Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người giữ "kho báu" của người Dao

Ngọc Ánh - Giang Lam - 08:08, 15/11/2023

“...Tích đức nhiều phúc, tích ác lắm họa/Đừng tức chuyện không đâu, trời có lúc xế bóng/Của đến bất nghĩa, ra đi dễ dàng.... Đấy là một trong những trăm ngàn lời răn dạy của tổ tiên người Dao chúng tôi được ghi chép trong sách đạo lý dành cho con cháu muôn đời!”. điềm đạm, khúc chiết, ông Bàn Văn Tiến người Dao, thôn Minh Lợi, xã Trung Minh, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang thong thả mở đầu câu chuyện như thế!

Ông Bàn Văn Tiến (ngoài cùng bên phải) dạy chữ Nôm Dao cho các học trò.
Ông Bàn Văn Tiến (ngoài cùng bên phải) dạy chữ Nôm Dao cho các học trò.

Cách đánh thức​ “kho báu” trăm tuổi

Lật mở một trong số những cuốn sách cổ người Dao, có niên đại lên đến hàng năm được ông Bàn Văn Tiến gói trong từng mảnh vải đỏ đặt cẩn thận vào hòm gỗ, ông Tiến bộc bạch, những cuốn sách cổ này là của cha ông để lại. Các cụ bảo, đó là “báu vật” tổ tiên lưu lại cho con cháu qua bao đời. Nhờ có chữ viết riêng mà từ xa xưa, dân tộc Dao đã có hệ thống nguồn tư liệu quý giá với những cuốn văn tự có giá trị lớn về mặt lịch sử, văn hóa. Trong đó, có 2 bộ sách lớn nhất là: Bộ sách giáo khoa dùng cho việc dạy học gồm 15 cuốn, chia thành 3 phần với nội dung truyền dạy về lịch sử dân tộc, giáo dục đạo đức, triết lý nhân sinh.

Ông Tiến nói tiếp, theo quan niệm của người Dao thì vạn vật đều có linh hồn, tồn tại các vị thần gió, thần mưa, thần trông coi lúa gạo, hoa màu và chăn nuôi... Do đó, người Dao có nhiều nghi lễ, như: cúng mưa, cúng thóc giống, cúng hồn gia súc, cúng thần rừng, cấp sắc... Những nghi lễ đó được lưu giữ trong những cuốn sách cổ, nhưng phải là những người biết đọc chữ Nôm Dao mới có thể thực hiện được.

Đau đáu với chữ viết dân tộc mình, thế nên ông Tiến tự giao cho mình một nhiệm vụ- sưu tầm tìm hiểu văn hóa nguồn cội từ những cuốn sách cổ. Ông làm vì một khát khao “neo giữ” chữ Nôm Dao ở lại trong cuộc sống tất bật ngày hôm nay.

Và “như việc phải làm”, ông băng rừng, lội suối gặp gỡ những già làng, trưởng bản, người cao tuổi để sưu tầm sách cổ. Ngày đó, công việc sưu tầm hết sức khó khăn và tỉ mỉ. Vì đây là các công trình dân gian truyền miệng, cho nên phải chép lại theo trí nhớ người già. Có những cuốn sách bằng tiếng Dao, phải đi mất mấy ngày trời thuyết phục rồi thương lượng “đổi sách lấy gạo”. Nhiều cuốn cũ nát có nguy cơ mất hết thông tin, ông đã tỉ mỉ chép lại.

Ông Bàn Văn Tiến tâm huyết với văn hóa dân tộc Dao.
Ông Bàn Văn Tiến tâm huyết với văn hóa dân tộc Dao.

Ông Bàn Văn Tiến nói: “Nếu chỉ tính về số lượng sách thì tôi là người khá giả đấy! Kho sách hàng trăm năm nay tích lũy kho tàng tri thức của bao đời, quý lắm, giá trị lắm! Nhưng có những cuốn sách không phải ai cũng được xem, phải là người một lòng hướng về tổ tiên, hiểu phong tục văn hóa để thực hiện nhiều lễ nghi thì mới được tổ tiên cho phép”.

 Ông bảo, kho tàng thơ ca, truyện cổ, lời páo dung... của người Dao là kho báu. Mà kho báu càng nhiều người biết đến, yêu thích nó thì càng quý, càng có giá trị. Vậy nên ông nhiệt tình dịch ra tiếng Việt để cho ai ai cũng có thể hiểu và trân trọng văn hóa dân tộc mình. Đó là cách mà ông đánh thức “kho báu” trăm tuổi của người Dao.

“Slay tỉa” truyền văn hóa Dao

Ông Bàn Văn Tiến là “của hiếm” của bản. Ông là người đầu tiên của bản biết chữ, đảng viên đầu tiên đảm nhận nhiều chức vụ từ Đại biểu Hội đồng Nhân dân xã, Chủ tịch UBND xã, Bí thư Đảng ủy xã... Dù ở cương vị nào ông vẫn hết lòng vì việc làng, việc bản. Khi về hưu, ông vẫn không cho mình nghỉ ngơi mà vẫn trọn lòng gắn bó, tâm huyết với văn hóa Dao.

Ông là một “Slay tỉa” (nghĩa là sư thầy hay còn gọi là thầy tào). Ông là đời thứ 23 làm thầy Tào của dòng tộc họ Bàn. Ông tự hào nói rằng, nhiệm vụ của thầy Tào là thực hiện các lễ cúng là để cầu mong những điều tốt đẹp đến gia chủ, cộng đồng, thôn, bản; hướng con người đến những điều tốt đẹp và luôn nhắc nhở con cháu không bao giờ quên tổ tiên, nguồn cội. 

Điều ông trăn trở đó là làm như thế nào để con cháu người Dao biết được chữ viết người Dao. Để làm gương ông dạy các con cháu trong nhà, yêu cầu con cháu không chỉ biết nói tiếng Dao mà phải biết chữ Nôm Dao. Con trai ông là Bàn Minh Lâm và cháu là Bàn Kim Duy, giờ đây đều là những người am hiểu văn hóa Dao, biết chữ Dao, thuần thục các nghi thức nghi lễ.

Anh Bàn Kim Duy chia sẻ: “Ngay từ khi còn bé, tôi đã theo chân ông nội để tham dự các nghi lễ, học chữ Nôm Dao. Được học, tôi càng thấy chữ của người Dao mình rất hay. Đây là kho tàng kiến thức để sau này còn truyền dạy cho con cháu. Tôi được ông nội đồng tình, khuyến khích việc giới thiệu chữ viết lên Internet, tham gia mạng xã hội để giao lưu học hỏi cộng đồng người Dao trong nước”.

Sách cổ viết bằng chữ Nôm Dao của ông Bàn Văn Tiến.
Sách cổ viết bằng chữ Nôm Dao của ông Bàn Văn Tiến.

Nhờ cách giảng dạy dễ hiểu, nhiệt tình mà nhiều học trò đến theo ông học chữ, học thực hành các nghi lễ. Nhiều người đã trở thành nghệ nhân, thầy cúng, am hiểu văn hóa Dao. Nghệ nhân dân gian Chu Tuần Ngân, thôn Bản Pình, xã Trung Minh chia sẻ: “Khi còn trẻ, thầy Tiến là người dạy chữ và hướng dẫn tôi thực hành các nghi lễ, thầy am hiểu văn hóa Dao và luôn nhiệt tình truyền nghề”.

Không chỉ tâm huyết với văn hóa dân tộc, ông còn là người tích cực vận động người dân thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang. Nhiều năm qua, ông Tiến đã vận động các thầy tào, thầy cúng chủ động cắt bỏ các lễ nghi rườm rà, rút gọn thời lượng thực hiện các nghi lễ để tiết kiệm chi phí, thời gian cho bà con. 

Nếu như trước đây, đám cưới mất tới 3 ngày 3 đêm thì giờ chỉ còn 2 ngày 1 đêm; lễ cấp sắc trước phải mất tới 7 ngày 7 đêm giờ chỉ còn 2 ngày 1 đêm. Còn các thủ tục thách cưới cũng chỉ là tượng trưng để nhắc nhở con cháu giá trị trong hôn nhân.

Khi nhắc đến ông Bàn Văn Tiến, nhiều người ở các xã lân cận, vẫn luôn nói về ông là một người am hiểu, đam mê văn hóa Dao. Không chỉ viết chữ đẹp, hiểu nhiều nghi lễ, phong tục tập quán, mà ông còn hát páo dung rất hay. Khi còn trẻ, ông và người vợ của mình là bà Lý Thị Xoan là đôi vợ chồng văn nghệ của bản làng. Cả hai đều hát páo dung hay, thuộc nhiều truyện cổ, thơ cổ của người Dao. 

Hiện nay, ông Tiến tích cực sáng tác, viết lời mới cho làn điệu páo dung cho Đội văn nghệ của xã đi tham gia biểu diễn nhiều nơi trong tỉnh. Với ông, đó là niềm vui và niềm hạnh phúc khi nhìn thấy những người trẻ yêu thích, đón nhận giá trị văn hóa cội nguồn.


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Những năm qua, tỉnh Khánh Hoà dành nhiều sự quan tâm cho giáo dục miền núi, đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ học sinh có điều kiện ăn ở ổn định. Ngoài các chính sách theo quy định của Chính phủ, tỉnh Khánh Hòa thực hiện hỗ trợ chi phí từ khi học mẫu giáo đến tốt nghiệp đại học; hỗ trợ gạo, miễn, giảm học phí…; tặng quà, học bổng từ các tổ chức chính trị xã hội, cá nhân trong và ngoài tỉnh dành cho học sinh, sinh viên DTTS.
Tin nổi bật trang chủ
Góp phần kiến tạo cho sự phát triển ở vùng đất khó Ba Chẽ

Góp phần kiến tạo cho sự phát triển ở vùng đất khó Ba Chẽ

Trang địa phương - Mỹ Dung - 19:13, 14/02/2025
Từng là huyện miền núi nghèo nhất của tỉnh Quảng Ninh, Ba Chẽ nay đã “thay da đổi thịt”, phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh những chính sách hỗ trợ, đầu tư của Nhà nước, của tỉnh còn là sự bứt phá từ nội lực của mỗi người dân nơi đây, đặc biệt là các thanh niên trẻ. Bằng chính sức lao động và tư duy đổi mới, họ đã nỗ lực vươn lên trong phát triển kinh tế, góp phần kiến tạo cho sự phát triển của quê hương mình.
Tổ quốc gọi tên mình!

Tổ quốc gọi tên mình!

Phóng sự - Thanh Hải - 19:12, 14/02/2025
Trong lớp lớp thanh niên tòng quân hôm nay, có bao nhiêu chàng trai, cô gái viết lá đơn tình nguyện? Trong lớp lớp thanh niên sắp bước vào môi trường quân ngũ, có bao nhiêu người tạm gác khát vọng bản thân? Tôi không đoán hết nhưng tôi chắc chắn biết, những người trẻ hôm nay, đã không còn đợi chờ Tổ quốc gọi tên mình, mà tình nguyện được đứng dưới lá quân kỳ, hát vang khúc quân hành và cống hiến sức trẻ cho Tổ quốc.
Thương nhớ thuyền độc mộc

Thương nhớ thuyền độc mộc

Du lịch - Xuân Hòa - 19:06, 14/02/2025
Mặt hồ Lắk, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk sớm mai yên ả như một tấm gương khổng lồ soi bóng trời xanh, phản chiếu những vệt nắng sớm tinh khôi. Giữa không gian bao la ấy, một chiếc plung (thuyền độc mộc) nhẹ lướt qua làn nước trong veo, để lại sau lưng những vòng sóng loang rộng dần, như lời thì thầm của quá khứ vọng về.
Thống nhất phương án xử lý những tồn tại, vướng mắc tại Dự án thủy điện Bản Vẽ

Thống nhất phương án xử lý những tồn tại, vướng mắc tại Dự án thủy điện Bản Vẽ

Xã hội - An Yên - 19:03, 14/02/2025
Dự án thủy điện Bản Vẽ huyện Tương Dương (Nghệ An) đã đưa vào vận hành từ năm 2010 nhưng bao năm qua còn rất nhiều tồn tại, vướng mắc phát sinh vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Mới đây, tại cuộc họp giữa Chủ đầu tư Dự án thủy điện Bản Vẽ và các địa phương có liên quan là huyện Tương Dương và Thanh Chương, các bên đã thống nhất phương án, kinh phí để xử lý dứt điểm những tồn tại còn hiện hữu.
Hàng nghìn tân binh Nghệ An lên đường nhập ngũ

Hàng nghìn tân binh Nghệ An lên đường nhập ngũ

Thời sự - Việt Lê - 19:02, 14/02/2025
Buổi lễ giao nhận quân năm 2025 tại tỉnh Nghệ An diễn ra trong không khí ấm tình đồng bào, háo hức của sức trẻ lên đường nhập ngũ. Trong giờ phút chia tay người thân, gia đình, nhiều tân binh đã không dấu nỗi xúc động, bịn rịn...
Mùa Xuân... "cõng" nhà lên non!

Mùa Xuân... "cõng" nhà lên non!

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 14/2/2025, có những thông tin đáng chú ý sau: Cầu nối quảng bá văn hóa dân tộc tới du khách. Mùa Xuân... "cõng" nhà lên non! Về Tây Ninh xem múa rồng nhang. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lào Cai: Xã vùng cao có 100% tân binh viết đơn tình nguyện nhập ngũ

Lào Cai: Xã vùng cao có 100% tân binh viết đơn tình nguyện nhập ngũ

Thời sự - Trọng Bảo - 19:01, 14/02/2025
Theo kế hoạch, ngày 15/2, 950 công dân trên địa bàn tỉnh vùng cao Lào Cai sẽ lên đường nhập ngũ thực hiện nghĩa vụ quân sự. Theo đánh giá của Hội đồng Nghĩa vụ quân sự tỉnh, tân binh trúng tuyển nghĩa vụ quân sự năm 2025 đều được nâng cao cả về số lượng và chất lượng. Trong đó, có hàng trăm tân binh đã viết đơn tình nguyện lên đường nhập ngũ.
Đắk Lắk: Gấp rút thực hiện nhiều giải pháp đáp ứng yêu cầu kiểm tra chất vàng O trong sầu riêng

Đắk Lắk: Gấp rút thực hiện nhiều giải pháp đáp ứng yêu cầu kiểm tra chất vàng O trong sầu riêng

Kinh tế - Hoàng Thùy - 19:00, 14/02/2025
Đầu năm 2025, Tổng cục Hải quan Trung Quốc có quy định mới, từ ngày 10/1, các lô sầu riêng từ Thái Lan, Việt Nam nhập khẩu vào Trung Quốc phải có giấy chứng nhận kiểm định dư lượng Candimi và chất vàng O (hay còn gọi là Auramine O). Trước tình hình này, người dân, doanh nghiệp, đơn vị sản xuất và cơ quan chuyên môn tỉnh Đắk Lắk đã gấp rút tìm giải pháp để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe do phía thị trường nhập khẩu sầu riêng tiềm năng này đưa ra.
Quảng Ninh: Tâm lý chủ quan-nguy cơ gia tăng dịch bệnh đường hô hấp

Quảng Ninh: Tâm lý chủ quan-nguy cơ gia tăng dịch bệnh đường hô hấp

Trang địa phương - Mỹ Dung - 18:59, 14/02/2025
Từ đầu năm nay, tỉnh Quảng Ninh đã ghi nhận khoảng 1.000 ca mắc cúm và khá nhiều bệnh liên quan đến đường hô hấp như sởi, thủy đậu...Số ca mắc khá cao nhưng hiện nhiều người dân vẫn còn tâm lý chủ quan, cho rằng cúm chỉ là bệnh nhẹ, dễ khỏi và tự điều trị tại nhà.
85 trường đại học đã có phương án tuyển sinh năm 2025

85 trường đại học đã có phương án tuyển sinh năm 2025

Giáo dục - Minh Nhật - 18:59, 14/02/2025
Nhiều trường đại học đã công bố phương án tuyển sinh năm 2025 với nhiều thay đổi nhằm phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Các địa phương khẩn trương xây dựng kế hoạch và tổ chức chiến dịch tiêm vaccine phòng, chống dịch sởi

Các địa phương khẩn trương xây dựng kế hoạch và tổ chức chiến dịch tiêm vaccine phòng, chống dịch sởi

Sức khỏe - Minh Nhật - 18:58, 14/02/2025
Bộ Y tế đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố trên cả nước khẩn trương xây dựng kế hoạch và tổ chức ngay chiến dịch tiêm vaccine phòng, chống dịch sởi năm 2025 trên địa bàn ngay sau khi vaccine được cung ứng, không để muộn quá một tháng kể từ khi nhận được vaccine theo kế hoạch và báo cáo kết quả theo quy định.