Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những biểu hiện sai lệch trong sử dụng văn hóa các DTTS phục vụ hoạt động kinh doanh: “Lá bùa” để thu hút khách hàng (Bài 1)

Hồng Minh - 18:43, 23/06/2022

Trong xu thế phát triển và hội nhập, việc quảng bá, giới thiệu bản sắc văn hóa của các DTTS ngày càng được phổ biến và thu hút nhiều người quan tâm. Tuy nhiên, cũng chính sự thu hút đó, mà đôi khi hình ảnh đồng bào DTTS bị lợi dụng, biến thành “lá bùa” trong kinh doanh, quảng cáo.

Thổ cẩm thủ công truyền thống là một sản phẩm đặc trưng của cộng đồng DTTS
Thổ cẩm thủ công truyền thống là một sản phẩm đặc trưng của cộng đồng DTTS

Gắn văn hóa DTTS để làm du lịch

Nếu là một "tín đồ" du lịch ưa trải nghiệm vùng miền núi, có lẽ bạn sẽ không khó để tìm cho mình một khu nghỉ dưỡng cao cấp giữa mênh mông núi rừng. Nơi đậm đà bản sắc văn hóa của cộng đồng các DTTS.

Tuy nhiên, đó là góc nhìn của khách du lịch. Còn với cộng đồng địa phương họ được hưởng lợi gì từ những khu nghỉ dưỡng sang, xịn đó? Hay chỉ đơn giản cộng đồng DTTS chỉ là hình ảnh mang tính đại diện để đem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp.

Trong một lần tình cờ tôi đọc được bài quảng cáo của khu nghỉ dưỡng tại vùng Cao nguyên Vân Hòa, tỉnh Phú Yên có nội dung “du khách sẽ được trải nghiệm, nghỉ dưỡng trong nhà sàn của người Ê Đê”. Qua tìm hiểu, được biết tại khu vực này không có người dân tộc Ê Đê sinh sống, đồng thời đội ngũ nhân viên phục vụ tại đây cũng không phải người Ê Đê.

Không những thế, theo văn hóa của người Ê Đê, ngôi nhà họ sinh hoạt hằng ngày không gọi là nhà sàn, mà gọi là nhà dài. Ngoài ra, hình ảnh ngôi nhà sàn Ê Đê theo bài quảng cáo tại khu nghỉ dưỡng Cao nguyên Vân Hòa có kết cấu khác với nhà dài của người Ê Đê. Vậy tại sao “nhà sàn người Ê Đê” lại trở thành từ khóa cho bài quảng cáo này.

Dẫu biết rằng, việc xây dựng một ngôi nhà giống theo ngôi nhà truyền thống của dân tộc nào đó, là quyền tự do của mỗi người. Thậm chí nó còn giúp quảng bá văn hóa của dân tộc đó. Tuy nhiên, đó là trường hợp xây nhà theo đúng nguyên bản của một ngôi nhà truyền thống. Còn trong trường hợp này, ngôi “nhà sàn Ê Đê” có thiết kế, cũng như tên gọi không đúng.

Vậy trong câu chuyện này, cộng đồng người Ê Đê họ được lợi gì, hay họ đang  trở thành “lá bùa” giúp cho khu nghỉ dưỡng kia thêm phần hấp dẫn, thu hút. Và đó chính là lý do “nhà sàn Ê Đê” trở thành điểm nhấn cho khu nghỉ dưỡng.

Một khu nghỉ dưỡng theo thiết kế nhà trình tường
Một khu nghỉ dưỡng ở vùng DTTS

Sản phẩm thổ cẩm đi liền với DTTS

Không sai nếu nhận định rằng, khi nhắc tới các sản phẩm thổ cẩm ở Việt Nam người ta thường liên tưởng với hình ảnh DTTS. Điều này, cũng đã vô tình “tiếp tay” cho những sản phẩm hàng thổ cẩm không rõ xuất xứ cũng đang được bán lẫn lộn với sản phẩm truyền thống của đồng bào DTTS.

Trên thị trường, hoặc các kênh truyền thông, chúng ta dễ dàng bắt gặp những cụm từ như: Thổ cẩm Tây Bắc, Thổ cẩm DTTS, Thổ cẩm Tây Nguyên…; Hay, một số trang mạng xã hội dùng hình ảnh hoa văn dệt bằng máy, không rõ xuất xứ nhưng nội dung quảng cáo đánh lừa, hướng người tiêu dùng hiểu ngầm đó là sản phẩm thủ công của cộng đồng DTTS.

Còn trên thị trường thổ cẩm, cũng đã xuất hiện nhiều sản phẩm dệt may, một số sản phẩm có xuất xứ từ Trung Quốc, nhưng vẫn gắn nhãn là thổ cẩm DTTS để đánh lừa người tiêu dùng có xu hướng ủng hộ các sản phẩm DTTS, hoặc có tinh thần giúp đỡ cộng đồng. Thực trạng này đang diễn ra rất phổ biến ở nước ta.

Đơn cử, hồi tháng 9/2021, Cục Quản lý thị trường tỉnh Lai Châu đã thu giữ 230 tấm vải thổ cẩm, có mẫu mã gần giống với các sản phẩm thổ cẩm thủ công của đồng bào. Tuy nhiên, chủ nhân của lô hàng không xuất trình được hóa đơn, chứng từ chứng minh tính hợp pháp của hàng hóa.

Thiết nghĩ, nếu lô hàng trên “qua mặt” được cơ quan chức năng, thì 230 tấm vải thổ cẩm kia sẽ được “gắn mắc” của một dân tộc nào đó để tiêu thụ.

Là một người yêu thích các sản phẩm thủ công, chị Trần Ngọc Thu, Thanh Xuân, Hà Nội chia sẻ: “Nhìn các sản phẩm như khăn, ví được làm từ vải thổ cẩm tôi nghĩ rằng, đó là các sản phẩm của người DTTS làm ra nên tôi rất thích. Thỉnh thoảng đi du lịch về vùng miền núi, mà thấy người dân bán những sản phẩm thủ công tôi thường mua về làm quà cho người thân”.

Cũng theo chị Thu, vì không phải là người “sành” về mặt hàng này, nên chị cũng khó phân biệt được sản phẩm nào được làm thủ công, sản phẩm nào không rõ xuất xứ.

Cùng với các sản phẩm thổ cẩm, thì ẩm thực cũng là một trong những “mồi nhử” để tăng thêm sự mới mẻ, hấp dẫn trong kinh doanh.

Đi vào các quán ăn, quán nhậu không khó để tìm thấy những món ăn như: nướng mọi, heo tộc, đặc sản người Mông, đặc sản người Thái…Rõ ràng khi đọc những món ăn đó,  đều ẩn chứa hình ảnh DTTS. Sẽ không có gì để bàn, nếu đó chính là những món ăn được chế biến đúng. 

Tuy nhiên, chúng ta ít khi đặt vấn đề, liệu mình đang thưởng thức một món ăn chính gốc của dân tộc nào đó làm hay không? Hay chỉ là hình ảnh mang tính thương mại?

Công an tỉnh Lai Châu thu giữ lô hàng vải thủ công không rõ nguồn gốc
Công an tỉnh Lai Châu thu giữ lô hàng vải thổ cẩm thủ công không rõ nguồn gốc

Biểu hiện nhỏ, hậu quả lớn

Ngỡ rằng đây chỉ là một vấn đề nhỏ, nhưng nếu nhìn rộng hơn khi doanh nghiệp, công ty, cửa hàng dùng hình ảnh DTTS để quảng bá sản phẩm không phải chính gốc từ cộng đồng DTTS, đánh lừa người tiêu dùng vì mục đích lợi nhuận, thì sẽ xảy ra nhiều vấn đề.

Chẳng hạn, ở các mặt hàng thủ công thổ cẩm: Nếu xã hội, đặc biệt là người tiêu dùng không “thông thái”, sẽ tạo cho những “doanh nghiệp cơ hội” có thêm cơ hội lạm dụng lòng tin của người tiêu dùng để tăng lợi nhuận. Quan trọng hơn là, làm hàng giả, hàng nhái sẽ đe dọa trực tiếp đến các ngành nghề truyền thống khi sản phẩm bị ép giá, hoặc có thể “chết” khi nguồn tiêu thụ của khách hàng không đến được với cộng đồng.

Còn việc khai thác "thương mại hóa” hình ảnh DTTS trong du lịch cộng đồng, sẽ dẫn đến tình trạng hưởng lợi từ sự chênh lệch có thể từ do bán đất đổi chủ; hay việc không gian văn hóa, đời sống xã hội cộng đồng người DTTS bị đảo lộn...

Và hậu quả khôn lường khác nữa là, khi "thương mại hóa" hình ảnh DTTS, có thể tạo thêm những khung định kiến mới bởi tâm lý “thương hại”; hay hiểu sai về sản phẩm đối với nhóm cộng đồng DTTS.

Vậy làm thế nào để bảo vệ hình ảnh DTTS,  trả lại đúng vị trị và giá trị của các sản phẩm có nguồn gốc từ chính cộng đồng DTTS trong xu hướng phát triển và hội nhập của xã hội?


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Dân tộc Mông ở Cao Bằng chiếm hơn 10% dân số toàn tỉnh, gồm 3 nhóm Mông trắng, Mông hoa và Mông đen. Hiện nay, đồng bào Mông ở Cao Bằng luôn có ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc...
Tin nổi bật trang chủ
OCOP – nâng tầm sản phẩm nông nghiệp xứ Nghệ

OCOP – nâng tầm sản phẩm nông nghiệp xứ Nghệ

Kinh tế - An Yên - 10 giờ trước
Thành công sau 5 năm xây dựng Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) ở Nghệ An, không chỉ là 558 sản phẩm OCOP được công nhận (520 sản phẩm 3 sao, 37 sản phẩm 4 sao và 1 sản phẩm 5 sao); mà hơn hết là đã góp phần thay đổi tư duy, nhận thức của mỗi người dân, khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của mỗi vùng đất… để những sản phẩm nông nghiệp được nâng tầm.
Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Sắc màu 54 - Thúy Hồng-Thanh Thuận - 10 giờ trước
Dân tộc Mông ở Cao Bằng chiếm hơn 10% dân số toàn tỉnh, gồm 3 nhóm Mông trắng, Mông hoa và Mông đen. Hiện nay, đồng bào Mông ở Cao Bằng luôn có ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc...
Thành công từ nuôi lợn trong hang đá

Thành công từ nuôi lợn trong hang đá

Kinh tế - Hà Việt Lâm - 11 giờ trước
Học xong cấp 3, anh Đinh Văn Sơn ở xóm Sơn Lập, xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình từng đi làm thuê nhiều nơi để kiếm sống. Cuộc sống nay đây mai đó, luôn trong cảnh thiếu trước hụt sau. Sau khi bàn với vợ, Sơn quyết định về quê lập nghiệp bằng việc làm chuồng nuôi lợn rừng và lợn bản địa.
Sẻ chia khó khăn với trẻ em DTTS có hoàn cảnh khó khăn khu vực biên giới

Sẻ chia khó khăn với trẻ em DTTS có hoàn cảnh khó khăn khu vực biên giới

Nhịp cầu nhân ái - Trọng Bảo - 11 giờ trước
Bộ đội Biên phòng tỉnh Lào Cai vừa tổ chức ra mắt mô hình “Mẹ đỡ đầu” cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn, là con em đồng bào DTTS ở khu vực biên giới.
Bắc Giang tập huấn chính sách pháp luật về đất đai cho đồng bào DTTS

Bắc Giang tập huấn chính sách pháp luật về đất đai cho đồng bào DTTS

Tin tức - Mạnh Cường - 11 giờ trước
Thực hiện Tiểu dự án 4, Dự án 5, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình MTQG 1719), Ban Dân tộc tỉnh Bắc Giang đã phối hợp UBND huyện Lục Ngạn tổ chức 15 lớp tập huấn “Nội dung cơ bản, chính sách hỗ trợ trực tiếp cho hộ gia đình, cá nhân trong chính sách pháp luật về đất đai vùng đồng đồng bào DTTS và miền núi”.
Tin trong ngày - 18/3/2024

Tin trong ngày - 18/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 18/3, có những thông tin đáng chú ý sau: 50 triệu tin nhắn rác, 50.000 thuê bao lừa đảo bị chặn mỗi tháng. Số hóa gần 10.000 cây sầu riêng tại Đắk Lắk . Người truyền dạy tri thức dân gian dân tộc Dao cho lớp trẻ. Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lào Cai đã giải ngân được gần 1.000 tỷ đồng vốn đầu tư công

Lào Cai đã giải ngân được gần 1.000 tỷ đồng vốn đầu tư công

Thời sự - Trọng Bảo - 11 giờ trước
Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lào Cai, tính đến ngày 15/3, giá trị giải ngân vốn đầu tư công của tỉnh đạt 910 tỷ đồng, bằng 18% kế hoạch giao năm 2024.
Thanh Hóa: Công bố Lễ hội “Sết Boóc Mạy” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Thanh Hóa: Công bố Lễ hội “Sết Boóc Mạy” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Sắc màu 54 - Hà Khải - 11 giờ trước
Ngày 17/3, UBND huyện Như Thanh (tỉnh Thanh Hoá) đã long trọng tổ chức Lễ công bố quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc công nhận Lễ hội “Sết Boóc Mạy” xã Cán Khê là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Hướng tới Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Kiên Giang lần thứ IV năm 2024: Tiếp tục khơi thông động lực phát triển vùng đồng bào DTTS

Hướng tới Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Kiên Giang lần thứ IV năm 2024: Tiếp tục khơi thông động lực phát triển vùng đồng bào DTTS

Trang địa phương - Như Tâm - 11 giờ trước
Cùng với các địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi trên cả nước, tỉnh Kiên Giang đang tích cực triển khai công tác chuẩn bị tổ chức Đại hội đại biểu các DTTS cấp huyện, cấp tỉnh lần thứ IV- năm 2024. Là tỉnh duy nhất khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có biên giới đất liền, biển và hải đảo, cũng là tỉnh có đông đồng bào DTTS sinh sống; tỉnh Kiên Giang xác định, đây là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, từ đó tiếp tục khơi dậy quyết tâm của cả hệ thống chính trị và ý chí của đồng bào các dân tộc, đóng góp vào sự phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS của tỉnh. Báo Dân tộc và Phát triển đã có cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Lưu Trung, Phó Chủ tịch UBND tỉnh - Trưởng Ban Chỉ đạo Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Kiên Giang lần IV năm 2024, xung quanh nội dung này.
Hậu Giang: Phá thành công một chuyên án làm tiền giả lớn

Hậu Giang: Phá thành công một chuyên án làm tiền giả lớn

Pháp luật - Tào Đạt - Thế Phong - 11 giờ trước
Tối 18/3, phòng An ninh điều tra Công an tỉnh Hậu Giang cho biết vừa phối hợp các phòng nghiệp vụ phá thành công chuyên án “Làm, tàng trữ, lưu hành tiền giả” liên tỉnh, thu giữ số lượng lớn tiền giả tương đương hơn 640 triệu đồng.
Quảng Ngãi: Đổi mới cách làm đối với sản phẩm OCOP

Quảng Ngãi: Đổi mới cách làm đối với sản phẩm OCOP

Kinh tế - T.Nhân-H.Trường - 11 giờ trước
Quảng Ngãi vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) năm 2024. Theo đó, tỉnh yêu cầu đổi mới cách làm đối với các sản phẩm OCOP như tập trung phát triển các sản phẩm chế biến, chế biến sâu, sản phẩm truyền thống gắn với lợi thế, tiềm năng của địa phương, các sản phẩm được thị trường ưa chuộng và đón nhận.