Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Sắc màu dân tộc Tà Ôi

PV - 10:35, 14/08/2021

Sinh sống lâu đời trên trên dải Trường Sơn, dân tộc Tà Ôi hình thành, lưu giữ một nền văn hoá đặc sắc, thể hiện qua các sáng tác dân gian, hệ thống tôn giáo, tín ngưỡng. Trong thời kỳ đất nước đổi mới, những giá trị tốt đẹp của dân tộc Tà Ôi tiếp tục lan toả, cùng góp phần khẳng định bản sắc văn hoá Việt Nam trước các nền văn hoá thế giới.

Nhà sàn của người Tà Ôi tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam
Nhà sàn của người Tà Ôi tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam

Dân tộc Tà Ôi còn có tên gọi là Ta uôih hay Ta uốt, cộng đồng dân tộc Tà Ôi ở Việt Nam gồm có 3 nhóm: Nhóm Tà Ôi chính dòng, nhóm Pa Kô và nhóm Pa Hi. Theo điều tra dân số Việt Nam năm 2019, dân tộc Tà Ôi có 52.356 người, sinh sống chủ yếu ở huyện Hướng Hóa (tỉnh Quảng Trị), huyện A Lưới và Phong Điền (tỉnh Thừa Thiên - Huế), một số đồng bào sinh sống tại tỉnh Quảng Bình.

Nguồn sống chủ yếu của đồng bào Tà Ôi từ làm nương rẫy (canh tác theo lối cổ truyền: Phát - cốt - đốt - trỉa), riêng người Pa hi vì sống ở các ngã ba sông vùng chân núi nên có làm ruộng, có thu nhập hoa lợi trên vườn. Ngoài ra, đồng bào Tà Ôi có truyền thống chăn nuôi gia súc trâu, bò, lợn, dê….

Hiện nay, ở mỗi làng dân tộc Tà Ôi gồm người của nhiều dòng họ khác nhau, mỗi dòng họ sống trong một hay nhiều ngôi nhà, mỗi nhà có một người đứng đầu (đầu nóc). Những người đứng đầu nhà dài đó họp thành bộ máy tự quản cổ truyền quản lý công việc chung của cả làng. Làng là đơn vị tổ chức xã hội cơ bản và tự quản trong xã hội cổ truyền.

Nhà ở của người Tà Ôi là loại nhà sàn tổng hợp, riêng người Pa hi ở nhà đất có nhà chứa lương thực riêng, cả nhà sàn và nhà đất đều có mái tròn ở hai đầu hồi nhà và đều có “khau cút” (làm bằng gỗ có hai hình đầu chim cu chéo nhau, tượng trưng cho tình yêu quê hương và tâm tính hiền hoà của dân tộc.

Dân tộc Tà Ôi trước kia sống tách biệt, ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài, nhất là nhóm người Pa Kô. Cuộc sống du canh, du cư dựa vào săn bắt và hái lượm, sống một mình giữa rừng sâu, có đời sống văn hóa lạc hậu, hủ tục hà khắc, chất lượng cuộc sống thấp… Sau này, nghe theo lời kêu gọi của Đảng và Bác Hồ, người Pa Kô, đã ra khỏi rừng sâu lập làng, lập bản, hòa nhập cộng đồng về mọi mặt, nhất là trong công cuộc xóa đói, giảm nghèo.

Ông Hồ Hoài Nam, thôn Pa Ring, xã Hồng Hạ, huyện A Lưới (tỉnh Thừa Thiên Huế) đọc diễn văn về tâm nguyện của đồng bào A Lưới được mang họ Hồ dưới chân dung Bác Hồ và trước nhóm cộng đồng dân tộc Tà Ôi
Ông Hồ Hoài Nam, thôn Pa Ring, xã Hồng Hạ, huyện A Lưới (tỉnh Thừa Thiên Huế) đọc diễn văn về tâm nguyện của đồng bào A Lưới được mang họ Hồ dưới chân dung Bác Hồ và trước nhóm cộng đồng dân tộc Tà Ôi

Tháng 7, năm 1957, khi Bác Hồ vào thăm tuyến lửa Quảng Bình - Vĩnh Linh, người Vân Kiều, Pa Kô ở huyện Vĩnh Linh (Quảng Trị) đã cử ông Hồ Ray lúc đó đang phụ trách công tác dân tộc ở Quảng Trị cùng ông Hồ Khăm, Chủ tịch Ủy ban Hành chính xã Vĩnh Hà (huyện Vĩnh Linh) đến gặp Bác Hồ để xin cho người Vân Kiều, Pa Kô được mang họ của Bác Hồ. Việc làm tự nguyện mang họ Hồ là một nét đẹp trong truyền thống cách mạng của dân tộc Tà Ôi, có ý nghĩa giáo dục các thế hệ Tà Ôi về sự chung thủy, sắt son với cách mạng, với Bác Hồ kính yêu.

Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, nhiều thanh niên Pa Kô, Vân Kiều mang họ Bác Hồ đã tham gia mặt trận Đường 9 và để lại tên tuổi trong lịch sử đấu tranh bảo vệ đất nước như: Ông Hồ Ray, Hồ Tơ, Hồ Hăng, Hồ Thiên, Hồ Cam, Hồ Hương...

Trong thời kỳ đổi mới đất nước, dân tộc Tà Ôi thuận lợi giao lưu với nhiều dân tộc anh em khác trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Trong đó có nhiều hoạt động văn hoá đã diễn ra tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô - Sơn Tây - Hà Nội), nổi bật trong các hoạt động này là Lễ đặt tên.

Dưới mái nhà chung của 54 dân tộc Việt Nam, công chúng có dịp thưởng lãm những giá trị tốt đẹp trong lịch sử, văn hoá của người Tà Ôi
Dưới mái nhà chung của 54 dân tộc Việt Nam, công chúng có dịp thưởng lãm những giá trị tốt đẹp trong lịch sử, văn hoá của người Tà Ôi
Cộng đồng dân tộc Tà Ôi thể hiện tâm nguyện “Xin nguyện mang họ Hồ”
Cộng đồng dân tộc Tà Ôi thể hiện tâm nguyện “Xin nguyện mang họ Hồ”
Lễ đặt tên họ Hồ là hoạt động giàu ý nghĩa, bày tỏ tấm lòng của người Tà Ôi luôn hướng về Đảng, về Bác Hồ kính yêu, thể hiện tinh thần đại đoàn kết giữa 54 dân tộc anh em
Lễ đặt tên họ Hồ là hoạt động giàu ý nghĩa, bày tỏ tấm lòng của người Tà Ôi luôn hướng về Đảng, về Bác Hồ kính yêu, thể hiện tinh thần đại đoàn kết giữa 54 dân tộc anh em

Dân tộc Tà Ôi còn hoà quyện vào nền văn hoá Việt Nam với những di sản văn hoá đặc sắc của mình, một trong số đó là tục đi sim của người Pa Kô - một tập tục mang dấu ấn tuyệt đẹp về tình yêu của người Pa Kô nơi miền sơn cước. Theo già làng dân tộc Pa Cô, Pộôc xu (đi sim) có mục đích để các đôi tìm hiểu nhau, các chàng trai cô gái Pa Cô đến tuổi trăng tròn sau một ngày lên nương làm rẫy, đêm đêm vào mùa trăng sáng đẹp trời, họ lại nô nức rủ nhau đi sim. Đây là dịp để các đôi nam nữ đến tuổi dựng vợ gả chồng tìm hiểu nhau, trao nhau những làn điệu, câu hát, những bản nhạc đắm say lòng người.

Nét đặc sắc trong tục đi sim của người Pa Kô đó là, những đôi trai gái dù cùng ăn, ở, sống bên nhau, cùng đắp tấm zèng ấm áp qua đêm trong nhà Xu – căn chòi cách biệt bên ngoài, trong khung cảnh lãng mạn một thời gian dài nhưng họ vẫn giữ gìn tình yêu trong sáng, không sa vào chuyện “chăn gối”. Bởi người Pa Kô quan niệm đó là điều thiêng liêng, khi yêu nhau phạm chuyện đó thật xấu hổ, Giàng sẽ trừng phạt bằng cách gây ra đau ốm, chết chóc cho gia đình, làng bản. Già làng biết chuyện thì cha mẹ, gia đình, họ tộc sẽ bị phạt nặng. Vì thế các chàng trai cô gái đã đến tuổi trăng tròn, được cha mẹ cho phép đi tìm bạn tình nhưng tuyệt đối không phạm tục đi sim.

Vào mùa đi sim, những đêm trăng sáng, người con trai và con gái Pa Kô lại tìm đến nơi hò hẹn bên con suối, những ngôi nhà Xu thơ mộng giữa rừng để cùng trò chuyện
Vào mùa đi sim, những đêm trăng sáng, người con trai và con gái Pa Kô lại tìm đến nơi hò hẹn bên con suối, những ngôi nhà Xu thơ mộng giữa rừng để cùng trò chuyện
Người con gái khi đi sim thường đem theo một cái gối và một cái chăn để ngủ lại ở nhà Xu hoặc những căn lều nhỏ của gia đình ở giữa rừng
Người con gái khi đi sim thường đem theo một cái gối và một cái chăn để ngủ lại ở nhà Xu hoặc những căn lều nhỏ của gia đình ở giữa rừng
Những chàng trai Pa Kô thường mang theo chuỗi cườm, hạt mã não... làm vật ngỏ lời
Những chàng trai Pa Kô thường mang theo chuỗi cườm, hạt mã não... làm vật ngỏ lời
 Chàng trai tới dưới nhà Xu hát những bài hát gọi, sau khi được cô gái đáp lại, chàng trai mới lên nhà Xu. Bên bếp lửa bập bùng, tới nửa đêm nếu ưng chàng trai, cô gái mới mời chàng trai thưởng thức những món ăn mình mang theo. Ngược lại, nếu cô gái không chịu trao món quà tình yêu này thì cũng đồng nghĩa với câu nói “từ chối lời cầu hôn của chàng”
Chàng trai tới dưới nhà Xu hát những bài hát gọi, sau khi được cô gái đáp lại, chàng trai mới lên nhà Xu. Bên bếp lửa bập bùng, tới nửa đêm nếu ưng chàng trai, cô gái mới mời chàng trai thưởng thức những món ăn mình mang theo. Ngược lại, nếu cô gái không chịu trao món quà tình yêu này thì cũng đồng nghĩa với câu nói “từ chối lời cầu hôn của chàng”
Để chiếm được cảm tình của cô gái, chàng trai không chỉ hát, mà còn đàn cho thật hay, thật xao xuyến, dáng vẻ, nét mặt thật cảm động, dễ thương sao cho cô gái chịu mở lòng với mình. Mùa sim, các chàng trai Pa Kô thường tỏ tình bằng giọng hát ngọt ngào với các giai điệu như: Cha chấp, Xiềng, Ba bói, Phỉ ku moor hay bằng tiếng đàn abeel, âng krao, âng koái, tireel, khền, tâm preh nỉ non tha thiết
Để chiếm được cảm tình của cô gái, chàng trai không chỉ hát, mà còn đàn cho thật hay, thật xao xuyến, dáng vẻ, nét mặt thật cảm động, dễ thương sao cho cô gái chịu mở lòng với mình. Mùa sim, các chàng trai Pa Kô thường tỏ tình bằng giọng hát ngọt ngào với các giai điệu như: Cha chấp, Xiềng, Ba bói, Phỉ ku moor hay bằng tiếng đàn abeel, âng krao, âng koái, tireel, khền, tâm preh nỉ non tha thiết
Chính những điệu hát giao duyên này khiến tình cảm giữa người con trai, con gái ngày càng khăng khít, bền chặt hơn để có thể về thưa với ông bà, cha mẹ để đi đến một cuộc hôn nhân hạnh phúc
Chính những điệu hát giao duyên này khiến tình cảm giữa người con trai, con gái ngày càng khăng khít, bền chặt hơn để có thể về thưa với ông bà, cha mẹ để đi đến một cuộc hôn nhân hạnh phúc
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Nét đẹp văn hoá trong hội “Hát qua làng” tại xã Bản Phiệt

Nét đẹp văn hoá trong hội “Hát qua làng” tại xã Bản Phiệt

Cứ mỗi độ Xuân về, người Dao Tuyển ở xã Bản Phiệt lại mong chờ lễ hội "Hát qua làng" để chúc phúc, mừng năm mới qua các câu hát giao duyên và tham gia các trò chơi dân gian. Đây là phong tục truyền thống mang đậm nét văn hoá độc đáo của đồng bào Dao Tuyển tại xã Bản Phiệt.
Tin nổi bật trang chủ
Xuân ấm áp trong những căn nhà “3 cứng”

Xuân ấm áp trong những căn nhà “3 cứng”

Công tác Dân tộc - Thái Sơn Ngọc - 16 phút trước
Thời gian qua, tỉnh Ninh Thuận đã huy động nhiều nguồn lực chung tay xây dựng nhà ở cho những gia đình khó khăn bảo đảm an cư, vươn lên ổn định cuộc sống. Trong mùa Xuân mới Ất Tỵ 2025 này, nhiều gia đình ở tỉnh Ninh Thuận phấn khởi đón Tết đầm ấm, vui tươi trong những căn nhà “3 cứng” còn thơm mùi sơn mới...
Nét đẹp văn hoá trong hội “Hát qua làng” tại xã Bản Phiệt

Nét đẹp văn hoá trong hội “Hát qua làng” tại xã Bản Phiệt

Tin tức - Thanh Nga - 21 phút trước
Cứ mỗi độ Xuân về, người Dao Tuyển ở xã Bản Phiệt lại mong chờ lễ hội "Hát qua làng" để chúc phúc, mừng năm mới qua các câu hát giao duyên và tham gia các trò chơi dân gian. Đây là phong tục truyền thống mang đậm nét văn hoá độc đáo của đồng bào Dao Tuyển tại xã Bản Phiệt.
Tăng cường bảo vệ đàn gia súc và diện tích rau màu trong những ngày rét đậm

Tăng cường bảo vệ đàn gia súc và diện tích rau màu trong những ngày rét đậm

Trang địa phương - Minh Nhật - 29 phút trước
Những ngày qua, nhiệt độ tại các tỉnh miền núi phía bắc giảm mạnh, trời rét đậm, một số khu vực vùng núi cao có băng giá, ảnh hưởng việc sinh trưởng của cây trồng, vật nuôi.
Định hình cho một thành phố di sản

Định hình cho một thành phố di sản

Sắc màu 54 - Tiêu Dao - 31 phút trước
Huế định hướng phát triển trên cơ sở những nét đặc thù về lịch sử, văn hóa, cảnh quan kiến trúc của mô hình thành phố trực thuộc trung ương. Trước vận hội mới, di sản văn hóa Huế giàu tiềm năng đứng trước ngưỡng lịch sử được cởi bỏ “tấm áo” gò bó để tỏa sáng giá trị lịch sử, văn hóa.
“Nước trời” của người Tà Riềng

“Nước trời” của người Tà Riềng

Phóng sự - Hồng Phúc - Văn Sơn - 2 giờ trước
Đến xã Đắc Tôi, huyện vùng biên Nam Giang (Quảng Nam) mà không một lần thưởng thức “nước trời” thì quả thật uổng phí. Khắp dãy Trường Sơn, những vạt rừng đoák xanh tươi đựng thứ nước màu trắng đục, thơm dịu, nồng nàn đã gắn bó với đồng bào Tà Riềng (một nhóm địa phương thuộc dân tộc Gié-Triêng) và trở thành đặc sản quê hương Nam Giang. Nơi đây gọi là rượu tà vạt.
Tục giã bánh giầy làng Trúc Phê

Tục giã bánh giầy làng Trúc Phê

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 8/2/2025, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Thuyền hoa và Đua thuyền trên sông Dinh. Lễ hội cầu ngư xã An Phú. Tục giã bánh giầy làng Trúc Phê. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đánh thức du lịch Nam Trà My

Đánh thức du lịch Nam Trà My

Du lịch - Minh Ngọc - 2 giờ trước
Chú trọng đầu tư, phát triển hạ tầng du lịch vùng sâm và phát huy các giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc Xơ Đăng, tạo điểm nhấn cho bức tranh du lịch Nam Trà My là hướng đi mà chính quyền địa phương đã và đang thực hiện.
Lễ hội đình Đồng Đình và Ngày hội Văn hóa, Thể thao dân tộc Tày huyện Tiên Yên năm 2025

Lễ hội đình Đồng Đình và Ngày hội Văn hóa, Thể thao dân tộc Tày huyện Tiên Yên năm 2025

Trang địa phương - Mỹ Dung - 17:09, 09/02/2025
Ngày 9/2, tại thôn Đồng Đình, xã Phong Dụ, huyện Tiên Yên (Quảng Ninh) tổ chức khai mạc Lễ hội đình Đồng Đình và Ngày hội Văn hóa, Thể thao dân tộc Tày huyện Tiên Yên năm 2025. Lễ hội thu hút đông đảo người dân, khách du lịch tham gia hưởng ứng.
Bình Định: Hoa đào khoe sắc tại “cổng trời” Vĩnh Sơn

Bình Định: Hoa đào khoe sắc tại “cổng trời” Vĩnh Sơn

Du lịch - T.Nhân - H.Trường - 17:01, 09/02/2025
Ngày 8/2, tại xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh, Bình Định) đã diễn ra Ngày hội hoa đào với chủ đề “Sắc xuân hoa đào - Kết nối văn hóa”. Ngày hội được diễn ra trong 2 ngày (8 - 9/2), đây là cơ hội để kết nối, giao lưu, chia sẻ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đến với du khách trong và ngoài tỉnh, góp phần phát triển du lịch và kinh tế địa phương.
Khai mạc trưng bày chuyên đề “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”

Khai mạc trưng bày chuyên đề “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”

Trang địa phương - Mỹ Dung - 16:54, 09/02/2025
Nằm trong chuỗi các sự kiện của Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Bắc Giang năm 2025, sáng 08/02, tại Khu Du lịch tâm linh - sinh thái Tây Yên Tử, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tỉnh Bắc Giang tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”.
Giải hạn online, 1 phụ nữ ở Bắc Ninh bị lừa hơn tỉ đồng

Giải hạn online, 1 phụ nữ ở Bắc Ninh bị lừa hơn tỉ đồng

Pháp luật - Minh Nhật - 16:51, 09/02/2025
Công an tỉnh Thanh Hóa vừa bắt giữ Trịnh Phương Mai ở Thanh Hóa vì lừa một phụ nữ ở Bắc Ninh hơn 1 tỉ đồng qua trò bói toán và giải hạn online.