Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người gìn giữ và trao truyền báu vật của cha ông

Phạm Việt Thắng - 10:22, 07/09/2020

Từ nhỏ đã được nghe ông bà hát những làn điệu dân ca Thái hay đến mê mẩn. Những làn điệu ấy cứ thế thấm vào huyết quản ông tự lúc nào. Hát rồi sáng tác lời mới để mọi người cùng hát, thế là thành cây văn nghệ của bản. Ông là Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp, dân tộc Thái, ở bản Cằng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông (Nghệ An).

Sinh hoạt văn hóa sôi nổi tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của đồng bào Thái
Sinh hoạt văn hóa sôi nổi tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của đồng bào Thái

Nghệ nhân đa tài

Ai đã từng đến Phà Lài, từng đi thuyền trên sông Giăng thì khó mà quên được những làn điệu dân ca của dân tộc Thái nơi đây. Những “Hội lồng tồng”, “Cầu mưa”, “Cầu may” và nhất là được nghe khúc đồng giao “Ông trăng”... thì cứ “mắc mớ” mãi với Môn Sơn. Đó là những tác phẩm được Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp sưu tầm, biên soạn, dàn dựng, trình diễn và truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Ông Nghiệp tâm sự, từ nhỏ đã được nghe ông bà, người lớn tuổi hát những làn điệu dân ca Thái, hay đến mê mẩn. Những làn điệu ấy cứ thế ngấm vào huyết quản ông tự lúc nào. Hát rồi sáng tác lời mới để mọi người cùng hát, thế là thành cây văn nghệ của bản. “Có bạn là mình vừa đàn vừa hát ngày đêm. Lúc thì đàn tập tinh, lúc thì xo lo... Lúc lại hát đồng giao cho các bạn chơi trò chơi dân gian”, nghệ nhân Nghiệp vui kể chuyện xưa.

Cây văn nghệ của bản được đi học Trung cấp Sư phạm miền núi. Hành trang mang theo của ông là cây đàn tập tinh trong suốt những năm học. Năm 1975, thầy giáo tương lai Lương Văn Nghiệp xung phong lên đường nhập ngũ. Cây đàn tập tinh lại theo ông đi khắp các thao trường Quân khu IV. Ông lại nổi danh với những bản dân ca Thái. “Cây văn nghệ” của đơn vị lại được đồng đội phong cho ông.

Năm 1980, ông Nghiệp rời quân ngũ, về địa phương lại tiếp tục tái “ươm mầm” văn nghệ cho bản Cằng. Cứ hễ có hội diễn ở xã, thậm chí ở huyện là đội văn nghệ bản Cằng của ông lại giành giải cao. 

“Hội cầu mùa”, “Hội cầu may”, “Hội cầu mưa”... là những làn điệu cổ không mấy ai còn biết nữa. Ông Nghiệp rảo bước khắp các bản, các xã, gặp những người cao tuổi để tìm hiểu và sưu tầm. Người này một đoạn, người kia vài lời... thế mà nhiều làn điệu tưởng như thất truyền đã được ông phục dựng. Ông Nghiệp tâm đắc nhất là bài đồng dao “Ông trăng”. Đây là bài đồng dao phục vụ các trò chơi dân gian của trẻ nhỏ. Lâu lắm rồi, bọn trẻ không chơi các trò đuổi bắt, chơi ô ăn quan, đánh thẻ... nữa nên bài đồng dao cũng rơi vào quên lãng. Chính ông cũng không còn nhớ hết lời nên phải vừa sưu tầm, vừa sáng tác mới để hoàn chỉnh bài đồng dao. Vừa kéo xo lo, nghệ nhân Lương Văn Nghiệp vừa lim dim đôi mắt: 

“Ông trăng ơi trăng vàng

Hai nàng sao đâm lúa

Đâm lúa rồi khâu luống giồng giồng

Chiêng cồng bên cầu thang/Nghe nàng khắp đắm say”...

Tôi ngạc nhiên với các nhạc cụ có phần thô sơ mà âm thanh thì trầm bổng, réo rắt... Ông Nghiệp cười hồn hậu, giải thích: Đây là cây xo lo, thân được làm từ cây nứa già, mọc ở lưng chừng núi. Đàn này có 3 dây, được kéo bởi cần đàn cũng làm bằng tre. Còn kia là đàn tập tinh, một nhạc cụ quen thuộc của người Thái ở Môn Sơn. Kéo thêm vài nhịp xo lo, ông trầm giọng: Trước các cụ dạy tôi làm đàn. Nay tôi lại dạy cho các cháu nó làm, phải khuyến khích chúng nó, kẻo quên nguồn cội.

Trao truyền...

Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp vừa chơi đan xo lo vừa ca bài đồng giao “Ông Trăng” do ông sưu tầm và sáng tác.
Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp vừa chơi đan xo lo vừa ca bài đồng giao “Ông Trăng” do ông sưu tầm và sáng tác.

Buông cây đàn xo lo, người nghệ nhân già chùng giọng: Tôi lo văn hóa của dân tộc mình bị mai một, lãng quên, vì bọn trẻ bây giờ phần nhiều thích những dòng nhạc sôi động, không còn mặn mà với dân ca Thái. Sốt ruột quá, tôi xin thành lập Câu lạc bộ (CLB) Nghệ thuật dân ca Thái, thành viên gồm nhiều độ tuổi, trong đó hiện có 15 cháu từ 8 đến 12 tuổi tham gia. CLB sinh hoạt rất sôi nổi. Ông Nghiệp nhẩm tính, tháng này CLB sẽ tập bài “Cây đàn tập tinh”, một sáng tác mới của ông. Không ngần ngại, ông vào nhịp ngay: “Cây đàn tập tinh có từ bao đời, chọn từ cây nứa trên lưng đồi, cây nứa bên suối ngàn...”.

Hát xong bài “Cây đàn tập tinh”, ông Nghiệp linh hoạt hẳn lên. Ông cho biết, vừa sưu tầm được điệu khắp và điệu lăm mới, sau khi phổ biến trong CLB, ông sẽ đề nghị dạy cho các cháu học sinh của hai Trường THCS và Tiểu học Môn Sơn. Ông chia sẻ: Muốn thu hút các cháu thì thỉnh thoảng phải có sáng tác mới, lời ca phải mang hơi thở, sức sống mới thì nó mới ưng cái bụng. “Cứ ở đâu mời dạy, nhờ dàn dựng chương trình văn nghệ là tôi có mặt ngay. Và ở đâu tôi cũng cố gắng thuyết phục đưa các cháu cùng tham gia. Không phải vì tiền đâu, họ trả tiền hay không cũng chẳng sao, miễn là đưa được dân ca Thái đến với bà con”, ông Nghiệp cho biết.

Cũng theo Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp, phần dạy hát, múa còn đỡ, chứ dạy làm nhạc cụ thì vô cùng gian nan. Ông cho biết, đã mở hai lớp dạy làm nhạc cụ nhưng cho đến nay vẫn chưa ai thành công. Vân vê cây đàn xo lo, ông Nghiệp tỏ ra lo lắng: “Tôi đã già rồi, đã bảy mươi tuổi rồi mà chưa tìm ra ai thay mình làm nhạc cụ. Dân ca Thái phải có nhạc cụ của người Thái, phải là đàn tập tinh, xo lo... hòa trộn với tiếng trống, tiếng chiêng mới ra âm thanh của núi rừng. Tôi tin, sẽ có cháu làm được nhạc cụ, còn hay hơn, đẹp hơn tôi. Tuổi trẻ bây giờ giỏi giang lắm”.

Chia tay Nghệ nhân Ưu tú Lương Văn Nghiệp, tôi nói ông là báu vật của người Thái ở Môn Sơn. Ông đáp, tôi chỉ là người gìn giữ và trao truyền báu vật của cha ông...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Cả sư Đổng Bạ, Phó Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận, giới thiệu ông Quảng Văn Đại là cố vấn phong tục của Hội đồng. Ông là người tận tâm, tâm huyết với việc nghiên cứu phong tục, tập quán và sưu tầm di sản văn hóa Chăm trên địa bàn tỉnh. Với tri thức uyên thâm và sự cống hiến không ngừng nghỉ, ông được xem là tấm gương trí thức tiêu biểu, “từ điển sống” trong công tác bảo tồn và phát triển văn hóa Chăm.
Tin nổi bật trang chủ
Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung tiếp xã giao Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam

Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung tiếp xã giao Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam

Ngày 21/5, tại trụ sở Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung đã tiếp xã giao bà Ingrid Christensen, Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam. Tham dự buổi tiếp có lãnh đạo một số vụ, đơn vị thuộc Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Văn phòng ILO tại Việt Nam.
Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương từ trần

Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương từ trần

Thời sự - PV - 20:00, 21/05/2025
Đồng chí Trần Đức Lương, sinh ngày 5/5/1937, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã từ trần hồi 22 giờ 51 phút ngày 20/5/2025, tại Nhà riêng, hưởng thọ 88 tuổi.
Bóng đá Việt Nam thuộc nhóm hạt giống số 1 tại SEA Games 33 - Thái Lan 2025

Bóng đá Việt Nam thuộc nhóm hạt giống số 1 tại SEA Games 33 - Thái Lan 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 18:56, 21/05/2025
Ban Thi đấu Liên đoàn Bóng đá Đông Nam Á (AFF) vừa có cuộc họp tại Bangkok (Thái Lan), nhằm thảo luận, thông qua kế hoạch tổ chức các giải bóng đá ở giai đoạn còn lại của năm 2025 và các giải đấu quan trọng của năm 2026, trong đó trọng tâm là môn bóng đá nam và nữ tại SEA Games 33.
Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 18:55, 21/05/2025
Cả sư Đổng Bạ, Phó Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận, giới thiệu ông Quảng Văn Đại là cố vấn phong tục của Hội đồng. Ông là người tận tâm, tâm huyết với việc nghiên cứu phong tục, tập quán và sưu tầm di sản văn hóa Chăm trên địa bàn tỉnh. Với tri thức uyên thâm và sự cống hiến không ngừng nghỉ, ông được xem là tấm gương trí thức tiêu biểu, “từ điển sống” trong công tác bảo tồn và phát triển văn hóa Chăm.
Kon Tum: Khánh thành nhiều công trình ý nghĩa dành cho đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh

Kon Tum: Khánh thành nhiều công trình ý nghĩa dành cho đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh

Trang địa phương - Ngọc Chí - 18:52, 21/05/2025
Trong không khí vui mừng, phấn khởi, đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh, huyện Đăk Glei đã cùng với lãnh đạo tỉnh Kon Tum khánh thành công trình đường giao thông, nhà rông, trường học. Những công trình ý nghĩa, thắm đượm nghĩa tình này được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021 – 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719) và nguồn xã hội hóa do chính các đồng chí lãnh đạo tỉnh Kon Tum kêu gọi. Giờ đây, đồng bào Xơ Đăng ở vùng khó khăn này có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và con em có trường lớp khang trang để học tập.
Bổ sung 5 địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 22/5 đến ngày 02/6

Bổ sung 5 địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 22/5 đến ngày 02/6

Thời sự - Thanh Huyền - 18:50, 21/05/2025
Vừa qua, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có văn bản gửi Bộ Dân tộc và Tôn giáo về việc xin bổ sung địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật –bảo vật Quốc gia Ấn Độ từ ngày 22/5 đến ngày 02/6/2025. Theo đó, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề nghị bổ sung địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại 5 tỉnh, thành tại Việt Nam, phục vụ nhân dân chiêm bái, gồm: chùa Bái Đính, Ninh Bình (21 đến 22/5); chùa Phúc Sơn, Bắc Giang (22 đến 24/5); Cung Trúc Lâm Yên Tử, Quảng Ninh (25 đến 28/5); chùa Chuông, Hưng Yên (28 đến 29/5); chùa Ngũ Hành Sơn, TP. Đà Nẵng (30/5 đến 2/6).
Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 20/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á. Công nhận 108 “hóa thạch sống” ở Lâm Đồng là Cây di sản Việt Nam. Bảo tồn di sản ở Bản Cuôn. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Thời sự - PV - 18:07, 21/05/2025
Sáng 21/5, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đã chủ trì cuộc họp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực công tác dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Tin tức - Minh Nhật - 15:48, 21/05/2025
Việc để cộng đồng, người dân địa phương tham gia vào quá trình ra quyết định, tổ chức các hoạt động văn hóa và hưởng lợi về mặt kinh tế và xã hội từ các sáng kiến ​​liên quan đến di sản bảo đảm tính bền vững lâu dài của di sản.
Quốc hội thông qua Nghị quyết rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV - Bầu cử Quốc hội khoá XVI vào ngày 15/3/2026

Quốc hội thông qua Nghị quyết rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV - Bầu cử Quốc hội khoá XVI vào ngày 15/3/2026

Thời sự - Hoàng Quý - 15:45, 21/05/2025
Ngày 21/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã biểu quyết tán thành thông qua Nghị quyết của Quốc hội về việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 và Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.
Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Tin tức - Trọng Bảo - 15:38, 21/05/2025
Sáng ngày 21/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị trực tuyến triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”.
Các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 15:32, 21/05/2025
Ngày 21/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.