Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Ba nghệ nhân, ba câu chuyện về gìn giữ di sản văn hóa DTTS

Thanh Thuận - 05:17, 20/11/2023

Ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), miền núi, biên giới, có rất nhiều nghệ nhân, già làng, trưởng thôn, bản...luôn thầm lặng, mải miết với công việc sưu tầm, lưu giữ những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc mình. Đồng thời họ còn trực tiếp chia sẻ kinh nghiệm, truyền dạy cho con cháu, người trẻ tuổi ở địa phương, với mong muốn lớp trẻ kế thừa việc giữ gìn, phát huy những di sản văn hóa tốt đẹp mà cha ông đã tạo dựng, vun đắp.

Nghệ nhân Vàng Thị Mai tại gian hàng trưng bày sản phẩm dệt thủ công Lùng Tám trong một triển lãm.
Nghệ nhân Vàng Thị Mai tại gian hàng trưng bày sản phẩm dệt thủ công Lùng Tám trong một triển lãm.

Bảo tồn nghề dệt nơi địa đầu Tổ quốc

Nơi cực Bắc Tổ quốc Hà Giang, nghệ nhân Vàng Thị Mai, dân tộc Mông được nhiều người biết và nhắc đến, bởi bà là một trong những người có công hồi sinh, bảo tồn nguyên vẹn nghề dệt lanh Lùng Tám ở huyện Quản Bạ. 

Bà Mai biết dệt lanh, thêu thùa từ năm 13 tuổi. Lớn lên chứng kiến, ngành công nghiệp may phát triển, quần áo may sẵn tràn ngập các bản làng. Những chiếc váy, áo sặc sỡ của phụ nữ Mông cứ thưa dần trong những buổi chợ phiên, trên nương rẫy nên ghề dệt thổ cẩm của người Mông cũng theo đó mai một dần. Bà Mai đã có rất nhiều suy nghĩ, phải làm một việc gì đó, để giữ lại cái nghề truyền thống đã gắn bó lâu đời với người Mông, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình.

Năm 1998, bà Mai cùng chồng là ông Sùng Mí Quả, đã đứng ra vận động bà con trong xã góp vốn xây dựng Hợp tác xã (HTX) dệt thổ cẩm Hợp Tiến. Bên cạnh đó, bà còn đi khắp bản làng để vận động chị em dân tộc Mông tham gia vào HTX. 

 Điểm nhấn của những sản phẩm, là kỹ thuật trồng lanh và chất liệu vải lanh Lùng Tám được làm theo phương pháp thủ công. Đặc biệt, là những đường nét hoa văn được khắc họa trên những đường thêu ẩn chứa ý nghĩa. Do đó, sản phẩm vải lanh Lùng Tám của HTX đã có cơ hội được giới thiệu, trưng bày tại Đại hội đồng Liên minh Nghị viện thế giới lần thứ 132 (IPU-132) tổ chức tại Việt Nam vào năm 2015; và đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào tháng 1/2016. 

Được biết, năm 2001 khi hợp tác xã dệt lanh ra đời, ban đầu chỉ có 10 người, sau phát triển đến hơn 100 nhân khẩu, sản xuất đa dạng sản phẩm như vải may mặc, quần áo, túi xách tay, khăn, gối, ví các loại… được dệt, thêu từ chất liệu cây lanh địa phương với những nét hoa văn truyền thống. Hiện nay, sản phẩm thổ cẩm lanh Lùng Tám đã theo chân du khách đến khắp mọi miền đất nước và đã được xuất khẩu tới hơn 20 quốc gia, không chỉ đem lại thu nhập, mà còn góp phần lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống của người Mông nơi địa đầu Tổ quốc.

 Bà Vàng Thị Mai tâm sự: "Thổ cẩm là báu vật của Lùng Tám, khắp vùng cao Hà Giang, chỗ nào người Mông sinh sống, ở đó có thổ cẩm, nhưng để sản phẩm thổ cẩm được gìn giữ, phát huy và tỏa sáng, thì hiện chỉ duy nhất ở Lùng Tám làm được".

Nghệ nhân Vàng Thị Mai thao tác bên khung dệt lanh tại HTX Hợp Tiến, Quản Bạ, Hà Giang.
Nghệ nhân Vàng Thị Mai thao tác bên khung dệt lanh tại HTX Hợp Tiến, Quản Bạ, Hà Giang.

Để nghề dệt lanh Lùng Tám hồi sinh, bảo tồn nguyên vẹn như ngày nay, có thể nói công lao rất lớn là của nghệ nhân Vàng Thị Mai. Suốt nhiều năm qua, bà đã dành tâm huyết, trí tuệ của mình không ngừng bảo tồn, phát huy nghề truyền thống, tạo công ăn việc làm, mang lại thu nhập cho nhiều phụ nữ Mông nơi "cổng trời" Quản Bạ.

Giữ điệu khèn bè nơi biên cương xứ Thanh

Vượt quãng đường xa, có những chỗ đường toàn ổ gà xóc nảy, chúng tôi cũng đến được bản Xắng, xã Yên Khương, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa, nơi sinh sống của nghệ nhân Lương Văn Thêm. Bản Xắng là nơi cư ngụ của phần lớn người dân tộc Thái (chiếm 98%). Hiện nay nghệ nhân Lương Văn Thêm là một trong những người hiếm hoi của bản, của xã biết chế tác khèn bè, tâm huyết truyền dạy người trẻ kế tục điệu khèn bè và lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái.

Nghệ nhân Lương Văn Thêm sinh năm 1952, ngay từ nhỏ, chứng kiến bàn tay khéo léo của người cha chế tác ra những chiếc khèn bè đã thôi thúc ông phải tiếp tục kế thừa và lưu giữ cách chế tác khèn. 

Năm ông 16 tuổi, với lòng đam mê văn hóa dân tộc, ông được bố truyền cho nghề làm khèn bè. Sau đó một năm, ông Thêm xung phong đi bộ đội. Đến năm 1977 xuất ngũ, ông trở về quê hương công tác trong nhiều vai trò khác nhau, nhưng vẫn gắn bó với nghề làm khèn bè đến tận bây giờ.

Chiếc khèn của người Thái có nhiều nét khác biệt so với những cây khèn của các dân tộc khác. Làm khèn bè đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ, kỳ công, hiểu rõ từng ống nứa, lá khèn cũng như sự tinh tường trong thẩm âm.  “Chiếc khèn bè được sử dụng làm nhạc cụ đệm, có thể diễn tả được hầu hết các điệu dân ca, làm nền cho các điệu dân vũ của người Thái trong những ngày lễ truyền thống, ngày Tết, lễ mừng thọ, mừng nhà mới, cưới xin...; tạo âm hưởng đưa đẩy những điệu xòe, điệu khắp của đồng bào Thái. Bởi vậy, khèn bè luôn có vị trí quan trọng trong đời sống nghệ thuật của người Thái”, ông Thêm bộc bạch.

Ông Lương Văn Thêm thổi khèn bè của người Thái.
Ông Lương Văn Thêm thổi khèn bè của người Thái.

Theo ông Thêm, làm khèn bè Thái với người mới học rất khó. Người học phải mất 2 năm mới có thể làm được khèn. Như ông, dù đã thành thạo cũng phải mất một tuần mới làm xong chiếc khèn. Mỗi khi muốn làm khèn, ông phải lặn lội đến xã Yên Thắng cách bản ông đang sống 18km để có được những đoạn nứa tép ưng ý về chế tác khèn.

Ghi nhận những đóng góp của ông với văn hóa dân tộc, năm 2010, ông Thêm được Nhà nước công nhận là Nghệ nhân Ưu tú. Với tình yêu văn hóa dân tộc Thái, nghệ nhân Lương Văn Thêm vẫn miệt mài gìn giữ nghệ thuật biểu diễn và chế tác khèn bè của người Thái, mong muốn truyền nghề cho lớp con, cháu để tiếng khèn luôn vang lên trên bản Thái nơi biên cương xứ Thanh.

Già làng Hồ Văn Hạnh (ngồi ngoài cùng, bên trái) làm chủ lễ cúng truyền thống của dân tộc Pa Cô.
Già làng Hồ Văn Hạnh (ngồi ngoài cùng, bên trái) làm chủ lễ cúng truyền thống của dân tộc Pa Cô.

Già làng có nhiều đóng góp cho vùng biên A Lưới

Đến với huyện miền núi A Lưới của tỉnh Thừa Thiên Huế, tiếp giáp với nước bạn Lào, chúng tôi có dịp gặp gỡ già làng Hồ Văn Hạnh, dân tộc Pa Cô (ở thôn Lê Triêng, xã Hồng Trung, huyện A Lưới). Ông chỉ là người đảng viên mẫu mực của bản làng mà còn là nghệ nhân say mê sưu tầm, quảng bá những điệu múa, làn điệu dân gian, những nhạc cụ của đồng bào Pa Cô.

Già làng Hồ Văn Hạnh năm nay 76 tuổi, đã có hơn 40 năm tuổi Đảng. Ở địa phương, ông luôn tích cực đi đầu trong phong trào phát triển kinh tế, vận động bà con từ bỏ hủ tục lạc hậu, xây dựng đời sống văn hóa, giúp đồng bào từng bước thoát nghèo, xây dựng quê hương no ấm. Do vậy, ông luôn được tín nhiệm bầu làm Trưởng bản, già làng, Người có uy tín của xã.

Bên cạnh đó, già làng Hồ Văn Hạnh còn được nhìn nhận là nghệ nhân văn hóa dân tộc của huyện A Lưới, Ông đã có nhiều đóng góp lớn trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của người Pa Cô. Trong nhiều năm, ông thường xuyên lặn lội đến từng bản làng gặp gỡ, nói chuyện với những bậc tiền bối, tích cực sưu tầm, lưu giữ những khúc hát, các điệu múa cổ của cha ông. Không những sử dụng điêu luyện các loại nhạc cụ dân tộc, già làng Hồ Văn Hạnh còn biết chế tác, sửa chữa và thẩm âm cho tất cả các loại nhạc cụ của người Pa Cô như Câr dóc Adoll, A bel, khèn, sáo.

Từ năm 2016 đến năm 2018, già làng Hồ Văn Hạnh được mời đến sinh sống tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội) để bảo tồn, giới thiệu bản sắc văn hóa của dân tộc Pa Cô đến du khách trong và ngoài nước. Tại đây, với tính cách vui vẻ, hòa đồng, già Hạnh được bầu làm Trưởng ban Đoàn kết cộng đồng của Làng dân tộc Tà Ôi, Pa Cô. 

Với trách nhiệm của mình, già làng Hồ Văn Hạnh cùng đồng bào trong Làng đã tái hiện các lễ hội văn hóa dân tộc gắn với không gian sống của đồng bào, tổ chức các chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ giới thiệu bản sắc văn hóa của dân tộc Tà Ôi, Pa Cô đến với khách du lịch thăm Làng.

Khi trở về quê hương, già làng Hồ Văn Hạnh tiếp tục vận động bà con duy trì các câu lạc bộ, đội văn nghệ trong thôn, tổ chức dạy 2 đội văn nghệ của xã học các điệu múa cổ, làn điệu dân gian để phục vụ các lễ hội truyền thống như mừng lúa mới, lễ hội đâm trâu... Đặc biệt, với sự hiểu biết của mình, nghệ nhân Hồ Văn Hạnh còn vận động bà con phát triển nghề đan lát, thổ cẩm truyền thống làm đồ lưu niệm bán cho khách du lịch, giúp bà con có thêm thu nhập cải thiện cuộc sống.

Ngoài những tấm gương nêu trên trong vùng đồng bào DTTS và miền núi còn có rất nhiều  nghệ nhân, già làng, trưởng thôn, bản...vẫn luôn thầm lặng, mải miết với công việc sưu tầm, lưu giữ những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc mình; đồng thời họ còn trực tiếp truyền dạy cho con cháu, người trẻ tuổi ở địa phương hiểu và kế thừa việc giữ gìn, phát huy những di sản văn hóa tốt đẹp mà cha ông đã tạo dựng, vun đắp qua các giai đoạn lịch sử.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Những năm qua, tỉnh Khánh Hoà dành nhiều sự quan tâm cho giáo dục miền núi, đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ học sinh có điều kiện ăn ở ổn định. Ngoài các chính sách theo quy định của Chính phủ, tỉnh Khánh Hòa thực hiện hỗ trợ chi phí từ khi học mẫu giáo đến tốt nghiệp đại học; hỗ trợ gạo, miễn, giảm học phí…; tặng quà, học bổng từ các tổ chức chính trị xã hội, cá nhân trong và ngoài tỉnh dành cho học sinh, sinh viên DTTS.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.