Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Đầu Xuân đi học chữ Nôm Dao

Giang Lam - 20:06, 15/02/2023

Theo quan niệm của người Dao ở Tuyên Quang, mùa Xuân là mùa khởi đầu của những điều mới mẻ, khai sáng những điều tốt lành. Trong tiết trời ấm áp, vạn vật như bừng tỉnh sau giấc ngủ Đông dài, đây là thời điểm thích hợp để các thầy tạo, thầy cúng, các già làng khai bút, dạy người trẻ học chữ Nôm Dao hướng về cội nguồn.

Thầy Bàn Văn Minh, thôn Minh Lợi, xã Trung Minh (huyện Yên Sơn) (ngoài cùng bên phải) dạy chữ Nôm Dao cho các học trò.
Thầy Bàn Văn Minh, thôn Minh Lợi, xã Trung Minh, huyện Yên Sơn (ngoài cùng bên phải) dạy chữ Nôm Dao cho các học trò

Mang đến điều may mắn, bình an

Vào mỗi dịp đầu năm, trong căn nhà ông La Thừa Vinh, thôn Lũng Pi Át, xã Thổ Bình, huyện Lâm Bình có học trò đến tìm học chữ. Ông Vinh bảo, người Dao, học chữ vào đầu năm mới sẽ mang đến nhiều điều tốt lành, may mắn. Chữ nghĩa sẽ thông suốt, học hành dễ tiếp thu hơn. Người học chủ yếu là con trai. Vì theo quan niệm của người Dao, đàn ông con trai mới học chữ để còn làm thầy, con gái chỉ học thêu thùa, may vá. Tuy nhiên ngày nay, các thầy đều sẵn sàng truyền dạy chữ cho con gái, với mong muốn ngày càng có nhiều người biết và yêu quý chữ viết dân tộc mình.

Em Triệu Thị Bình chia sẻ: “Trong gia đình em hiện có nhiều cuốn sách cổ. Em muốn được hiểu nội dung các cuốn sách này, nên mùa Xuân này, em đến nhờ thầy Vinh dạy chữ. Việc học chữ là lâu dài, là khởi đầu cho chặng đường dài tìm về văn hóa cha ông đi trước”.

Nghệ nhân dân gian Chu Tuần Ngân, thôn Bản Pình, xã Trung Minh, huyện Yên Sơn là người suốt bao năm qua tâm huyết với việc truyền dạy chữ Nôm Dao. Ông say sưa kể về truyền thuyết chữ viết người Dao. Trên 12 chiếc thuyền vượt biển thiên di, trong lúc người Dao chưa xác định được phương hướng trong giông bão, bỗng có một người xưng là Bàn Cổ (một nhân vật là Tổ tiên khai sinh ra trời đất). Người đó viết chữ lên những mảnh giấy người Dao mang theo, đồng thời dạy cho họ cách đọc. Đó là những dòng chữ viết về cách cúng thần linh để cho mưa thuận gió hòa, dạy các bước làm lễ cấp sắc. Lập tức những người trên thuyền làm theo, đang bão giông trời bỗng trở nên yên bình, người Dao vào được đến bờ. Họ thay nhau gìn giữ những dòng chữ quý giá đó, truyền cho nhau cách đọc từ đời này sang đời khác...

Ông La Thừa Vinh, thôn Lũng Pi Át, xã Thổ Bình (huyện Lâm Bình) dạy chữ cho học trò.
Ông La Thừa Vinh, thôn Lũng Pi Át, xã Thổ Bình (huyện Lâm Bình) dạy chữ cho học trò

Người Dao coi chữ viết của dân tộc là chữ của thần linh ban cho họ. Điều đó giải thích vì sao trong các gia đình người Dao luôn có ý thức giữ gìn quyển sách mà tổ tiên truyền lại như một vật báu. Theo tục lệ từ xa xưa, để duy trì được chữ viết, hàng năm cứ vào dịp Tết Nguyên đán, cùng với việc chuẩn bị lương thực, thực phẩm, các gia đình, dòng họ thường tổ chức truyền dạy chữ Nôm Dao cho con cháu. Đây cũng là dịp để tuyên dương việc học chữ, dạy con trẻ về lễ nghĩa, học nghề và học làm người. Họ tin rằng, học chữ vào đầu năm mới sẽ mang đến nhiều điều tốt lành. Tổ tiên ông bà phù hộ may mắn bình an cho cả người dạy và người học trong năm mới.

Truyền chữ truyền đức nhân

Sau một năm dài làm việc, vào dịp Tết đến Xuân sang cũng là lúc anh Bàn Minh Lâm và Bàn Kim Duy thôn Minh Lợi, xã Trung Minh, huyện Yên Sơn nghỉ ngơi và có thời gian để học và ôn lại chữ tổ tiên. Người dạy là ông Bàn Văn Minh, năm nay 90 tuổi, là một thầy Tào của bản. Ông sở hữu kho sách cổ hàng trăm tuổi. Ông chia sẻ, nhờ biết chữ, đọc được nhiều sách nên ông được nhiều người yêu quý. Do đó, ông coi những cuốn sách cổ của tổ tiên để lại như vật quý trong nhà, cất giữ chúng cẩn thận, không phải ai cũng được nhìn thấy bộ sách này. Khi được người sưu tầm hỏi mua, ông nhất định không bán.

Chữ Nôm Dao luôn được người Dao trân trọng bảo tồn, gìn giữ.
Chữ Nôm Dao luôn được người Dao trân trọng bảo tồn, gìn giữ.

Người Dao rất trọng những người biết chữ nghĩa. Bởi với họ đó là những tri thức lớn của bản làng. Sau nhiều năm miệt mài học chữ, anh Bàn Kim Duy chia sẻ, việc học chữ Dao - Nôm tương đối khó, bởi đây là loại chữ tượng hình. Tuy nhiên, khi người học đã nắm vững bộ thủ và quy tắc ghép chữ, tập trung, kiên trì thì sẽ học và sử dụng thành thạo. Học chữ người Dao là học cả đời, rèn luyện nhân cách con người thông qua sự kiên trì, ham học hỏi, trân quý văn hóa dân tộc mình.

Theo thầy Lý Văn Bình, thôn 7, xã Tân Tiến, huyện Yên Sơn thì ban đầu các học trò được truyền dạy các bài như “Sơ khai thiên tý” (Sơ khai trời đất): “Sú khai thiên tý/Chí lỉ khiền khuôn/Sú sỉ lài váng/Sỉ tủ su vần/Tủ su chi lý/Cháo huấn chú suân/Séo niền pú dỏ/Diếu hủ kỳ sin/Tủ su lán tó/chio khí chiều dìn”… Dịch nghĩa: “Từ khi khai thiên lập địa/Lập ra kinh sách/Bốn phương truyền lại/Học chữ biết lý/Dạy cho con cháu/Trẻ mà không học/Không gì phòng thân/Học mà lười biếng/ Có việc nhờ người”… Với mỗi câu chỉ bốn chữ thành vần thơ rất dễ thuộc, lúc đầu đọc theo, mặc dù chưa biết chữ nhưng những câu thơ đã học thuộc lòng, dần dần hiểu nghĩa rồi đến viết thành chữ. Và cứ thế đọc nhiều thấm nhiều, viết mãi cũng thành chữ, đó là lòng ham mê học chữ Nôm Dao của học trò sáng dần từ đó.

Trước đây, anh Triệu Văn Ba, thôn 6, xã Tân Long, huyện Yên Sơn không hề biết chữ Nôm Dao. Sau khi được thầy truyền dạy, anh đã cơ bản biết đọc, biết viết. Với anh, việc học chữ Nôm Dao cũng là để học cách làm người, để giữ gìn truyền thống cha ông. Anh Ba cho biết: “Tôi tham gia lớp học này để biết chữ, biết phong tục, tập quán của dân tộc mình. Con cháu phải biết lễ nghĩa, biết kính trên, nhường dưới. Mình chăm chỉ học để sau này dạy con cháu, để chữ dân tộc mình không bị mai một đi”.

Anh Bàn Văn Nam, thôn Bản Tháng, xã Trung Hà (huyện Chiêm Hóa) dạy chữ Nôm Dao vào đầu Xuân năm mới.
Anh Bàn Văn Nam, thôn Bản Tháng, xã Trung Hà (huyện Chiêm Hóa) dạy chữ Nôm Dao vào đầu Xuân năm mới

Với thầy Lý Văn Bình thì con em người Dao cứ đến nhà muốn học chữ là thầy truyền dạy. Ông cũng không nhớ đã có bao lớp học trò người đến đây theo học viết. Ông khẳng định rằng, với người Dao truyền chữ cũng là truyền đức nhân. Các học trò không chỉ được học chữ viết mà còn được truyền dạy cả văn hóa, phong tục truyền thống, lối ứng xử hòa hợp giữa người với người, giữa người với thiên nhiên.

Vào dịp Tết đến Xuân sang, người Dao gọi là “xí nhất chầu dặt sển”. Vào thời điểm thiêng liêng này, trong một số gia đình người Dao lại diễn ra các lễ trao truyền, giáo dục ý thức tu luyện đạo đức, lối sống, cụ thể là việc dạy các con cháu học chữ Nôm Dao. Theo anh Bàn Văn Nam, thôn Phiêng Ly, xã Trung Hà (huyện Chiêm Hóa) thì hiện nay tục lệ này không còn duy trì phổ biến tuy nhiên ở một số gia đình vẫn trân trọng mỹ tục này. Đầu Xuân, nhiều bố mẹ vẫn cẩn thận chọn ngày tốt để con học chữ với mong muốn con sẽ học hành tấn tới, thành công để trở thành người mà cả cộng đồng tôn trọng, quý mến và tự hào. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.