Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Gương sáng

Gặp nghệ nhân hơn 50 năm thực hành và trao truyền Then cổ

Trí Phương - 18:06, 09/09/2023

Mộc mạc với tình yêu then cổ, bà Nguyễn Thị Tích, sinh năm 1949, dân tộc Tày tích cực thực hành phổ biến trong cộng đồng cũng như ra sức truyền dạy cho thế hệ trẻ để vốn văn hóa quý báu của dân tộc không bị mai một. Với 53 năm thực hành và truyền dạy Then cổ, nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tích được mệnh danh là “báu vật nhân văn sống” lưu giữ vốn quý tại mảnh đất Văn Lãng (Lạng Sơn).

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tích miệt mài thực hành và trao truyền Then cổ
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tích miệt mài thực hành và trao truyền Then cổ

Từ miệt mài thực hành Then cổ...

Trong cái nắng nhè nhẹ của buổi sáng tháng 9 đầu thu, chúng tôi đến thôn Bản Lè, xã Hoàng Việt, huyện Văn Lãng tìm gặp nghệ nhân Nguyễn Thị Tích. Sinh ra và lớn lên ở vùng quê giàu bản sắc văn hóa truyền thống, với những giai điệu của cây đàn Tính và lời Then khi réo rắt, lúc trầm lắng đã như suối nguồn thấm sâu vào tâm hồn từ thuở còn thơ của người nghệ nhân ấy.

Theo bà Tích, Then cổ ở Lạng Sơn cũng giống then cổ một số địa phương khác đều là hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, phản ánh thế giới tâm linh của người Tày. Đó là những khúc hát, điệu múa, âm nhạc thuộc thể loại dân ca nghi lễ, do những người làm nghề then thực hiện trong không gian các lễ cúng giải hạn, chữa bệnh, then cấp sắc, then buồn, then vui, cầu mùa, cầu phúc, cầu tài lộc có con cái nối dõi tông đường…

“Ngay từ nhỏ, tôi đã được theo bà, mẹ đưa đi khắp nơi trong thôn để dự các buổi lễ làm Then. Tôi đã bị lôi cuốn bởi tiếng hát Then ngọt ngào cùng tiếng đàn tính dìu dặt. Cũng ngay từ khi tôi luôn có ước mơ muốn được học”, bà Tích chia sẻ thêm.

Với tình yêu, đam mê ấy, năm 1965, bà bắt đầu theo học Then với cụ Đinh Thị Đầm, người từng là kho tàng quý báu về Then ở địa phương. Hai năm sau, bà đã được làm lễ lẩu then khai quang 5 dải mũ và bắt đầu hành nghề. Từ năm 1971 đến năm 2023, bà đã trải qua 4 kỳ đại lễ lẩu Then thăng sắc và đạt 13 dải mũ - cấp cao nhất trong dòng then mà bà đạt được.

Sau khi nắm bắt được các nghi lễ Then cổ, bà Tích đã trực tiếp thực hành hơn 40 lễ Then lớn, nhỏ, lễ vòng đời và tri thức dân gian của người Tày, Nùng tại các làng bản trong xã Hoàng Việt, huyện Văn Lãng và các vùng lân cận. Cùng với đó, bà còn lưu giữ một số hiện vật quý liên quan đến Then như 1 cây đàn tính trên 100 năm, 1 chiếc mũ cổ thêu tay, 2 đôi hài thêu tay, 2 chiếc đệm thêu tay, 3 chiếc ấn cổ của người Tày đúc cách đây trên 100 năm.

Là một trong những người biết và hiểu ít nhiều về Then cổ của địa phương, bà Vi Thị Sải, một người dân trong thôn tấm tắc khi nhắc về bà Thìn: “Bà là một trong số ít nghệ nhân có thể thực hiện thuần thục kỹ thuật điều khiển chùm xóc nhạc (pây mạ) bằng chân trong khi hành lễ; nắm giữ và thể hiện thuần thục 8 điệu múa chầu cổ trong tín ngưỡng Then của người Tày”.

...Đến tận tâm trao truyền cho thế hệ sau

Ngoài việc trực tiếp thực hành tín ngưỡng Then, bà Tích thường xuyên tham gia cấp sắc, hướng dẫn hát Ten cho nhiều học trò, thành viên câu lạc bộ then trên địa bàn.

Trong quá trình thực hành tín ngưỡng then, bà Tích còn phối hợp với các báo, đài, nhà nghiên cứu trung ương và địa phương thực hiện các tin bài, phóng sự, phim tư liệu liên quan đến công tác tuyên truyền, quảng bá, bảo tồn và phát huy di sản Then. Từ năm 2014 đến năm 2018, bà cung cấp tư liệu cho cán bộ Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh trích đoạn Then tiễn khách tham dự Liên hoan Nghệ thuật hát Then Đàn tính toàn quốc lần thứ V tại Tuyên Quang đạt giải A; cung cấp một số tư liệu về dòng Then Xệp cổ huyện Văn Lãng để xây dựng hồ sơ thực hành Then trình UNESCO ghi danh di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại…

Đánh giá cao những đóng góp của nghệ nhân ưu Tú Nguyễn Thị Tích trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể nói chung và tín ngưỡng Then nói riêng trên địa bàn xã, ông Lô Văn Biên, Phó Chủ tịch UBND xã Hoàng Việt cho biết:“Bà Nguyễn Thị Tích rất am hiểu các làn điệu Then cổ, tích cực thực hành phổ biến trong cộng đồng để mọi người thêm hiểu về Then và tâm huyết truyền dạy cho thế hệ trẻ. Bà thực sự là tấm gương sáng trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc trên địa bàn”.

Với những đóng góp của mình, tháng 9/2022, bà Nguyễn Thị Tích là người duy nhất của huyện Văn Lãng vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ ba, loại hình “Tập quán xã hội và tín ngưỡng”.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Trao Huy hiệu “Tuổi trẻ dũng cảm” cho sĩ quan Biên phòng dũng cảm cứu người đuối nước

Trao Huy hiệu “Tuổi trẻ dũng cảm” cho sĩ quan Biên phòng dũng cảm cứu người đuối nước

Ngày 20/9, tại Sơn La, thừa ủy quyền của Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Tỉnh đoàn Sơn La đã trao Huy hiệu “Tuổi trẻ dũng cảm” cho Đại úy Quàng Văn Tám - Chính trị viên phó Đồn Biên phòng Mường Lèo, BĐBP Sơn La vì hành động dũng cảm cứu người đuối nước.
Tin nổi bật trang chủ
Gia Lai: Tiếp tục xảy ra vụ phá rừng tự nhiên quy mô lớn gần 5ha

Gia Lai: Tiếp tục xảy ra vụ phá rừng tự nhiên quy mô lớn gần 5ha

Tỉnh Gia Lai vừa phát hiện vụ phá rừng tự nhiên quy mô lớn trên địa bàn huyện Kông Chro với tổng diện tích lên đến gần 5ha. Hiện Hạt Kiểm lâm huyện Kông Chro đang phối hợp với các ngành chức năng tiến hành mở rộng hiện trường, điều tra, xác minh làm rõ đối tượng để xử lý nghiêm theo quy định. Đồng thời, kiến nghị cấp trên làm rõ trách nhiệm của chủ rừng khi để xảy ra phá rừng.
Mang Tết Trung thu đến với trẻ em vùng cao biên giới Mèo Vạc

Mang Tết Trung thu đến với trẻ em vùng cao biên giới Mèo Vạc

Xã hội - Văn Hoa - Minh Đức - 22:51, 24/09/2023
Nhằm để các em thiếu nhi nơi vùng cao biên giới Mèo Vạc được tận hưởng một mùa Trung thu rộn ràng, ấm áp và đong đầy yêu thương, vừa qua, Đoàn thiện nguyện Thanh Maika và những người bạn (Thành phố Hà Nội) phối hợp UBND xã Pải Lủng tổ chức chương trình “Trung thu cao nguyên đá” cho hơn 1.000 em học sinh liên trường của xã.
Bình Thuận: Phổ biến, cung cấp thông tin cho Người có uy tín và cán bộ làm công tác dân tộc ở cơ sở

Bình Thuận: Phổ biến, cung cấp thông tin cho Người có uy tín và cán bộ làm công tác dân tộc ở cơ sở

Công tác Dân tộc - L.Phương - 22:46, 24/09/2023
Ngày 24/9, Ban Dân tộc tỉnh Bình Thuận đã tổ chức Hội nghị tập huấn phổ biến, cung cấp thông tin cho 87 Người có uy tín trong vùng đồng bào DTTS và cán bộ, công chức thuộc các Phòng Dân tộc trên địa bàn tỉnh.
An Giang: Khai Giảng lớp đào tạo kỹ năng tiếng Khmer cho cán bộ Bộ đội Biên phòng

An Giang: Khai Giảng lớp đào tạo kỹ năng tiếng Khmer cho cán bộ Bộ đội Biên phòng

Công tác Dân tộc - Như Tâm - Lê Vũ - 22:42, 24/09/2023
Ngày 24/9, tại Tiểu đoàn Huấn luyện - Cơ động, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh An Giang phối hợp với Sở Nội vụ và Trường Dân tộc nội trú - Trung học phổ thông tỉnh An Giang tổ chức Lễ khai giảng lớp 4 kỹ năng tiếng Khmer cho cán bộ trong đơn vị.
Đồng bào Dao cải thiện thu nhập từ các bài thuốc cổ truyền

Đồng bào Dao cải thiện thu nhập từ các bài thuốc cổ truyền

Media - Trọng Bảo - 22:33, 24/09/2023
Đồng bào Dao đỏ ở Lào Cai sở hữu một kho tàng tri thức về cây thuốc rất có giá trị trong tự nhiên. Trải qua bao thế hệ, kinh nghiệm về những cây thuốc dân gian vẫn được lưu truyền, gìn giữ. Các bài thuốc cổ truyền không chỉ chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng trong thôn bản, mà hiện nay đã và đang được bà con khai thác, chế biến thành các sản phẩm đa dạng cũng ứng cho thị trường mang lại thu nhập, cải thiện đời sống.
Khám phá bảo tàng duy nhất về lực lượng Biệt động Sài Gòn - Gia Định

Khám phá bảo tàng duy nhất về lực lượng Biệt động Sài Gòn - Gia Định

Media - Lê Vũ – Trần Linh - 22:32, 24/09/2023
Vừa được chính thức đi vào hoạt động từ cuối tháng 8/2023, tuy nhiên, Bảo tàng Biệt động Sài Gòn - Gia Định đã thành địa chỉ tham quan thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là các bạn trẻ trong thời gian gần đây. Cùng Báo Dân tộc và Phát triển khám phá bảo tàng duy nhất ở Việt Nam về lực lượng Biệt động Sài Gòn - Gia Định.
Tin trong ngày - 22/9/2023

Tin trong ngày - 22/9/2023

Bản tin hôm nay, ngày 22/9, có những thông tin đáng chú ý sau: Giới thiệu sản phẩm OCOP gắn với văn hóa các tỉnh miền núi phía Bắc. Lễ hội trà Shan tuyết lớn nhất miền Bắc. Hủy hoại cây rừng bằng thuốc độc ở huyện Bác Ái (Ninh Thuận). Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Bộ đội Biên phòng giúp đồng bào DTTS thay đổi nếp nghĩ, cách làm

Bộ đội Biên phòng giúp đồng bào DTTS thay đổi nếp nghĩ, cách làm

Media - Ngọc Chí - 22:32, 24/09/2023
Với phương châm “ba bám, bốn cùng”, lực lượng Bội đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Kon Tum đã và đang triển khai nhiều mô hình hay, cách làm hiệu quả, từng bước giúp cho đồng bào DTTS ở khu vực biên giới vươn lên thoát nghèo, có cuộc sống ấm no và hạnh phúc.
Ngày hội văn hóa, thể thao thanh niên Việt Nam - Lào tại Bình Định

Ngày hội văn hóa, thể thao thanh niên Việt Nam - Lào tại Bình Định

Tin tức - T.Nhân - 22:30, 24/09/2023
Ngày 24/9, tại huyện miền núi Vân Canh (Bình Định), Tỉnh đoàn Bình Định tổ chức Ngày hội văn hóa, thể thao thanh niên Việt Nam - Lào với sự tham gia hưởng ứng của hơn 250 đoàn viên, thanh niên, sinh viên Việt Nam và Lào.
Thanh Hóa: Ấm áp chương trình “Tết Trung thu - Tết của tình yêu thương”

Thanh Hóa: Ấm áp chương trình “Tết Trung thu - Tết của tình yêu thương”

Nhịp cầu nhân ái - Quỳnh Trâm - 22:30, 24/09/2023
Trung ương Hội Bảo trợ Người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam và Hội Bảo trợ Người khuyết tật, trẻ mồ côi và bảo vệ quyền trẻ em tỉnh Thanh Hóa vừa phối hợp với huyện miền núi Ngọc Lặc tổ chức Chương trình tặng quà “Tết Trung thu - Tết của tình yêu thương” dành cho học sinh khuyết tật, học sinh mồ côi, học sinh nghèo có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, nhân dịp Tết Trung thu và bước vào năm học mới.
Thể thao Việt Nam giành huy chương đầu tiên tại Asiad 19

Thể thao Việt Nam giành huy chương đầu tiên tại Asiad 19

Thể thao - PV - 22:27, 24/09/2023
Sáng 24/9, 4 cô gái Đinh Thị Hảo, Hà Thị Vui, Phạm Thị Huệ, Dư Thị Bông đã mang về tấm huy chương đầu tiên của Asiad 19 cho Đoàn thể thao Việt Nam ở môn Chèo thuyền Rowing.
Các lao động Việt Nam không nguy hiểm đến tính mạng trong vụ cháy tại Đài Loan (Trung Quốc)

Các lao động Việt Nam không nguy hiểm đến tính mạng trong vụ cháy tại Đài Loan (Trung Quốc)

Tin tức - L.Minh - 22:24, 24/09/2023
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội vừa có công văn Số: 3952/LĐTBXH-VP, về việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người lao động Việt Nam trong vụ hỏa hoạn tại Đài Loan (Trung Quốc).