Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tiếng khèn bè của người Bru Vân Kiều

Khánh Ngân - 08:50, 25/02/2022

Tiếng khèn bè trầm bổng hòa cùng điệu cà lơi ấm áp của người Bru Vân Kiều làm tôi say đắm. Tôi tự hỏi mai này, khi thế hệ như ông Chơn, ông Chảnh già yếu không thể chơi khèn được nữa, thì tiếng khèn bè, điệu cà lơi; cha chấp, oát, xiêng, xa nớt… có bị thất truyền!

 Ông Hồ Văn In ở xã Lìa (Hướng Hóa, Quảng Trị) hướng dẫn, giảng dạy cho các cháu về cách sử dụng khèn bè
Ở xã Lìa còn có ông Hồ Văn In, cũng đang dành hết tâm huyết để truyền dạy cách sử dụng khèn bè cho các cháu nhỏ

Hồn cốt của người Bru Vân Kiều

Đến thôn Kỳ Tăng, xã Lìa (huyện Hướng Hóa, Quảng Trị), tôi được nghe kể nhiều về tình yêu, niềm đam mê và sự hiểu biết sâu rộng nhạc cụ khèn bè, làn điệu dân ca dân tộc của hai anh em ruột Hồ Văn Chơn (sinh năm 1934), Hồ Cu Chảnh (sinh năm 1937). Những câu chuyện về sự trăn trở, tâm huyết quên ăn quên ngủ của các ông để tiếng khèn bè bao năm qua vẫn vang lên, khiến chúng tôi nóng lòng tìm đến.

Trong căn nhà nhỏ, nằm lọt thỏm trong thung lũng nơi dãy Trường Sơn, nghệ nhân Hồ Văn Chơn vừa vuốt ve chiếc khèn bè vàng óng, chậm rãi nói: Muốn có được một chiếc khèn thanh âm chuẩn, việc khó đầu tiên là chọn trúc. Trúc làm khèn không được già quá, cũng không được non quá. Đặc biệt, phải chặt trúc vào ban đêm, thời điểm chớm hè cuối xuân. Rồi đến khâu vót, cắt, khoan, phơi, hơ lửa..., mỗi chiếc khèn bè làm xong cũng hết cả tháng trời.

Bên bếp lửa hồng trong nếp nhà sàn, nhân lúc ông Hồ Cu Chảnh sang chơi, hai anh em nghệ nhân "chiêu đãi" khách miền xuôi một tiết mục khèn bè và điệu cà lơi thật thú vị. Tiếng khèn do ông Hồ Văn Chơn thể hiện vang lên trầm bổng, quấn quyện vào điệu cà lơi của ông Hồ Cu Chảnh như da diết, thổn thức... Dù không hiểu lời của điệu cà lơi của người Bru Vân Kiều, nhưng tôi cảm nhận được sự ấm áp, thánh thiện và lạc quan mà người Bru Vân Kiều gửi vào ca từ và giai điệu.

Nghệ nhân Hồ Văn Chơn nói, tuổi ông giờ đã cao, nhưng mỗi khi thổi khèn bè, tù và hay đánh cồng chiêng và hát những làn điệu dân ca truyền thống, tôi thấy mình trẻ lại như tuổi đôi mươi. Luôn lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống và tin vào Đảng, Nhà nước với những chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

Qua tìm hiểu được biết, những năm qua, ông Hồ Chơn đã đầu tư nhiều tiền bạc, công sức để sưu tầm, bảo tồn được khoảng 10 loại nhạc cụ truyền thống và giữ gìn cẩn thận như báu vật trong nhà. Trong đó, có một chiếc tù và rất độc đáo được ông tự tay làm từ một cái sừng trâu đơn thuần trong 1 tháng. Nhiều người hỏi mua nhưng ông không bán. Ông bảo, hàng chục năm qua, ông gìn giữ cẩn thận và chỉ đem ra thổi vào những dịp đặc biệt. Bởi, theo tục lệ từ xa xưa cho đến nay, muốn thổi tù và phải làm lễ khấn vái báo với thần linh, tổ tiên mới được thổi.

"Với người Bru Vân Kiều, những nhạc cụ như tù và, khèn bè... rất có giá trị về văn hóa, nó như “ hồn cốt” của bản làng nên phải bảo vệ, giữ gìn nó thôi”, ông Chơn nói.

Vang mãi tiếng khèn bè

Được nghe âm thanh từ tiếng khèn bè lúc trầm bổng, lúc réo rắt làm say đắm lòng người của nghệ nhân Hồ Văn Chơn, bất giác tôi có chút băn khoăn, một mai khi thế hệ ông Chơn, ông Chảnh già yếu, thì ai sẽ thay các ông nối tiếp mạch nguồn văn hóa dân tộc? Như hiểu ý tôi, ông Chơn cười: “Chúng tôi truyền dạy cho thế hệ trẻ, các cháu không những lưu giữ được, mà còn phát huy tốt để tiếng khèn bè sống mãi với người Bru Vân Kiều ở đỉnh Trường Sơn này”.

Ở cái tuổi xưa nay hiếm, nhưng nhìn nghệ nhân Hồ Văn Chơn vẫn rắn rỏi, cường tráng như cây lim, cây táu trong rừng già. Những ngón tay ông bấm trên từng nốt nhạc của chiếc khèn bè vẫn thoăn thoắt, chính xác. Đôi mắt tinh anh của ông vẫn dõi theo, tìm kiếm những bạn trẻ có năng khiếu để truyền dạy tiếng khèn và các làn điệu của dân tộc mình.

Bao năm qua, nghệ nhân Hồ Văn Chơn không chỉ được xem, là “kho” tư liệu văn hóa sống của người Bru Vân Kiều trong sử dụng thuần thục các nhạc cụ, làn điệu dân ca, mà ông còn là người duy nhất ở Quảng Trị hiện nay, có thể làm được nhiều loại nhạc cụ truyền thống. Trong đó, ấn tượng nhất là việc chế tác khèn bè của người Bru Vân Kiều chuẩn âm và đẹp.

Ngoài ra, từ nhỏ, cùng với người em ruột của mình là ông Hồ Cu Chảnh cũng rất yêu thích khèn bè, hai anh em ông còn sử dụng thành thạo tù và, cồng chiêng, đánh trống và hát được nhiều làn điệu như: Cà lơi, cha chấp, oát, xiêng, xa nớt… Với sự yêu thích, ham học hỏi và sẵn vốn có năng khiếu nên hai ông đã nhanh chóng lĩnh hội rất sâu sắc về văn hóa dân tộc mình. 

Ở xã Lìa, ngoài ông Hồ Văn Chơn, ông Hồ Cu Chảnh còn có ông Hồ Văn In, đang dành trọn tâm huyết để truyền lại “hồn cốt” của bản làng cho thế hệ trẻ. Để những điệu cà lơi, cha chấp, oát, xiêng, xa nớt…không bị thất truyền, tiếng khèn bè của người Bru Vân Kiều còn vang mãi trên đỉnh Trường Sơn.  

Hiện nay, ở xã Lìa có khoảng 40 nghệ nhân, trong đó: Nghệ nhân về nhạc cụ, làn điệu âm nhạc truyền thống khoảng 10 người; nghệ nhân đan lát khoảng 20 người; nghệ nhân dệt thổ cẩm khoảng 10 người.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
“Sắc màu Trung thu xưa” tại phố cổ Hà Nội

“Sắc màu Trung thu xưa” tại phố cổ Hà Nội

Ngày 22/9, tại Hà Nội, nhân dịp Tết Trung thu truyền thống, Ban quản lý phố cổ Hà Nội phối hợp với Trung tâm Lưu trữ quốc gia I - Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước tổ chức trưng bày tài liệu và hiện vật với chủ đề “Sắc màu Trung thu xưa”.
Quảng Bình: Trao Dê giống hỗ trợ sinh kế cho đồng bào DTTS

Quảng Bình: Trao Dê giống hỗ trợ sinh kế cho đồng bào DTTS

Công tác Dân tộc - Khánh Ngân - 8 giờ trước
Ngày 22/9, Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện Lệ Thủy (Quảng Bình) đã tổ chức trao 12 con dê giống sinh sản để hỗ trợ sinh kế cho 5 hộ gia đình người Bru-Vân Kiều ở bản Bạch Đàn, xã Lâm Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình).
Có một “Bệnh viện” nghèo phương tiện nhưng giàu tình người ở miền biên viễn

Có một “Bệnh viện” nghèo phương tiện nhưng giàu tình người ở miền biên viễn

Sức khỏe - Tiêu Dao - 21:43, 22/09/2023
Không chỉ làm tốt công tác đảm bảo chủ quyền an ninh biên giới, hỗ trợ người dân phát triển kinh tế, cán bộ chiến sỹ và quân y Đồn Biên phòng A Vao (BĐBP Quảng Trị) còn đẩy mạnh công tác chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân trên địa bàn và cả Nhân dân nước bạn Lào.
Cảnh báo sự lây lan của virus gây chết người Nipah

Cảnh báo sự lây lan của virus gây chết người Nipah

Sức khỏe - Khoa Trịnh - 21:31, 22/09/2023
Ấn Độ đang thực hiện các bước khẩn cấp để ngăn chặn sự lây truyền của virus Nipah hiếm gặp nhưng gây chết người lây từ dơi sang người. Nipah được Tổ chức Y tế Thế giới xác định là căn bệnh được ưu tiên cao với khả năng gây ra một đại dịch toàn cầu khác, khiến bất kỳ đợt bùng phát nào cũng trở thành một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng.
“Sắc màu Trung thu xưa” tại phố cổ Hà Nội

“Sắc màu Trung thu xưa” tại phố cổ Hà Nội

Sắc màu 54 - Thanh Nguyên - 21:30, 22/09/2023
Ngày 22/9, tại Hà Nội, nhân dịp Tết Trung thu truyền thống, Ban quản lý phố cổ Hà Nội phối hợp với Trung tâm Lưu trữ quốc gia I - Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước tổ chức trưng bày tài liệu và hiện vật với chủ đề “Sắc màu Trung thu xưa”.
Sơn La: Ra mắt mô hình

Sơn La: Ra mắt mô hình "Tổ truyền thông cộng đồng thay đổi khuôn mẫu giới trong việc nhà”

Xã hội - Mùi Len - 21:26, 22/09/2023
Vừa qua, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La, phối hợp với Hội LHPN xã Tân Phong tổ chức Lễ ra mắt mô hình "Tổ truyền thông cộng đồng thay đổi khuôn mẫu giới trong việc nhà" tại bản Mùng.
Tin trong ngày - 22/9/2023

Tin trong ngày - 22/9/2023

Bản tin hôm nay, ngày 22/9, có những thông tin đáng chú ý sau: Giới thiệu sản phẩm OCOP gắn với văn hóa các tỉnh miền núi phía Bắc. Lễ hội trà Shan tuyết lớn nhất miền Bắc. Hủy hoại cây rừng bằng thuốc độc ở huyện Bác Ái (Ninh Thuận). Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Công bố lịch thi đánh giá tư duy năm 2024

Công bố lịch thi đánh giá tư duy năm 2024

Giáo dục - T.Hợp - 20:46, 22/09/2023
Sáng ngày 22/9, Đại học Bách khoa Hà Nội đã chính thức công bố lịch thi đánh giá tư duy (TSA) năm 2024. Theo đó, năm nay sẽ có 6 đợt thi TSA tạo điều kiện cho thí sinh được lựa chọn kết quả tốt nhất trong công tác xét tuyển.
PC Ninh Bình: Đồng bộ các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, độ tin cậy cung cấp điện

PC Ninh Bình: Đồng bộ các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, độ tin cậy cung cấp điện

Kinh tế - PV - 20:44, 22/09/2023
Độ tin cậy cung cấp điện của lưới điện phân phối, là khả năng của hệ thống cung cấp đầy đủ và liên tục điện năng cho hộ tiêu thụ, với chất lượng điện năng đảm bảo, được thể hiện qua các chỉ số SAIDI, SAIFI, MAIFI.. Những năm gần đây, được sự quan tâm và đầu tư đúng hướng của Công ty Điện lực Ninh Bình (PC Ninh Bình), lưới điện trên địa bàn tỉnh đã có nhiều thay đổi đáp ứng tốt cho nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.
Thất bại trước Iran, cửa đi tiếp của Olympic Việt Nam chưa hết

Thất bại trước Iran, cửa đi tiếp của Olympic Việt Nam chưa hết

Thể thao - L.Minh - 20:41, 22/09/2023
Thất bại 0-4 trước Iran khiến cửa đi tiếp của Olympic Việt Nam rất hẹp. Tuy nhiên HLV Hoàng Anh Tuấn cho rằng cuộc phiêu lưu ở Asiad 19 chưa kết thúc. Đội bóng của ông sẽ chơi hết mình trong trận đấu cuối với Saudi Arabia.
Gia Lai: Ra mắt sản phẩm “Rượu ghè mẹ Dung” của đồng bào Ba Na làng Kon Pơ Nang

Gia Lai: Ra mắt sản phẩm “Rượu ghè mẹ Dung” của đồng bào Ba Na làng Kon Pơ Nang

Sản phẩm - Thị trường - Ngọc Thu - 20:36, 22/09/2023
Ngày 22/9, xã Hà Tây (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) đã tổ chức ra mắt thương hiệu sản phẩm “Rượu ghè Mẹ Dung” với mô hình sản xuất rượu cần từ gạo lứt và men của vỏ cây rừng tại làng Kon Pơ Nang.
Gia Lai: Điều tra, làm rõ vụ phá rừng sản xuất quy mô lớn

Gia Lai: Điều tra, làm rõ vụ phá rừng sản xuất quy mô lớn

Pháp luật - Ngọc Thu - 20:31, 22/09/2023
Một vụ khai thác gỗ trái phép quy mô lớn vừa bị phát hiện và triệt phá tại khu vực rừng sản xuất giáp ranh giữa hai huyện Mang Yang và Ia Pa, tỉnh Gia Lai. Hiện vụ việc đang được Công an huyện Mang Yang (Gia Lai) điều tra, làm rõ.