Trâm - 8 phút trước
Cuộc sống của 78 hộ gia đình với 350 nhân khẩu bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tình trạng sạt lở bờ hữu suối Son, đoạn qua bản Sa Ná, xã Na Mèo, tỉnh Thanh Hóa.
Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 26 phút trước
Lực lượng chức năng tỉnh Gia Lai vừa phát hiện và xử lý vụ buôn bán hàng giả với hơn 40.000 sản phẩm tiêu dùng nhái nhiều nhãn hiệu nổi tiếng.
Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Xã hội - Ngọc Chí - 45 phút trước
Sáng 20/8, UBND xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức khánh thành Chợ trung tâm xã và Phiên chợ 0 đồng với nhiều phần quà tặng cho đồng bào Xơ Đăng. Đây là công trình được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719).
U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 3 giờ trước
Tối 19/8, trên sân Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển U23 Australia đã vượt qua Myanmar với tỷ số tối thiểu 1-0 để chính thức trở thành nhà vô địch AFF Cup nữ 2025. Đây là lần đầu tiên U23 Australia bước lên bục cao nhất của giải đấu, đồng thời cũng là lần thứ hai bóng đá nữ Australia giành chức vô địch sau lần đầu vào năm 2008.
Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Để thuận tiện cho việc đi lại và vận chuyển nông sản, từ nhiều năm trước, người dân thôn Kon Vi Vàng, xã Đắk Kôi, tỉnh Quảng Ngãi đã tự làm một cây cầu treo dài hơn 50m vượt sông Đăk Snghé. Sau nhiều năm sử dụng, cây cầu treo đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều tấm ván mặt cầu đã bị mục nát. Mặc dù biết là không an toàn, nhưng người dân vẫn qua lại hằng ngày, bất chấp những cảnh báo của chính quyền về an toàn.
Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 21:21, 19/08/2025
Chiều 19/8, trên sân vận động Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển nữ Việt Nam đã xuất sắc đánh bại Thái Lan với tỷ số 3-1, qua đó khép lại hành trình tại Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á - AFF Cup 2025 với tấm Huy chương Đồng.
Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Kinh tế - Trọng Bảo - 19:01, 19/08/2025
Ngày 19/8, tỉnh Lào Cai đã tổ chức khởi công dự án san gạt mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật khu Bản Qua, phục vụ xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Đây là 1 trong 6 công trình, dự án trọng điểm được tỉnh Lào Cai đồng loạt khởi công chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Tin tức - Duy Chí - 17:54, 19/08/2025
Sau nhiều lần kiến nghị và được sự chấp thuận chủ trương của Thủ tướng Chính phủ, ngày 19/8, UBND tỉnh Đồng Nai đã làm Lễ động thổ, khởi công xây dựng cầu Mã Đà nối liền Bình Phước cũ với Đồng Nai, hòa vào mạng lưới giao thông quốc gia, rút ngắn khoảng cách từ Tây Nguyên đến sân bay, cảng biển.
Vingroup nhận Huân chương Lao động hạng Nhất vì thành tích đặc biệt xuất sắc tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia

Vingroup nhận Huân chương Lao động hạng Nhất vì thành tích đặc biệt xuất sắc tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia

Thời sự - PV - 17:41, 19/08/2025
Ngày 19/8/2025, Tập đoàn Vingroup vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất vì thành tích đặc biệt xuất sắc trong việc tổ chức triển khai xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia.
Hỗ trợ nghệ nhân tiêu biểu có hoàn cảnh khó khăn

Hỗ trợ nghệ nhân tiêu biểu có hoàn cảnh khó khăn

Xã hội - Lê Hường - 17:33, 19/08/2025
Chia sẻ khó khăn về vật chất và động viên tinh thần để các nghệ nhân tiếp tục phát huy trí tuệ, cống hiến cho công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa.