Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Lễ Vào năm mới - nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Khmer

PV - 21:30, 06/04/2021

Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hiện có khoảng trên 1,3 triệu người Khmer sinh sống. Trong quá trình lao động sản xuất, hội nhập và phát triển, đồng bào Khmer vẫn lưu giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc, góp phần xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc. Lễ Chôl Chnăm Thmây còn gọi là lễ Vào năm mới là một trong những di sản văn hóa độc đáo của đồng bào Khmer đã và đang được gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị.

Sư sãi đồng bào Khmer độ cơm trong ngày lễ Chôl Chnăm Thmây. Ảnh: Chanh Đa - TTXVN
Sư sãi đồng bào Khmer độ cơm trong ngày lễ Chôl Chnăm Thmây. Ảnh: Chanh Đa - TTXVN

Gửi gắm ước vọng

Theo Phó Giáo sư Ngô Văn Doanh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam: Chôl Chnăm Thmây nghĩa là Lễ Vào năm mới, Tết cổ truyền hằng năm của người Khmer, thường diễn ra vào khoảng giữa tháng 4 dương lịch. Vào thời điểm này, trời nóng bức, thỉnh thoảng vẫn có một vài cơn mưa rào báo hiệu mùa mưa sắp tới. Vì thế, sau một mùa khô hạn, gặp mưa, cây bắt đầu đâm chồi nảy lộc. Đối với đồng bào Khmer, Chôl Chnăm Thmây không chỉ là lễ Vào năm mới, mà sâu xa hơn chính là lễ mừng chấm dứt mùa nắng hạn để bước sang mùa mưa, chuẩn bị vụ mùa mới. Ngoài ra, như ở nhiều dân tộc vùng Đông Nam Á khác, lễ Vào năm mới của đồng bào Khmer còn là thời kỳ nghỉ ngơi, vui chơi giải trí khi mùa màng đã thu hoạch xong.

Thạc sĩ Lê Thúy An, Trường Đại học Trà Vinh phân tích: Ngoài lễ hội lớn như Chôl Chnăm Thmây, đồng bào Khmer còn có các lễ hội lớn khác như Senl Dolta (tưởng nhớ công ơn các bậc sinh thành, tri ân tổ tiên), Ok Om Bok (lễ Cúng trăng)... Các lễ hội đều mang dấu ấn văn hóa sản xuất nông nghiệp và thể hiện rõ nét cách ứng xử với tự nhiên.

Người Khmer mừng năm mới vào giữa tháng "chét" (tức khoảng giữa tháng 4 Dương lịch). Tùy theo năm, Chôl Chnăm Thmây được tổ chức trong các ngày từ 13-15/4 (đối với năm nhuận) hoặc 14-16/4 với nhiều nghi thức như: Lễ rước Đại lịch Maha Sangkran, lễ Dâng cơm, lễ Đắp núi cát, lễ Tắm tượng Phật, tắm sư sãi và lễ Cầu siêu.

Chôl Chnăm Thmây có ý nghĩa rất quan trọng đối với đồng bào Khmer vì đây vừa là ngày mở đầu năm mới, mở đầu thời vụ mới, cũng là ngày hạnh phúc tươi vui trong năm.

Trong ngày đầu năm mới, người Khmer chuẩn bị vật phẩm như, nhang, đèn, hoa quả mang đến chùa để làm lễ đón chào năm mới, làm lễ rước Đại lịch Maha Sangkran. Maha Sangkran được hiểu như vị hành khiển trong ngày Tết năm mới. Cứ mỗi năm, đồng bào Khmer lại đón một vị Maha Sangkran cai quản và trông coi mọi việc của năm đó.

Ngày thứ hai của lễ Chôl Chnăm Thmây là ngày Phật tử dâng cơm cho sư sãi vào buổi sáng và buổi trưa ở chùa. Buổi chiều, mọi người đến chùa làm lễ đắp núi cát để mong gặp nhiều điều may mắn, tốt lành trong năm mới và cầu mong có những cơn mưa cho mùa màng tốt tươi. Ngày nay, trong một số chùa của người Khmer ở Nam Bộ có thay hình thức đắp núi cát bằng đắp núi lúa.

Ngày thứ ba của lễ Chôl Chnăm Thmây sẽ diễn ra nghi lễ tắm tượng Phật. Đây là nghi lễ quan trọng và thiêng liêng đối với đồng bào Khmer. Nghi lễ tắm tượng Phật liên quan nhiều đến tâm thức ứng xử với nước của người Khmer, với ý nghĩa rửa sạch hết muộn phiền trong năm cũ để sang năm mới được thanh sạch, vui vẻ hơn. Nước thơm sau khi tắm Phật, đồng bào Khmer mang về nhà tắm cho người lớn tuổi để cầu chúc sức khỏe, bình an, mong một năm mới tất cả gặp nhiều may mắn, hạnh phúc.

Đề cập ý nghĩa của Tết Chôl Chnăm Thmây cũng như quan niệm linh thiêng về sự cần thiết của nguồn nước, thể hiện mong muốn một mùa mưa đến mang theo nguồn nước cho vạn vật vừa mang nét riêng, vừa có sự tương đồng của đồng bào các dân tộc. Theo Thạc sĩ Lê Thúy An, nếu người Việt có câu "nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" nhằm xếp mức độ quan trọng các yếu tố cần thiết cho nghề nông, người Khmer lại có câu "làm ruộng nhờ nước, đánh giặc nhờ cơm" để nói lên sự cần thiết của nước trong sản xuất nông nghiệp.

Bảo tồn, quảng bá nét đẹp văn hóa

Những năm qua, nhiều di sản văn hóa vật thể cũng như phi vật thể của đồng bào Khmer ở Nam Bộ luôn được các cấp, ngành quan tâm bảo tồn, gìn giữ và quảng bá thông qua nhiều hoạt động như, nghiên cứu, hội thảo, tổ chức lễ hội, liên hoan biểu diễn nghệ thuật, thể thao truyền thống với quy mô lớn.

Các địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long như Trà Vinh, Bạc Liêu, Sóc Trăng, An Giang - nơi có đông đồng bào Khmer sinh sống đều chú trọng bảo tồn, phát huy và quảng bá nhiều nét đẹp về phong tục, nghi lễ, ẩm thực, sản phẩm làng nghề, loại hình nghệ thuật truyền thống liên quan đến lễ hội lớn của đồng bào như Chôl Chnăm Thmây, Senl Dolta, Ok Om Bok…

Theo ông Dương Hoàng Sum, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Trà Vinh: Tỉnh luôn coi bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của đồng bào các dân tộc sinh sống trên địa bàn, trong đó có đồng bào Khmer, là nền tảng to lớn để hình thành nên nhiều sản phẩm du lịch đặc sắc, chương trình du lịch chuyên đề di sản để giới thiệu tới du khách. Nói cách khác, di sản văn hóa các dân tộc, trong đó dân tộc Khmer đóng vai trò quan trọng trong kiến tạo, hình thành nên "trải nghiệm du lịch" độc đáo dành cho du khách đến với Trà Vinh.

Hiện nay, Làng Văn hóa - Du lịch Khmer tỉnh Trà Vinh (nằm trên địa bàn thành phố Trà Vinh và huyện Châu Thành) được quy hoạch là một khu phức hợp gồm nhiều hạng mục như: Khu văn hóa tâm linh, khu ẩm thực, khu nghỉ dưỡng, khu trưng bày quà lưu niệm, đặc sản Trà Vinh, nơi vui chơi, tổ chức văn nghệ, sự kiện… Đây chính là nơi du khách có thể tìm hiểu nét đẹp độc đáo của nền văn hóa Khmer, nghi thức, phong tục diễn ra trong dịp Chôl Chnăm Thmây, Senl Dolta, Ok Om Bok, góp phần lan tỏa hình thức du lịch cộng đồng, bảo tồn và giới thiệu văn hóa Khmer đến với đông đảo du khách.

Có dịp trò chuyện với người Khmer đang sinh sống ở các địa phương thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, chúng tôi nhận thấy, người Khmer luôn tự hào, trân trọng và có ý thức giữ gìn nét đẹp văn hóa, phong tục tập quán mang đậm bản sắc của dân tộc mình.

Chị Đinh Thị Diệu ở ấp Bưng Thum, xã Long Phú, huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng chia sẻ: "Chôl ch-năm" là câu nói quen thuộc của người Khmer giống như người Việt nói "ăn Tết" và được các thế hệ người Khmer duy trì, gìn giữ. Vào mỗi dịp Tết Chôl Chnăm Thmây, gia đình Diệu lại sum vầy bên nhau. Mọi người cùng trang hoàng nhà cửa, dành thời gian đi chúc Tết ông bà, lên chùa làm lễ, cầu mong năm mới gặp nhiều may mắn. Để chuẩn bị cho ngày Tết, trước đó các gia đình sẽ làm nhiều loại bánh truyền thống như bánh Tét, bánh nước tro, bánh gừng, bánh dừa… Với những người trẻ như Diệu, Tết Chôl Chnăm Thmây luôn im đậm trong tiềm thức và Diệu luôn tự hào giới thiệu tới bạn bè về nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình.

Còn bà Néang Sóc Phi ở Khóm 6, thị trấn Tri Tôn (huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang) cho hay, Tết Chôl Chnăm Thmây, gia đình bà thường đem lễ vật là hoa quả đến chùa, dâng cúng cơm cho các nhà sư và làm lễ Đắp núi cát với mong muốn mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Cũng trong dịp Tết, tại khu vực chùa còn có các trò chơi dân gian và biểu diễn văn nghệ như múa hát dù kê, rô-băm, thu hút đông đảo thế hệ người Khmer, du khách đến tham quan.

Năm nay, Tết Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer sẽ diễn ra từ ngày 14-16/4 dương lịch. Các ngành, đoàn thể ở các địa phương như Sóc Trăng, Trà Vinh, Bạc Liêu… đều có kế hoạch tổ chức nhiều hoạt động chúc mừng, chương trình biểu diễn nghệ thuật truyền thống, hoạt động vui chơi phù hợp phục vụ đồng bào Khmer đón Tết Chôl Chnăm Thmây đầm ấm, đồng thời bảo đảm thực hiện nghiêm biện pháp phòng dịch COVID-19, với tinh thần vui tươi, lành mạnh, đoàn kết, an toàn và tiết kiệm./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Sóc Trăng là tỉnh tập trung khá đông đồng bào Khmer sinh sống (tỷ lệ trên 30%). Đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, giàu bản sắc, được truyền nối qua nhiều thế hệ. Trong cộng đồng có những hạt nhân ưu tú đã và đang miệt mài, cần mẫn đóng góp tâm sức để làm giàu cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc, tiêu biểu như hai Nghệ nhân Nhân dân Châu Ôn và Lý Lết.
Tin nổi bật trang chủ
Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện

Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện

Pháp luật - Minh Nhật - 8 giờ trước
Thời gian qua, lực lượng chức năng các tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang, Cao Bằng, Điện Biên, Sơn La....liên tục phát hiện nhiều trường hợp người dân trồng trái phép hàng chục nghìn cây thuốc phiện trên địa bàn. Có đối tượng còn bất chấp pháp luật ngang nhiên trồng cây thuốc phiện trong vườn nhà ở ngay khu phố thị.
Quảng Ngãi: Tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG 1719 làm động lực để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi

Quảng Ngãi: Tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG 1719 làm động lực để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường (Thực hiện) - 8 giờ trước
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719) là một Chương trình ý nghĩa, là động lực để vùng đồng bào DTTS và miền núi phát triển đi lên. Trong thời gian qua, tỉnh Quảng Ngãi đã tích cực triển khai nhiều dự án, tiểu dự án từ Chương trình. Nhờ đó, diện mạo vùng miền núi có nhiều khởi sắc, đời sống của đồng bào có những thay đổi tích cực. Phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển đã có cuộc trò chuyện với ông Hồ Ngọc Thịnh, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ngãi về việc triển khai Chương trình tại địa phương.
Ca sĩ dân tộc Nùng Sèn Hoàng Mỹ Lam và tình cảm đặc biệt với Điện Biên

Ca sĩ dân tộc Nùng Sèn Hoàng Mỹ Lam và tình cảm đặc biệt với Điện Biên

Giải trí - Minh Nhật - 8 giờ trước
Sèn Hoàng Mỹ Lam là cô gái dân tộc Nùng ở Lào Cai. Mỹ Lam từng đăng quang ngôi vị Quán quân dòng nhạc dân gian trong cuộc thi Sao Mai - Điểm hẹn 2017 và đoạt giải Quán quân của cuộc thi Người hát tình ca năm 2018.
Hà Nội: Yêu cầu 40 doanh nghiệp trông giữ xe phải áp dụng công nghệ, không sử dụng tiền mặt

Hà Nội: Yêu cầu 40 doanh nghiệp trông giữ xe phải áp dụng công nghệ, không sử dụng tiền mặt

Xã hội - Minh Nhật - 8 giờ trước
Sở Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội vừa có văn bản yêu cầu 40 doanh nghiệp trông xe trên địa bàn thành phố báo cáo về kế hoạch thực hiện công nghệ trong việc thu phí đỗ xe trước ngày 30/3.
Tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Sức khỏe - Thúy Hồng - 8 giờ trước
Ngày 27/3, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024”, với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và Lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum đã hỗ trợ và triển khai xây dựng nhiều mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp. Qua đó, giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất cây trồng và có nguồn thu nhập ổn định.
Giao xe cho con chưa đủ tuổi gây tai nạn, người mẹ lãnh án 24 tháng tù treo

Giao xe cho con chưa đủ tuổi gây tai nạn, người mẹ lãnh án 24 tháng tù treo

Pháp luật - Ngọc Thu - 8 giờ trước
Ngày 27/3, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai mở phiên tòa xét xử lưu động, đồng thời tuyên phạt bị cáo Rơ Mah Pil (38 tuổi, xã Ia Lâu) 24 tháng tù treo về tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ”.
Nắng hạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng

Nắng hạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng

Kinh tế - Minh Thu - 8 giờ trước
Theo thống kê từ ngành nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng, trong 3 tháng đầu năm 2024, lượng mưa trung bình trên địa bàn toàn tỉnh đạt thấp, chỉ bằng khoảng 20% so với cùng kỳ năm trước. Cùng với đó, số ngày nắng nóng tiếp tục tăng, biên độ nhiệt thay đổi giữa ngày và đêm lớn. Mực nước trên các sông suối đang giảm dần, nhất là các suối nhỏ đang giảm mạnh. Gây khó khăn cho tưới tiêu và sản xuất nông nghiệp.
Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Sắc màu 54 - Nguyệt Anh - 8 giờ trước
Sóc Trăng là tỉnh tập trung khá đông đồng bào Khmer sinh sống (tỷ lệ trên 30%). Đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, giàu bản sắc, được truyền nối qua nhiều thế hệ. Trong cộng đồng có những hạt nhân ưu tú đã và đang miệt mài, cần mẫn đóng góp tâm sức để làm giàu cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc, tiêu biểu như hai Nghệ nhân Nhân dân Châu Ôn và Lý Lết.
Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Media - Ngọc Chí - 9 giờ trước
Thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum đã hỗ trợ và triển khai xây dựng nhiều mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp. Qua đó, giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất cây trồng và có nguồn thu nhập ổn định.
Trà Bồng (Quảng Ngãi): Trao sinh kế, chỉ cách thoát nghèo cho người dân

Trà Bồng (Quảng Ngãi): Trao sinh kế, chỉ cách thoát nghèo cho người dân

Công tác Dân tộc - T.Nhân - 9 giờ trước
Không chỉ hỗ trợ cây, con giống để người dân nghèo có tư liệu sản xuất, huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) còn phân công cơ quan, đơn vị giúp đỡ hộ nghèo, hộ cận nghèo tại các xã có tỷ lệ hộ nghèo trên 30%. Đây là giải pháp nhằm huy động mọi nguồn lực giúp người dân vươn lên thoát nghèo bền vững của huyện Trà Bồng giai đoạn 2022 – 2025.