Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tiếng kèn trên rẫy

Xuân Hòa - 08:41, 03/05/2025

Nằm nép mình dưới chân những đồi cà phê bạt ngàn ở thị xã Buôn Hồ (Đắk Lắk), buôn Trinh - một trong những buôn cổ của người Ê Đê vẫn giữ nhịp sống chậm rãi, trầm mặc. Dù trong những ngày Đông se lạnh hay giữa trưa Hè nắng cháy, đâu đó dưới bóng cây rừng, bên bến nước hay rẫy cà phê, vẫn vang vọng tiếng kèn đinh năm. Âm thanh da diết, dồn dập ấy như hòa nhịp với hơi thở của núi rừng.

Ông Ma Hớt thổi kèn bên thác.
Ông Ma Hớt thổi kèn bên thác

Một lần tình cờ, chúng tôi bắt gặp ông Ma Hớt đang thổi kèn dưới chân thác Drai Êga. Âm thanh mộc mạc ấy không chỉ ngân vang từ đôi tay, đôi môi, mà còn vọng lên từ tâm hồn của một người mà cả buôn vẫn trìu mến gọi là "người giữ kèn".

`Ông Ma Hớt sống lặng lẽ như cây rừng. Ngày ngày, ông cần mẫn tưới nước, làm cỏ, bẻ cành cho rẫy cà phê. Nhưng với buôn làng, ông là kho báu sống - người cuối cùng ở thị xã Buôn Hồ còn biết làm, thổi và chỉnh âm kèn đinh năm, nhạc cụ thiêng từng vang lên trong các lễ cầu mưa, mừng lúa mới, lên nhà mới hay tiễn biệt người về với tổ tiên.

Với người Ê Đê, tiếng kèn không chỉ là âm nhạc mà còn là tiếng nói của tổ tiên, nhịp cầu nối giữa người sống và thế giới vô hình. Chính vì thế, kèn không bao giờ được thổi trong nhà, mà phải vang lên giữa rừng cây, bên dòng suối, nơi trời đất lắng nghe và lòng người rộng mở.

Phóng viên ghi hình ông Ma Hớt thổi kèn bên suối.
Phóng viên ghi hình ông Ma Hớt thổi kèn bên suối

Chiếc kèn đinh năm được tạo nên từ những chất liệu giản dị nhất của núi rừng: một ống nứa già được chọn lựa kỹ, một trái bầu khô làm bầu kèn, đặc biệt là lưỡi gà vót từ nứa non, mỏng mềm, gắn với độ chính xác tuyệt đối. Tất cả được kết nối bằng sáp ong bầu đen - thứ chất liệu quý hiếm từ rừng vừa giữ hơi, vừa tạo độ nén và điều chỉnh sắc âm.

Không có khuôn mẫu, cũng chẳng có bản vẽ, mỗi chiếc kèn là một tác phẩm mang dấu ấn riêng, phụ thuộc hoàn toàn vào cảm âm và kinh nghiệm của người làm. Ông Ma Hớt nói: "Làm được kèn đã khó, chỉnh được kèn còn khó hơn". Có chiếc kèn, ông mất đến bốn tháng để chỉnh sửa, sao cho tiếng kèn vang lên mang được cái trầm của thác, cái ngân của rừng, cái lặng sâu của tâm hồn.

Người Ê Đê không thổi kèn để giải trí. Tiếng kèn đinh năm là âm thanh thiêng, gắn liền với điệu hát Ayray - vừa như lời ru, vừa như lời khấn. Đó là tiếng kèn tiễn biệt người đã khuất trong lễ tang, là tiếng kèn cầu đất trời trong lễ cầu mưa, là tiếng kèn cảm tạ mùa màng trong lễ mừng lúa mới. Khi ấy, kèn trở thành tiếng nói của trời, là tiếng lòng gửi đến ông bà tổ tiên.

Phút ngẫu hứng của ông Dinh Hớt với kèn đinh năm.
Phút ngẫu hứng của ông Dinh Hớt với kèn đinh năm

Theo Tiến sĩ Văn hóa Tuyết Nhung B’Krông, người Ê Đê tin rằng: “Thổi kèn trong nhà là phạm. Kèn chỉ được vang ngoài trời, nơi tổ tiên nghe thấy, trời đất chứng giám".

Ma Hớt nói, không ai thuê ông làm kèn. Cũng không ai trả công để ông giữ tiếng đinh năm. Thế nhưng, suốt gần 70 mùa rẫy, ông vẫn cần mẫn làm, chỉnh và mang kèn ra bờ suối thổi. "Không giữ thì mất. Mất tiếng kèn là mất luôn tiếng nói của tổ tiên", ông vừa nói vừa cười.

Giữa làn gió Tây Nguyên lồng lộng, tiếng kèn của ông vang lên rồi tan vào cỏ cây, mây núi như một huyền thoại dần khuất bóng, vừa quen thuộc, vừa xa xôi.

Ngày nay, giữa nhịp sống hiện đại, khi lớp trẻ dần xa rời bản sắc, tiếng kèn đinh năm cũng thưa vắng dần. Những nghệ nhân như ông Ma Hớt ngày càng hiếm hoi. Thế nhưng, dù chỉ còn một người thổi kèn, âm thanh ấy vẫn là hơi thở của văn hóa, là dấu vết của một nền văn minh rẫy rừng từng sống động và linh thiêng.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai là một trong những công trình kiến trúc và điêu khắc tiêu biểu và nổi bật của người Chăm được bảo tồn khá nguyên vẹn. Tháp tọa lạc trên đồi Lá trầu (Mbuen Hala), thuộc phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. Văn khắc bằng chữ Chăm cổ trên đá sa thạch cung cấp những thông tin về văn hóa, lịch sử quý giá như công lao và thần tích của vua Po Klong Garai, các hoạt động tế lễ, cúng bái và tổ chức xã hội của người Chăm.
Tin nổi bật trang chủ
Kon Tum: Khánh thành nhiều công trình ý nghĩa dành cho đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh

Kon Tum: Khánh thành nhiều công trình ý nghĩa dành cho đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh

Trang địa phương - Ngọc Chí - 4 phút trước
Trong không khí vui mừng, phấn khởi, đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh, huyện Đăk Glei đã cùng với lãnh đạo tỉnh Kon Tum khánh thành công trình đường giao thông, nhà rông, trường học. Những công trình ý nghĩa, thắm đượm nghĩa tình này được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021 – 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719) và nguồn xã hội hóa do chính các đồng chí lãnh đạo tỉnh Kon Tum kêu gọi. Giờ đây, đồng bào Xơ Đăng ở vùng khó khăn này có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và con em có trường lớp khang trang để học tập.
Bổ sung 5 địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 22/5 đến ngày 02/6

Bổ sung 5 địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 22/5 đến ngày 02/6

Thời sự - Thanh Huyền - 6 phút trước
Vừa qua, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có văn bản gửi Bộ Dân tộc và Tôn giáo về việc xin bổ sung địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật –bảo vật Quốc gia Ấn Độ từ ngày 22/5 đến ngày 02/6/2025. Theo đó, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề nghị bổ sung địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại 5 tỉnh, thành tại Việt Nam, phục vụ nhân dân chiêm bái, gồm: chùa Bái Đính, Ninh Bình (21 đến 22/5); chùa Phúc Sơn, Bắc Giang (22 đến 24/5); Cung Trúc Lâm Yên Tử, Quảng Ninh (25 đến 28/5); chùa Chuông, Hưng Yên (28 đến 29/5); chùa Ngũ Hành Sơn, TP. Đà Nẵng (30/5 đến 2/6).
Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Thời sự - PV - 49 phút trước
Sáng 21/5, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đã chủ trì cuộc họp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực công tác dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Tin tức - Minh Nhật - 3 giờ trước
Việc để cộng đồng, người dân địa phương tham gia vào quá trình ra quyết định, tổ chức các hoạt động văn hóa và hưởng lợi về mặt kinh tế và xã hội từ các sáng kiến ​​liên quan đến di sản bảo đảm tính bền vững lâu dài của di sản.
Quốc hội thông qua Nghị quyết rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV - Bầu cử Quốc hội khoá XVI vào ngày 15/3/2026

Quốc hội thông qua Nghị quyết rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV - Bầu cử Quốc hội khoá XVI vào ngày 15/3/2026

Thời sự - Hoàng Quý - 3 giờ trước
Ngày 21/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã biểu quyết tán thành thông qua Nghị quyết của Quốc hội về việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 và Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.
Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 20/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á. Công nhận 108 “hóa thạch sống” ở Lâm Đồng là Cây di sản Việt Nam. Bảo tồn di sản ở Bản Cuôn. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Tin tức - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Sáng ngày 21/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị trực tuyến triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”.
Bộ trưởng Lao động Israel: Israel rất mong muốn tiếp nhận nhiều lao động Việt Nam

Bộ trưởng Lao động Israel: Israel rất mong muốn tiếp nhận nhiều lao động Việt Nam

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Trưa 21/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp ông Rabbi Yoav Ben Tzur, Bộ trưởng Lao động Israel đang thăm và làm việc tại Việt Nam.
Độc đáo nhà thờ được làm bằng đá hàng trăm năm tuổi ở Nghệ An

Độc đáo nhà thờ được làm bằng đá hàng trăm năm tuổi ở Nghệ An

Dân tộc - Tôn giáo - Việt Hòa - 7 giờ trước
Được xây dựng cách đây hàng trăm năm, nhà thờ đá Bảo Nham (huyện Yên Thành, Nghệ An) vẫn giữ được những nét cổ kính và tráng lệ. Công trình này không chỉ là một điểm đến tôn giáo quan trọng mà còn mang giá trị kiến trúc đặc sắc với những bức tường đá rêu phong, mái vòm cao vút và các chi tiết chạm khắc tinh xảo. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nhà thờ vẫn hiên ngang giữa trời xanh, như một chứng nhân của thời gian, thu hút du khách và giáo dân đến chiêm ngưỡng, hành hương.
Thác K50 - “Nàng thơ” của Tây Nguyên!

Thác K50 - “Nàng thơ” của Tây Nguyên!

Du lịch - Ngô Xuân Hiền - 7 giờ trước
Thác K50 còn được gọi là thác Hang Én, nằm sâu trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng thuộc ấp Bình Định, xã Sơn Lang, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai, cách thị trấn Kbang khoảng 70km về phía Bắc. Thác K50 được mệnh danh là “Nàng thơ” của núi rừng Tây Nguyên.
Bảo đảm an toàn lao động tại các nhà máy, khai trường

Bảo đảm an toàn lao động tại các nhà máy, khai trường

Xã hội - Trọng Bảo - 7 giờ trước
Tỉnh Lào Cai hiện có hàng trăm nhà máy, xí nghiệp, cơ sở khai thác chế biến khoáng sản với hàng chục nghìn lao động đang làm việc; trong đó chủ yếu là lao động địa phương, lao động người DTTS. Để bảo đảm an toàn trong quá trình làm việc, thời gian qua, các đơn vị đã tuân thủ nghiêm các quy định về an toàn lao động (ATLĐ); đặc biệt là đối với các khai trường khai thác và chế biến khoáng sản.