Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn bản sắc văn hoá DTTS trong thời hội nhập: Những "ngọn đuốc truyền lửa" văn hóa (Bài 2)

Thúy Hồng - 19:17, 23/06/2022

Các nghệ nhân, già làng, trưởng bản, Người có uy tín… luôn có vị trí quan trọng ở các buôn, làng , là tấm gương tiêu biểu để đồng bào các DTTS noi theo. Họ chính là những “ngọn đuốc truyền lửa” đam mê và giữ gìn di sản văn hóa quý báu của dân tộc cho các thế hệ mai sau.

Nghệ nhân Lường Văn Nhẹp và các thành viên CLB hát dân ca xã Tân Sơn cùng nhau tập luyện những điệu soong hao.
Nghệ nhân Lường Văn Nhẹp và các thành viên CLB hát dân ca xã Tân Sơn cùng nhau tập luyện những điệu soong hao.

Gìn giữ từng lời ca, tiếng hát…

Chúng tôi tìm về thôn Bắc Hoa, xã Tân Sơn, huyện Lục Ngạn, Bắc Giang, nơi đây nổi tiếng với các làn điệu soong hao (hát sli) say đắm của đồng bào dân tộc Nùng, với phiên chợ tình Tân Sơn, diễn ra ngày 14/2 (âm lịch) hàng năm.

Trò chuyện với chúng tôi, nghệ nhân Lường Văn Nhẹp, Chủ nhiệm CLB hát dân ca dân tộc Nùng, xã Tân Sơn, huyện Lục Ngạn nhớ lại: Trước đây, trong thôn chúng tôi, người nào cũng biết hát soong hao. Trong các buổi chợ, ngày hội, đám cưới, hay mừng nhà mới… đâu đâu cũng nghe vang vọng lời hát. Những câu hát không chỉ giúp chúng tôi phấn chấn tinh thần, giúp đôi tay chắc khỏe trên nương, mà còn giúp cho đôi nam nữ tìm hiểu nhau, nên duyên vợ chồng. 

Tuy nhiên, nhận thấy lớp trẻ sau này không còn mặn mà làn điệu hát soong hao, chỉ còn những lớp người trung tuổi và cao tuổi còn giữ gìn nét văn hóa truyền thống này nên từ năm 2013, ông Nhẹp cùng một số người tâm huyết phối hợp với chính quyền địa phương thành lập Câu lạc bộ hát dân ca Nùng xã Tân Sơn, để truyền dạy những bài hát soong hao cho những bạn trẻ trong xã. 

Câu lạc bộ có khoảng 60 thành viên. Hằng tháng, câu lạc bộ tổ chức sinh hoạt tại một nhà hội viên để cùng nhau dạy hát cho những người trẻ; thường xuyên tổ chức các cuộc hát thi giữa các thôn bản để các nghệ nhân có dịp giao duyên.

Chị Hoàng Thị Nhắm, thành viên Câu lạc bộ cho biết: Trước đây, nghe các ông bà hát, không hiểu, nhưng từ khi tham gia câu lạc bộ dân ca, được các ông bà truyền dạy hát, hiểu được những làn điều soong hao mới cảm nhận được cái hay, được ý nghĩa từ những lời ca mà thêm yêu làn điệu dân ca của dân tộc mình.

Các học viên câu lạc bộ hát Páo dung xã Vĩnh Tiến đang tập luyện
Các học viên câu lạc bộ hát Páo dung xã Vĩnh Tiến đang tập luyện

Ở vùng đất biên cương xã Vĩnh Tiến, huyện Tràng Định (Lạng Sơn), bà con nơi đây vẫn còn lưu giữ được làn điệu hát páo dung của người Dao đỏ. Công lớn đó, là nhờ nghệ nhân “gạo cội” Triệu Thị Sinh ở thôn Phiêng Sâu.

Dù đã ở cái tuổi 85, nhưng bà Sinh vẫn luôn miệt mài tìm mọi cách để giữ gìn làn điệu hát páo dung của dân tộc Dao. Theo bà Sinh, páo dung có nghĩa là ca hát. Hát páo dung là phương tiện để truyền tải những tâm tư, tình cảm và ước muốn của người Dao trong cuộc sống thường ngày. "Lớp trẻ bây giờ không còn thích hát những làn điệu dân ca của dân tộc, số người biết hát ngày càng ít, chủ yếu là người lớn tuổi ", bà Sinh nói.

Để giữ gìn làn điệu páo dung, bà Sinh đã cùng một số nghệ nhân biết hát páo dung, đã phối hợp với chính quyền, mở lớp dạy hát và tuyên truyền, vận động bà con người Dao tham gia học  hát páo dung. Hiện lớp truyền dạy có 46 học viên từ 13 đến 50 tuổi tham gia.

Theo bà Sinh, nếu như hát then, đàn tính dễ học, dễ thuộc, có giai điệu, có nhạc cụ thì các bài páo dung học rất khó, mỗi bài hát thường ít lời nhiều ý, đòi hỏi phải am hiểu sâu sắc về văn hóa dân tộc. Vì thế, nhiều bạn trẻ không hiểu hết về ý nghĩa của từng điệu hát nên không hào hứng theo học.

Tuy nhiên, từ sự đam mê những làn điệu páo dung, mà những năm qua, bà Sinh đã kiên trì, tận tâm chỉ bảo cho từng người về kỹ năng diễn xướng, cách ứng tác thơ ca.  "Làn điệu hát páo dung được Nhà nước công nhận là di sản văn hoá rồi, nên còn sống sẽ luôn cố gắng dạy cho các cháu biết hát, để mai này tiếp nối, thay bà giữ gìn được làn điệu páo dung của dân tộc mình cho thế hệ sau", bà Sinh nói

Đến chế tác nhạc cụ

 Ở xã Mường Đăng, huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên, Nghệ nhân Lý A Lệnh ở bản Chan 2 được nhiều người biết đến, là một nghệ nhân tâm huyết với việc bảo tồn văn hóa dân tộc. Ông Lệnh không chỉ biết thổi khèn, múa khèn, mà còn tự chế tác được cây khèn Mông cổ truyền. 

Ông Lý A Lệnh (bên phải) hướng dẫn du khách biểu diễn khèn Mông tại Làng Văn hoá du lịch các dân tộc Việt Nam
Ông Lý A Lệnh (bên phải) hướng dẫn du khách biểu diễn khèn Mông tại Làng Văn hoá du lịch các dân tộc Việt Nam

Ở tuổi 15, Lý A Lệnh đã có niềm đam mê khèn và có được khả năng thẩm âm tinh tế . Từ sự đam mê và ham học hỏi,  tuổi 20, Lý A Lệnh đã trở thành một người chơi khèn có tiếng của vùng đất Mường Ảng. Hiện nay, ông còn là một trong những thợ khèn giỏi có đôi tay khéo léo tạo nên những chiếc khèn Mông truyền thống vừa hay, vừa đẹp.

Theo nghệ nhân Lý A Lệnh, khèn Mông ở quê ông được chế tác từ gỗ pơ mu và thân cây sặt – một loại trúc nhỏ mọc trên rừng. Để làm được những cây khèn vừa hay, vừa đẹp lại có độ bền cao, các loại vật liệu làm khèn phải được chọn lựa vào mùa khô, tốn thời gian khai thác và rất kì công.

Để tìm được vật liệu ưng ý, ông phải luồn rừng lội suối đi tìm cây rừng rất vất vả, có khi phải đi nhiều ngày. Công việc chế tác khèn đòi hỏi phải có sự khéo léo và tỉ mỉ, không phải ai cũng làm được. Thời gian để hoàn thiện một chiếc khèn, từ chuẩn bị nguyên liệu đến đoạn đẽo gọt, mài giũa các bộ phận, cắt ống khèn, dùi lỗ, lắp lá đồng và lắp ráp phải mất cả năm.

Đặc biệt, việc thử và chỉnh sửa âm thanh, trang trí khèn là công đoạn quan trọng, đòi hỏi sự tập trung lớn, tỉ mỉ, cẩn trọng và phải biết “nghe” âm thanh của khèn để chỉnh cho đúng.

Dù công việc làm khèn phải tốn nhiều công sức, nhưng ông Lý A Lệnh chưa bao giờ nghĩ mình sẽ từ bỏ công việc này. Với ông đây không chỉ là nghề truyền thống của người Mông,  mà cây khèn có ý nghĩa sâu sắc, đó vừa là phương tiện giao tiếp của con người với thế giới tâm linh, vừa là tâm hồn, bản sắc của cả một cộng đồng dân tộc.

 Ý thức được vấn đề này, nhiều năm qua, nghệ nhân Lý A Lệnh đã miệt mài chế tác khèn Mông, truyền dạy cách làm khèn và sử dụng khèn cho con cháu và người dân trong bản. Năm 2019, ông đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

Với những đóng của các nghệ quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy di sản văn hóa dân tộc, nhiều năm qua, Nhà nước đã kịp thời tôn vinh, có chế độ chính sách để khuyến khích cho các nghệ nhân bảo tồn và phát huy giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Tuy nhiên, vẫn còn không ít trăn trở, khi đa phần các nghệ nhân tuổi đã cao, trong khi việc tiếp cận chính sách hỗ trợ vẫn còn bất cập...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.