Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Trao truyền hát lý của người Cơ Tu

Nguyệt Anh - 05:32, 08/04/2024

Truyền dạy, bảo tồn di sản hát lý của dân tộc Cơ Tu là một trong những nội dung thuộc Dự án 6 Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn I (2021-2025) đang được ngành Văn hóa phối hợp với ngành Giáo dục và chính quyền địa phương các tỉnh Quảng Nam, TP. Đà Nẵng tích cực triển khai trong thời gian vừa qua, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực.

Nhà Gươl của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại thôn Tà Lang, Giàn Bí được nâng cấp, sửa chữa trở thành nơi sinh hoạt của người Cơ Tu tại xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, Đà Nẵng.
Nhà Gươl của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại thôn Tà Lang là nơi sinh hoạt văn hóa và truyền dạy hát lý của người Cơ Tu tại xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng.

Sự độc đáo của hát lý

Trên địa bàn TP. Đà Nẵng, cộng đồng người Cơ Tu sinh sống chủ yếu tại các thôn Tà Lang, Giàn Bí (xã Hòa Bắc) và thôn Phú Túc (xã Hòa Phú) đều thuộc huyện Hòa Vang. Trong đó, 2 thôn Tà Lang và Giàn Bí có hơn 250 hộ dân Cơ Tu sinh sống. Tại 2 thôn này đều có nhà Gươl là địa điểm phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa, hội họp của người dân trong thôn và phục vụ nhu cầu tham quan, thưởng thức các loại hình văn hóa truyền thống của du khách. Đây cũng là điểm trưng bày các sản phẩm nghề truyền thống Cơ Tu quan trọng nhất trong các dịp lễ, tết…

Từ thời điểm cuối năm 2023 đến nay, cứ đến cuối tuần là tại nhà Gươl thôn Tà Lang lại ngân vang những câu hát lý. Đây là những buổi học của lớp học hát lý truyền thống do Phòng Văn hóa Thông tin huyện Hòa Vang phối lợp với UBND xã Hòa Bắc tổ chức. Lớp học có sự tham gia của gần 30 học viên, do 2 già làng, nghệ nhân Bùi Văn Siêng (còn gọi là Alăng Siêng, thôn Giàn Bí) và Đinh Hồng Khanh (thôn Tà Lang) đứng lớp. Để thế hệ trẻ người Cơ Tu hiểu hơn về nghệ thuật nói lý, hát lý truyền thống của người Cơ Tu, mỗi buổi truyền dạy hát, già làng - nghệ nhân Alăng Siêng đã giảng giải cho lớp hậu bối hiểu về lối nói lý, hát lý trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
Lớp học hát lý của người Cơ Tu được tổ chức đều đặn mỗi cuối tuần ở nhà Gươl thôn Tà Lang (xã Hòa Bắc). Ảnh: Tư liệu
Lớp học hát lý của người Cơ Tu được tổ chức đều đặn mỗi cuối tuần ở nhà Gươl thôn Tà Lang (xã Hòa Bắc). Ảnh: Tư liệu

Theo đó, nghệ thuật nói lý, hát lý được người Cơ Tu dùng để đối đáp, thử tài nhau giữa các bậc cao niên hoặc giữa chủ nhà với khách trong các sự kiện, lễ Tết, cưới hỏi, ma chay. Đặc biệt, vào dịp Tết cổ truyền, lễ Mừng lúa mới, kết nghĩa ăn thề hay các hoạt động du lịch, hát lý được cất lên trong không gian sinh hoạt chung tại nhà Gươl, hòa nhịp cùng “vũ điệu dâng trời” Tung tung da dá và tiếng cồng chiêng, tiếng trống ngân nga, dìu dặt của đồng bào. Nội dung của những câu hát lý là sử dụng hình ảnh này để ẩn dụ, ví von với hình ảnh kia. Trong mỗi câu hát bao hàm những ý nghĩa sâu xa để đối phương giải nghĩa. Người nói lý, hát lý giỏi là người biết kết hợp hình ảnh, nội dung, giai điệu phù hợp để đối đáp khéo léo. Vì sự độc đáo đó mà điệu hát lý của người Cơ Tu đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2015.

Nhiều năm nay, trong cộng đồng người Cơ Tu ở 2 xã Hòa Bắc và Hòa Phú, huyện Hòa Vang, già làng Alăng Siêng và Đinh Hồng Khanh là 2 nghệ nhân có uy tín luôn được dân làng cậy nhờ trong những dịp đám hỏi, đám cưới. Giỏi nói lý, hát lý nên 2 già làng này mới có thể đi làm ông mai (ông mối) cho nhiều đôi nam nữ người Cơ Tu nên duyên chồng vợ. Trong tập tục cưới hỏi của người Cơ Tu đều dùng những câu nói lý, hát lý. Bắt đầu lễ hỏi, ông mai nói lý để trình bày việc xin cưới với nhà gái. Sau khi chấp nhận lời hỏi cưới, nhà gái muốn thách cưới, đòi sính lễ gì đều sẽ hát lý để tỏ bày nguyện vọng. “Hai bên hát lý đối đáp qua lại để thống nhất sính lễ. Bởi vậy, ông mai của nhà trai bao giờ cũng là người được kính trọng, tin tưởng mới giao phó trách nhiệm, phải biết hát lý, nói lý giỏi, hay để nhà gái không chê cười”, già Alăng Siêng cho biết.

Già làng Alăng Siêng giảng giải cho lớp học về nghệ thuật hát lý - nói lý truyền thống của người Cơ Tu. Ảnh: Tư liệu
Già làng Alăng Siêng giảng giải về nghệ thuật hát lý - nói lý truyền thống của người Cơ Tu. Ảnh: Tư liệu

Việc tổ chức và duy trì lớp học hát lý cho bà con Cơ Tu ở các thôn Tà Lang, Giàn Bí là cách để duy trì văn hóa, không để bản sắc của đồng bào Cơ Tu dần mai một.

Già làng Alăng Siêng Thôn Giàn Bí, xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng

Trong lễ đâm trâu, ăn lúa mới của người Cơ Tu, bên cạnh điệu múa dâng trời tung tung da dá, biểu diễn cồng chiêng, hát lý cũng là cách để mọi người chúc Tết, để người già căn dặn lớp trẻ vào dịp năm mới. Trong không khí đầm ấm, sum vầy của năm mới, dưới mái Gươl, những câu hát lý gửi gắm kỳ vọng của các bậc cao niên về một năm mới tốt đẹp hơn, trời đất phù hộ cho dân làng cơm no áo ấm, bản làng đoàn kết, gắn bó…

"Thời gian tới, chúng tôi cũng mong muốn chính quyền tiếp tục hỗ trợ để hát lý được duy trì trong các lễ hội truyền thống cũng như các chương trình, sự kiện du lịch địa phương, góp phần gìn giữ, quảng bá nét văn hóa truyền thống độc đáo này”, già làng Alăng Siêng bộc bạch.

Trao truyền, bảo tồn, phát huy di sản

Còn tại tỉnh Quảng Nam, di sản nói lý, hát lý của dân tộc Cơ Tu đã được đưa vào trường học để truyền day cho học sinh người DTTS. Nhiều CLB nói lý, hát lý Cơ Tu đã được thành lập. Đơn cử như Câu lạc bộ (CLB) Nói lý, hát lý Cơ Tu của Trường THPT Quang Trung (thị trấn P’rao, huyện Đông Giang) thường xuyên duy trì các buổi sinh hoạt và trao truyền nói lý, hát lý cho học sinh.

Tham gia các CLB nói lý, hát lý Cơ Tu, học sinh và thanh niên ở huyện Đông Giang được các nghệ nhân truyền dạy cho lối nói lý, hát lý truyền thống. Ảnh: Tư liệu
Tham gia các CLB nói lý, hát lý Cơ Tu, học sinh và thanh niên ở huyện Đông Giang được các nghệ nhân truyền dạy cho lối nói lý, hát lý truyền thống. Ảnh: Tư liệu

Ra mắt và duy trì hoạt động hơn 2 năm qua, mỗi năm học, CLB nói lý, hát lý của trường có 48 học sinh tham gia. Gươl truyền thống đồng bào Cơ Tu trong khuôn viên trường là nơi sinh hoạt định kỳ của CLB.

Tại các buổi sinh hoạt, các học sinh trong CLB nói lý, hát lý nhà trường được các vị có uy tín, các nghệ nhân Cơ Tu nói chuyện về cái hay, cái đẹp của nói lý, hát lý truyền thống của đồng bào mình. Các em cũng được các nghệ nhân hướng dẫn cách nói lý, hát lý.

Nghệ nhân Arất Tiếp (thị trấn P’rao) thường xuyên tham gia nói chuyện và hướng dẫn cách nói lý, hát lý cho học sinh, ông chia sẻ: “Phải truyền đạt nói lý, hát lý Cơ Tu một cách tốt nhất cho các cháu. Tôi cũng như các già làng, những người am hiểu nói lý, hát lý rất vui vì nhiều học sinh tiếp thu học hỏi về nói lý, hát lý truyền thống của đồng bào”.

Các già làng hát lý trong ngày ra mắt CLB nói lý, hát lý thôn Tà Vạc (thị trấn P’rao). Ảnh: Tư liệu
Các già làng hát lý trong ngày ra mắt CLB nói lý, hát lý thôn Tà Vạc (thị trấn P’rao). Ảnh: Tư liệu

Em cảm thấy tự hào và rất là vui khi nhà trường xây dựng một môi trường rất có ích để các em học tập, hiểu biết hơn về phong tục văn hóa của đồng bào Cơ Tu mình.

Alăng Thị Ba Học sinh Trường THPT Quang Trung, thị trấn P’rao, huyện Đông Giang, Quảng Nam

Cùng với CLB Nói lý, hát lý Cơ Tu tại Trường THPT Quang Trung, đến nay, huyện Đông Giang đã thành lập thêm CLB Nói lý, hát lý tại thôn Bhờ hôồng (xã Sông Kôn), CLB Nói lý, hát lý thôn Tà Vạc (thị trấn P’rao) và CLB Nói lý, hát lý thôn Tơngung Abung (xã A Roi).

Hầu hết thành viên tham gia các CLB nói lý, hát lý là học sinh và đoàn viên thanh niên. Sinh hoạt trong các CLB nói lý, hát lý, học sinh và đoàn viên thanh niên được các nghệ nhân Cơ Tu hướng dẫn nói lý, hát lý một cách bài bản. Nội dung nói lý, hát lý tập trung vào việc tuyên truyền xóa bỏ các hủ tục; vận động người dân đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế, văn hóa, xây dựng nông thôn mới…

Thông qua CLB nhằm tuyên truyền sâu rộng đến thế hệ trẻ và người dân về bảo tồn, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa nghệ thuật truyền thống, bản sắc của đồng bào; góp phần làm cho đời sống của đồng bào dân tộc Cơ Tu ngày càng tốt đẹp hơn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.