Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Lan tỏa các giá trị văn hóa đặc sắc của người Bru Vân Kiều và Pa Kô

PV - 11:55, 08/09/2021

Phân hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Trị vừa xuất bản đầu sách “Những giá trị văn hóa đặc sắc của người Bru Vân Kiều và Pa Kô” tập 1. Sách do tác giả Y Thi làm Chủ biên, tập hợp 41 bài viết của 6 tác giả, trong đó đa phần là hội viên Phân hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số tỉnh.

Một số hình ảnh được trình bày trong cuốn sách Những giá trị văn hóa đặc sắc của người Bru Vân Kiều và Pa Kô (tập 1)
Một số hình ảnh được trình bày trong cuốn sách Những giá trị văn hóa đặc sắc của người Bru Vân Kiều và Pa Kô (tập 1)

Hòa trong dòng chảy văn hóa của 54 dân tộc anh em trên cả nước, di sản văn hóa truyền thống của đồng bào Bru Vân Kiều và Pa Kô (tập trung ở hai huyện Hướng Hóa và Đakrông) rất đồ sộ, bao gồm nhiều lĩnh vực, từ thiết chế xã hội cổ truyền, hôn nhân và gia đình, đời sống tâm linh, ma chay, lễ hội đến văn hóa vật thể và phi vật thể.

Những giá trị văn hóa đặc sắc đó được tái hiện trên từng trang sách, thông qua quá trình nghiên cứu, tìm tòi và trải nghiệm của các tác giả mà nhiều người trong số họ mang dòng máu của người Bru Vân Kiều, Pa Kô.

Với người Bru Vân Kiều, Chủ làng tồn tại theo nguyên tắc cha truyền con nối (Chủ làng và chủ đất là một). Nhưng với người Pa Kô, có trường hợp Chủ làng, Chủ đất là hai người khác nhau. Tuy nhiên, cả người Bru Vân Kiều và Pa Kô đều coi việc chọn đất để dựng bản làng là việc cực kỳ quan trọng.

Với người Bru Vân Kiều, công việc này được Già làng quyết định, dựa vào các yếu tố thực tế (bảo đảm các yếu tố thuận lợi cho sản xuất, cư trú, gần nguồn nước…) và yếu tố tâm linh (tức là phải được thần linh - Yàng đồng ý). Khi được Yàng đồng ý (thông qua việc xem chân giò gà), “Già làng chọn 8 hạt gạo tốt (hạt gạo nguyên, lành lặn, không sứt mẻ) bỏ vào 1 ống tre, chôn nằm ngang xuống chỗ đất đã chọn. Sau 3 ngày đêm đào lên, nếu 8 hạt gạo còn nguyên vẹn, không xê dịch, có nghĩa Yàng báo cho biết đây là chỗ đất tốt lành… bấy giờ mới tiến hành dựng bản làng” (Bản làng truyền thống của người Bru Vân Kiều).

Tiệc mừng đám cưới tại gia đình nhà trai của người Pa Kô
Tiệc mừng đám cưới tại gia đình nhà trai của người Pa Kô

Tương tự, để chọn được đất lành, người Pa Kô có quan niệm mang tính tâm linh về vùng đất dữ hay lành theo cách thức “cắm cọc” và “chôn gạo” xuống đất. Nếu như việc chọn đất dựa theo cách “chôn gạo” diễn ra tương tự như cách làm của người Bru Vân Kiều, thì việc cắm cọc chọn đất lại phụ thuộc vào giấc mơ của những người đi chọn đất. “Nếu trong giấc mơ, họ nhìn thấy mình bắt được nhiều cá, ăn cơm với cá… thì có nghĩa là đất lành, thần linh cho phép dựng bản làng và ngược lại…” (Cách thức tổ chức bản làng truyền thống của người Pa Kô). Tuy nhiên, trong nhiều giấc mơ xấu, tốt của những người đi chọn đất thì việc quyết định chọn nơi dựng làng do Chủ làng và Già làng quyết định.

Theo tác giả Hồ Chư: “Quan niệm dống-sarái (nhà rẫy) là một quan niệm có tính chất tâm thức, định mệnh. Nó gắn chặt cuộc đời của người Bru Vân Kiều vào cặp phạm trù từ nhà ra rẫy, từ rẫy về nhà…” (Lễ tế Yàng trong sản xuất của người Bru Vân Kiều). Vì thế, việc chọn đất để làm nhà, với họ quan trọng giống như chọn đất để lập làng.

Người Pa Kô luôn tôn thờ thần Lúa. Hằng năm, họ làm lễ Apier vào tháng 3 âm lịch trước lúc xuống giống; tháng 6 âm lịch thì làm lễ Puh boh và tháng 10 âm lịch thì làm lễ Kvăng trước khi thu hoạch. Ngoài ra, họ còn có lễ Tăng aper, có nghĩa là cầu chúc mùa gieo trồng xanh tốt. Không đông như người Bru Vân Kiều, người Pa Kô ở hai huyện miền núi Hướng Hóa, Đakrông khoảng 10.000 người.

Thiếu nữ Pa Kô trong lễ hội Ariêuping
Thiếu nữ Pa Kô trong lễ hội Ariêuping

Theo tác giả Hồ Chư, điểm nổi bật nhất trong đời sống văn hóa vật chất của người Pa Kô là dệt váy, áo khố và đan lát các vật dụng trong gia đình; còn văn hóa tinh thần tuy chưa phong phú nhưng “phần nào đã khắc họa được nét nhân bản sâu xa, sự rung cảm tự nhiên trước cuộc sống đầy gian lao nơi núi rừng” (Đời sống xã hội và văn hóa của người PaKô/Tà Ôi - Hồ Chư).

Đời sống văn hóa tinh thần của người Bru Vân Kiều và Pa Kô rất phong phú, đa dạng. Nhiều trong số đó được gìn giữ đến ngày hôm nay và được tái hiện một cách sinh động qua các bài viết như: Lễ tế Yàng trong sản xuất của người Bru Vân Kiều (Hồ Chư); Tục đi sim (Y Thi); Lễ hội A-gia của đồng bào Pa Kô (Hồ Phương), Lễ hoàn ân thổ thần ở bản A Liêng, xã Tà Rụt, Đakrông (Kray Sứk)…

Trong đời sống văn hóa của mình, đi sim là một tập tục có tự lâu đời của người Bru Vân Kiều, thể hiện khát vọng tự do yêu đương của thanh niên người đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây. Tác giả Y Thi trong bài viết Tục đi sim của người Bru Vân Kiều đã tái hiện lên trước mắt bạn đọc một khung cảnh nên thơ dưới ánh trăng, bên bờ suối thanh vắng, những đôi bạn trẻ tự tình qua tiếng hát giao duyên.

Lời yêu thương trao gửi: “Như trăm năm được gặp một lần/Như mười năm được gặp một dịp/Hãy chung vui cho tròn, cho trọn” ẩn chứa bao điều muốn nói. Làn điệu Oát và Xà nớt được tiếng đàn Ta lư thánh thót, hân hoan, tiếng sáo Khui lúc bổng lúc trầm quyện hòa với nhau, gây đắm say lòng người trong không gian đầy chất nhạc và thơ, khiến tác giả thốt lên “lãng mạn đến ngỡ ngàng”. Nên dẫu có thành đôi hay không không quan trọng, cốt là trong nhịp sống căng tràn của tuổi trẻ, có những phút giây họ thả hồn mình bay bổng: “Ta hãy thức theo vầng trăng sáng/Ta cùng vui cho năm tháng trọn đầy…”.

Người dân tộc thiểu số ở miền Tây Quảng Trị có một gia tài nhạc cụ rất phong phú. Mỗi loại nhạc cụ để phục vụ một lễ hội khác nhau. Nếu như trong tục đi sim, người Bru Vân Kiều, Pa Kô sử dụng đàn Ta lư và sáo Khui thì “lễ tế thần linh, lễ tang phải có thanh la, chiêng, trống; mừng lúc mới phải có nhạc cụ xa rờ; lễ cúng cầu hồn phải có sáo pi…” (Nhạc cụ của các dân tộc miền Tây Quảng Trị - Anh Thi).

Con trai và con gái Pa Kô được tự do hò hẹn để cùng trò chuyện tìm hiểu nhau
Con trai và con gái Pa Kô được tự do hò hẹn để cùng trò chuyện tìm hiểu nhau

Không chỉ đề cập đến khía cạnh văn hóa mà thông qua đó, các tác giả đã nêu bật được phẩm chất gan dạ, một lòng đi theo cách mạng của người Bru Vân Kiều, Pa Kô. Nói đến trang sức của người Bru Vân Kiều, Pa Kô không thể không nhắc đến đôi khuyên tai. Không chỉ có thế, trong những năm chiến tranh, những đôi khuyên tai còn gánh vác một trọng trách thiêng liêng, đó là cất giấu tài liệu mật.

Là một người Pa Kô, tác giả Kô Kăn Sương đã có những bài viết thể hiện sự am hiểu sâu sắc về đời sống văn hóa tinh thần của bà con dân tộc mình. Khi nói đến trang sức của người phụ nữ nơi đây, tác giả nhắc đến đôi khuyên tai với những chi tiết thú vị. Trong bài viết “Đôi khuyên tai trong đời sống người Vân Kiều, Pa Kô”, người đọc được biết thêm về những nghệ nhân người Bru Vân Kiều, Pa Kô đã kỳ công làm ra những đôi khuyên tai vừa mang tính thẩm mỹ, vừa phải bảo đảm được yếu tố bí mật để bên trong cất giấu được các loại tài liệu phục vụ cho cách mạng.

Người Bru Vân Kiều, Pa Kô có nhiều nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, đan lát được gìn giữ đến tận bây giờ. Tình yêu với nghề cùng những nỗ lực giúp nghề truyền thống của bà con hồi sinh được thể hiện trong các bài viết Nghề dệt thổ cẩm ở A Túc đang hồi sinh - Trương Quang Hiệp; Người đàn ông với tình yêu A Chói - Kô Kăn Sương...

Cũng qua cuốn sách này, chúng ta được biết thêm về văn hóa ẩm thực của người Bru Vân Kiều, Pa Kô. Đó là hương vị nồng say của chén rượu cần, rượu đoác; là bánh Ayỡh ấm áp hương xuân; canh xi ắp dân dã nhưng chứa nhiều chất dinh dưỡng; món aar vel cân đưh (cháo nấu đặc) mang đậm nghĩa tình… Không chỉ đơn thuần là những món ăn mà qua đây, các tác giả còn khắc họa được tính cách, lối sống chân thực, giản dị cũng như tấm lòng của Bru Vân Kiều, Pa Kô dành cho người thân và khách quý.

Lễ hội mừng cơm mới của đồng bào Bru Vân Kiều
Lễ hội mừng cơm mới của đồng bào Bru Vân Kiều

Những năm qua, việc bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh chưa được toàn diện. Đặc biệt là tiếng nói, chữ viết, phong tục, tập quán, trang phục truyền thống… của đồng bào Bru Vân Kiều và Pa Kô đang đứng trước nguy cơ mai một dần.

Thông qua cuốn sách Những giá trị văn hóa đặc sắc của người Bru Vân Kiều và Pa Kô - tập 1, các tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sự cần thiết phải bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa của người Bru Vân Kiều và Pa Kô trong nhịp sống hiện đại; kêu gọi các cấp, các ngành, địa phương quan tâm, có chính sách phù hợp đối với công tác nghiên cứu, sưu tầm, dịch thuật đối với lịch sử, văn hóa của đồng bào nơi đây.

Như đã đề cập ở đầu bài viết, di sản văn hóa truyền thống của người Bru Vân Kiều và Pa Kô rất đồ sộ. Cuốn sách Những giá trị văn hóa đặc sắc của người Bru Vân Kiều và Pa Kô - tập 1 chỉ mới đề cập đến một phần giá trị trong kho tàng đồ sộ đó.

Hy vọng với những đầu sách tiếp theo, các tác giả tiếp tục phổ cập được hết những giá trị văn hóa đặc sắc, những phong tục tập quán, văn hóa cổ truyền của người đồng bào dân tộc thiểu số nói trên, kể cả việc rút ra những tập tục lạc hậu để từ đó loại bỏ dần, góp phần xây dựng một cuộc sống văn minh, giàu đẹp đối với người Bru Vân Kiều và Pa Kô ở miền Tây Quảng Trị./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.