Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Hồn” văn hóa, ai bán ai mua

PV - 16:55, 09/09/2020

Với người đồng bào dân tộc thiểu số, có những hiện vật được xem là “linh hồn” của bản làng, tộc người. Nhưng trong thời mà những cái hiện đại đang từng bước lấn sâu vào tiềm thức con người thì “linh hồn” đó đang dần bị đánh mất.

Du khách tham quan mô phỏng không gian sinh hoạt của đồng bào dân tộc thiểu số
Du khách tham quan mô phỏng không gian sinh hoạt của đồng bào dân tộc thiểu số

Sự trân quý bị vơi dần

Bằng lời khó có thể lý giải được tầm quan trọng của những vật dụng như, chiêng, ché, thanh la, mã não, dáo, mác… như thế nào trong đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số. Có chăng, chính họ mới là người tường tận, bởi nó không chỉ gắn bó trong luật tục lẫn lễ nghi tồn tại từ ngàn đời, mà còn hiện diện ngay trong sinh hoạt hàng ngày.

Ngồi với già làng Trần Xuân Huy (dân tộc Cơ Tu, xã Thượng Nhật, huyện Nam Đông) bên bếp lửa hồng. Lại rượu, chỉ dung nạp thứ hương vị làm con người chếnh choáng ấy thì già mới say sưa nói về nguồn cội của người đồng bào. Lần này, già nói về hiện vật, cổ vật lẫn di vật của những con người bên sườn núi.

Già Huy lục lọi trên bàn thờ tổ tiên khoe cặp nanh heo rừng dài gần gang tay, chuỗi mã não và cả những hiện vật đủ màu sắc mà tiếng Việt khó thể hiện bằng ngôn từ. “Hiếm lắm đó, những thứ này chừ ít người còn lưu giữ”, già nói.

Thuở hồng hoang, khi những con người phía núi gắn bó với cây rừng, họ đã mang theo những vật dụng ấy bên mình. Nếu chiêng, thanh la khiến cuộc sống trở nên thi vị thì mã não, ché thể hiện cho sự uy quyền và giàu có. Tất cả những thứ đó tạo nên nét văn hóa riêng có của người đồng bào và thân thuộc đến nỗi “nằm chung” dưới mái nhà gươl. Truyền thống tất nhiên phải lưu giữ và trao truyền. Tục cưới, hỏi của người đồng bào vì thế không thể thiếu những lễ vật đó, thậm chí mã não từng là của hồi môn của con gái trước khi về nhà chồng.

Nhưng nay, cái thở dài của già Huy minh chứng cho sự mai một. Già không đổ lỗi cho con người mà bảo đó là số phận. Vì sao? Trong những thanh âm của cuộc sống bây giờ, đó dường như đã trở thành thứ yếu. Yếu ngay trong nhận thức của thế hệ trẻ. “Hồi trước, chiêng ché của tôi đếm phải hơn 10 ngón tay, những thứ đó đều được tổ tiên để lại. Bây giờ, người trẻ họ không quý, không giữ nữa thì biết làm sao. Tôi cũng đã già rồi…”, già Huy chia sẻ.

Cổ vật hiểu một cách nôm na là những thứ xưa cũ nhưng giá trị không chỉ nằm ở vật chất. Với người đồng bào dân tộc thiểu số, cổ vật không phải thứ bất động và để nhìn ngắm, nó tạo ra một nhịp sống duy trì qua nhiều thế hệ. Những âm thanh trong trẻo, vang vọng từ một chiếc chiêng có tuổi đời hơn cả trăm năm sẽ khiến cho một lễ hội có giá trị hơn; các họa tiết tinh xảo, xưa cũ trên ché rượu cần khiến người thưởng thức không chỉ đắm chìm trong men say mà còn tường tận về nét sinh hoạt cộng đồng của những người lưng tựa vào núi.

Già làng Quỳnh Hoàng (xã A Ngo, huyện A Lưới) trong câu chuyện về văn hóa vùng cao bảo rằng, mất hiện vật coi như văn hóa một phần mai một, bởi hiện vật thể hiện lịch sử và tạo ra âm thanh văn hóa. “Người trẻ vùng cao bây giờ ít đam mê văn hóa thì sự trân quý cho những thứ tạo ra văn hóa cũng cạn đi. Thực tế thì điều đó đang cạn dần theo thời gian”, già Quỳnh Hoàng chia sẻ.

Nỗ lực bảo tồn

Ở hai huyện miền núi Nam Đông và A Lưới, người ta nhắc nhiều đến việc thành lập các địa điểm trưng bày cổ vật của người đồng bào. Điều đó không sai khi mục đích quy tụ, lưu giữ những hiện vật trong từng giai đoạn đời sống của con dân làng bản, nhưng điều đó cũng minh chứng rằng, đã có sự mai một.

Câu chuyện “chảy máu” cổ vật của người đồng bào không mới, so với vùng đất Tây Nguyên, những cuộc mua bán cổ vật ở các địa phương vùng cao không rầm rộ bằng, và bây giờ không còn “nóng” như trước. Có mua bán nghĩa là người lưu giữ gặp khó khăn về kinh tế, bởi cổ vật hiện thân như linh hồn của cả tộc người. Một cán bộ văn hóa vùng cao tại huyện miền núi Nam Đông tiết lộ rằng, khi con nai trong rừng, con cá dưới suối cạn dần theo thời gian thì cũng là lúc những thứ quý giá nhất trong gia đình được người dân mang ra thị trường, có thứ dân bán với giá bằng vài con trâu. Bây giờ, làng bản vẫn còn chiêng, ché, thanh la, nhưng chỉ đủ phục vụ trong các dịp lễ hội lớn.

Ngay tại ngã ba xã Thượng Long, Thượng Quảng (huyện Nam Đông), một cửa hàng đề bảng thu mua chiêng ché của người dân đủ hiểu nhu cầu mua về các hiện vật của người đồng bào vẫn còn, chỉ có điều chủ nhân cửa hàng này bảo, con đường bán buôn của họ bây giờ phải rảo bước khắp các vùng Tây Giang, Đông Giang (Quảng Nam).

Nhắc điều này, Phó Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Nam Đông Hồ Văn Nhũ nói thẳng: “Khoảng những năm 90 của thế kỷ trước, vì giá trị nên nhiều người dân đã bán cho những đầu nậu hay những người đam mê đồ cổ. Chiêng ché, thanh la ở Nam Đông bây giờ cạn dần, bởi vậy những cuộc giao thương từ đó ít đi. Chúng tôi đã và đang sưu tầm những hiện vật, cổ vật của đồng bào để trưng bày và lưu giữ”.

Theo bà Nguyễn Thị Sửu, Bí thư Huyện ủy A Lưới, với những người bán đi hiện vật đặc trưng của đồng bào mình thì lý do không hẳn nằm ở kinh tế. Ở đây có sự thoát ly khá vội vàng của một số tộc người, đặc biệt là người Cơ Tu. Họ muốn loại bỏ các hủ tục lạc hậu, tốn kém và các vật dụng như chiêng, ché, chum có sự ràng buộc trong đó.

Bản sắc dân tộc tạo nên nét đặc trưng dọc dãy Trường Sơn hùng vỹ. Khi những thanh âm của núi nghe chừng không còn rõ thì người ta đang tìm cách níu kéo, có những thứ đã được lưu giữ như zèng của người Tà Ôi, song bảo tồn nguyên vẹn tất cả các giá trị xem chừng là “cuộc chiến” dài hơi. Huyện A Lưới có Đề án Bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số, ở Nam Đông cũng vậy, với mục đích người còn thì giá trị văn hóa cũng còn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.