Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Soọng cô - một thứ “men” của đồng bào Sán Dìu: Một thời xao nhãng (Bài 2)

Văn Hoa - 12:23, 24/07/2022

Đã từng có thời gian, âm nhạc hiện đại lấn lướt làn điệu Soọng cô, khiến cho phần lớn lớp trẻ không còn thích hát, không mặn mà và trân quý những câu hát Soọng cô nữa, thậm chí còn có nhiều bạn trẻ cảm thấy khó chịu khi nghe ông, bà của mình hát… Nguyên nhân do đâu?

Đại đa số những người biết hát Soọng cô nay tuổi đã cao
Đại đa số những người biết hát Soọng cô nay tuổi đã cao

Nguy cơ thất truyền

Tìm về xã Sơn Cẩm, thành phố Thái Nguyên, gặp ông Đặng Thanh Bình, sinh năm 1950. Ông là Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) Soọng cô thôn Thanh Trà, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu văn hóa (Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát triển văn hóa Sán Dìu), Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ và Phát huy giá trị văn hóa dân tộc Sán Dìu tỉnh Thái Nguyên.

Ông Bình kể, ngay từ lúc 15-16 tuổi, ông đã được những người cao tuổi dạy hát Soọng cô, dạy đi làng khác thì hát ra sao, đón người làng khác đến thì hát thế nào, truyền dạy chủ yếu qua truyền khẩu… Ông cũng thường đi hát vào các dịp đám cưới.

Tuy nhiên theo ông Bình, kể từ sau năm 1975, rất ít người hát Soọng cô, ngay cả ông cũng ít khi hát. Tất cả mọi người tập trung vào cuộc sống mưu sinh; mặt khác, các dòng nhạc hiện đại du nhập vào rất nhiều, mọi người thích nghe các loại nhạc vui nhộn, sôi động. Những dịp đám cưới, thay vì hát giao duyên bằng Soọng cô, họ mở loa đài để nghe cải lương, nhạc sàn. Tiếng hát Soọng cô trầm lắng, nhẹ nhàng cứ thế mà bị quên lãng.

Ngoài ra, trong giao tiếp hằng ngày, do mọi người thường xuyên nói tiếng Việt (tiếng phổ thông-PV) thay vì nói tiếng mẹ đẻ nên dần dần thanh niên, trẻ em không còn biết nói và nghe hiểu được tiếng Sán Dìu nữa. Không nói được có nghĩa là cũng không hát được Soọng cô. Bởi thế, hiện nay CLB hát Soọng cô Thanh Trà có 98 hội viên, thì chỉ có 8 hội viên biết hát thuần thục, hiểu được tinh túy của Soọng cô, 90 hội viên còn lại thì chỉ biết hát ít bài, thậm chí có người không biết hát bài nào (tham gia phong trào).

"Xóm Thanh Trà 99% người Sán Dìu không sử dụng tiếng Sán Dìu trong sinh hoạt hằng ngày, đồng nghĩa tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà mai một, có nguy cơ thất truyền”, ông Bình lo lắng.

Đồng bào Sán Dìu đang nổ lực bảo tồn hát Soọng cô
Đồng bào Sán Dìu đang nổ lực bảo tồn hát Soọng cô

Còn theo Nghệ nhân ưu tú Lục Văn Bảy (huyện Sơn Dương, Tuyên Quang), từ những năm 1970 trở về trước, người Sán Dìu vẫn tổ chức đám cưới đêm và hát Soọng cô thâu đêm suốt sáng. Rồi theo thời gian số người đi hát, nhất là dịp đám cưới ít dần. Thời điểm ấy cũng vì hoàn cảnh lịch sử của đất nước, chủ yếu hát những bài cổ động về giải phóng miền Nam, giải phóng đất nước;  thanh niên phải lo phát triển kinh tế. Theo thời gian, tiếng hát Soọng cô giảm dần, đến những năm 80 không còn mấy người hát nữa.

Tại Quảng Ninh, chúng tôi có cuộc trò chuyện cùng bà Trương Thị Lê, sinh năm 1959, Trưởng ban liên lạc Cộng đồng dân tộc Sán Dìu tỉnh Quảng Ninh. Bà Lê kể, thời bố mẹ của bà vì tiếng hát Soọng cô mà lấy nhau. Đến ngày cô lấy chồng (1978) mọi người vẫn hát cả đêm. Nhưng sau đó, mọi người chỉ hát chơi ở nhà, không đi hát qua đêm nữa.

Theo bà Lê, vì ở vùng Cẩm Phả, người Sán Dìu sống gần với người Kinh, con cái hai dân tộc lấy nhau nên việc nói tiếng Sán Dìu và hát Soọng cô cũng bị hạn chế, và đặc biệt, vì nhiều loại hình âm nhạc mới nên dần dần người ta quên đi tiếng hát Soọng cô.

Có thể thấy, người Sán Dìu thường chọn vùng trung du bán sơn địa, gần với người Kinh để sinh sống, cùng với sự phát triển, đời sống kinh tế, sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ, nhất là các dòng nhạc hiện đại vui nhộn, được người Sán Dìu đón nhận, dần dần họ quên lãng đi tiếng hát Soọng cô.

Sau Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương (khóa VIII) năm 1998, nhận thức người Sán Dìu đã thay đổi, họ nâng niu, gìn giữ tiếng hát Soọng cô (Ảnh TL)
Sau Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương (khóa VIII) năm 1998, nhận thức người Sán Dìu đã thay đổi, họ nâng niu, gìn giữ tiếng hát Soọng cô (Ảnh: TL)

Hồi sinh trở lại

Sau một thời gian Soọng cô bị quên lãng, ngày 16/7/1998, Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương (khóa VIII) đã ban hành Nghị quyết về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đây là dấu mốc quan trọng, mở đường cho thực tiễn xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam, thu được những thành tựu to lớn. Tiếng hát Soọng cô cũng từ đó mà được hồi sinh.

Cộng đồng người Sán Dìu đã thay đổi nhận thức, họ trân quý hơn những giá trị văn hóa của dân tộc. Họ bắt đầu hát lại Soọng cô, họ tập hợp những người đam mê và yêu thích hát Soọng cô để thành lập CLB, kể từ năm 2008 đến nay, đã có hơn 70 CLB Soọng cô thành lập. 

Các CLB tổ chức sinh hoạt với nhiều nội dung phong phú, tổ chức giao lưu, học hỏi kinh nghiệm giữa các CLB, giữa tỉnh này với tỉnh khác, tạo thành một phong trào bảo tồn tiếng hát Soọng cô vô cùng sôi động.

Nhiều người tuổi đã cao vẫn đang nỗ lực "cứu" di sản Soọng cô (Ảnh: Thái Sinh Trần)
Nhiều người tuổi đã cao vẫn đang nỗ lực "cứu" di sản Soọng cô (Ảnh: Thái Sinh Trần)

Tuy nhiên, có một thực tế, giới trẻ rất ít khi sử dụng tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt hằng ngày, đại đa số không biết nói. Không biết nói nghĩa là không biết hát và khi những người lớn tuổi hát Soọng cô, vì điệu hát trầm, không sôi động, một bộ phận giới trẻ Sán Dìu do không hiểu ý nghĩa trong những câu ca nên thường tỏ thái độ khó chịu và coi những cuộc đi hát của chính ông, bà, bố mẹ mình là dỗi hơi, vô bổ.

Ông Lục Văn Bảy bày tỏ, lỗi là do mình, những thế hệ đi trước, chứ không hoàn toàn là giới trẻ. Đã một thời, chính những người lớn tuổi đã quên đi và do cuộc sống hằng ngày, người lớn tuổi không thường xuyên giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ, không hát cho các cháu nghe, không truyền tình yêu

cho giới trẻ… Do đó mình cần tuyên truyền làm sao để giới trẻ hiểu được giá trị của Soọng cô, làm sao để giới trẻ tự tôn, tự hào về truyền thống của dân tộc.

Đến nay, nhiều người già đang thầm lặng, nỗ lực tận dụng khoảng thời gian còn lại khá ít ỏi để sưu tầm, nghiên cứu làn điệu Soọng cô; nhiều Nghệ nhân ưu tú, các ông, các bà đang nỗ lực truyền dạy cho con cháu của mình với mong muốn “cứu” kho báu, khôi phục lại tài sản quý giá của cha ông.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.