Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

"Đánh thức" nghề truyền thống vùng đồng bào DTTS: Nguy cơ mai một (Bài 1)

Lê Hường - 08:57, 12/11/2023

LTS: Trong thời kỳ hội nhập và phát triển, nhiều sản phẩm từ nghề thủ công truyền thống dần bị lãng quên, thay bằng những vật dụng được thiết kế sản xuất theo phương thức công nghệ. Điều đáng mừng là, những năm gần đây, trong các buôn làng vùng đồng bào DTTS và miền núi nói chung, ở Đắk Lắk nói riêng đang có nhiều nghệ nhân vẫn miệt mài gìn giữ, tìm kiếm cơ hội để vực dậy nghề truyền thống của cha ông.

Với trợ lực từ chính sách của Nhà nước nhằm bảo tồn, phát huy giá trị sản phẩm truyền thống, nghề truyền thống của đồng bào DTTS; sự nỗ lực của chính những chủ thể, nghề truyền thống đang dần hồi sinh. Đặc biệt, nghề truyền thống đã bắt đầu gắn với phát triển du lịch mở ra cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho nhiều hộ đồng bào DTTS.

Nguy cơ mai một

Với đồng bào các dân tộc Tây Nguyên từ bao đời nay, những sản phẩm từ nghề dệt,  đan lát, nghề gốm…luôn gắn bó, được bà con sử dụng hàng ngày. Tuy nhiên, trong thời kỳ hội nhập đến từng bản làng, nhiều người cũng đã thay đổi thích ứng, nhất là lớp trẻ. Do vậy, một thời, trong những nếp nhà sàn của đồng bào đã thiếu đi khung dệt, ít bắt gặp hình ảnh những người già, tay thoăn thoắt đan gùi, đan giỏ...như xưa.

Ông Y Krúr Ayun đan những chiếc gùi để sử dụng trong gia đình và bán cho bà con trong buôn
Ông Y Krúr Ayun đan những chiếc gùi để sử dụng trong gia đình và bán cho bà con trong buôn

Ngồi trước hiên nhà dài truyền thống, ông Y Krúr Ayun, xã Cư Né, huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk chăm chú luồn nan đan những chiếc gùi xinh xắn. Đây là vật dụng mà phụ nữ Ê Đê thường dùng để lên rẫy gùi lương thực, ra bến gùi nước và đựng đồ khi đi chợ.

Ông Y Krúr bảo: “Chiếc gùi không chỉ là vật dụng không thể thiếu trong đời sống sản xuất cũng như sinh hoạt thường ngày của người Ê Đê, mà là món quà của người chồng tặng vợ, người cha tặng con gái của mình. Thế nhưng, ở đây bây giờ chỉ còn vài người lớn tuổi đan gùi, còn đa số các bạn trẻ chẳng ai muốn làm công việc này nữa, nghề đan lát truyền thống của cha ông khó duy trì”.

Không chỉ chiếc gùi, trước đây người dân các buôn làng chủ yếu sử dụng sản phẩm tre, nứa như rổ, rá, sàng, mẹt, đồ bắt cá… Khi kinh tế - xã hội ngày càng phát triển, đồ dùng sinh hoạt cũng phong phú, bà con cũng chuyển sang chọn những thứ mới mẻ, bắt mắt ngoài thị trường, ít ai chọn mua, sử dụng đồ đan lát thủ công như trước.

“Sản phẩm hiện đại đủ mọi chất liệu nhựa, nhôm, inox… ngày càng phổ biến, giá thành rẻ, trong khi nguyên liệu đan lát trong tự nhiên như lồ ô, tre, nứa,… thì ít dần. Người biết đan lát đều đã già và ngày càng ít đi”, ông Y Krúr giauxi bày.

Cũng giống như đan lát, nghề dệt truyền thống có vị trí quan trọng trong đời sống đồng bào ở các buôn làng Tây Nguyên.Trăn trở với nghề dệt thổ cẩm truyền thống, bà H’Wiêt Byă ở buôn Kplang, xã Tân Tiến, huyện Krông Pắk vẫn ngày ngày miệt mài bên khung cửi, tạo ra những sản phẩm thổ cẩm họa tiết sắc sảo, hoa văn đẹp mắt.

Bà H’Wiêt kể: Từ nhỏ bà đã thấy mẹ hằng ngày ngồi bên khung cửi dệt thổ cẩm làm chăn đắp, may đồ cho mọi người trong gia đình. Rồi mẹ dạy cho cách giăng khung, luồn chỉ, dệt những tấm vải thổ cẩm. Đến 15 tuổi, tôi đã thuần thục nghề, dệt nhiều sản phẩm cho gia đình sử dụng. Để tạo ra nhiều họa tiết, hoa văn đẹp, bà còn học hỏi thêm từ các bà, các cô trong buôn và học được nhiều kỹ năng tạo hoa văn rất đẹp. Vì thế, sản phẩm thổ cẩm của bà vẫn được nhiều người tìm mua.

Tuy nhiên, điều khiến bà H’Wiêt băn khoăn nhất, là không còn ai nối tiếp nghề của mình. Ngay cả các con gái của bà cũng không mặn mà kế nghiệp của mẹ. “Không có người kế cận, e rằng nghề dệt truyền thống của gia đình có lẽ cũng theo tôi về với ông bà”, bà H’Wiêt nói.

Ông Y Kiêm Byă, Trưởng buôn Kplang cho biết: Trước đây buôn Kplang có nhiều người dệt thổ cẩm, nhưng đến nay cả buôn chỉ còn 2 người dệt thổ cẩm là bà H’Wiêt Byă và H’Win Byă.

Bà H’Wiêt Byă ở buôn Kplang, xã Tân Tiến, huyện Krông Pắk gắn bó với nghề dệt thổ cẩm
Bà H’Wiêt Byă ở buôn Kplang, xã Tân Tiến, huyện Krông Pắk gắn bó với nghề dệt thổ cẩm

Trăn trở với nghề

Buôn Ako Dhong, thành phố Buôn Ma thuột nổi danh là buôn cổ. Buôn còn giữ được nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Ê Đê. Tuy nhiên, đến nay cả buôn chỉ còn khoảng 4-5 người dệt thổ cẩm, vài người còn giữ nghề đan lát hầu hết đã lớn tuổi.

Đau đáu giữ nghề, già Ama H’Loan dù tuổi cao vẫn miệt mài đan những chiếc gùi bán cho người dân trong buôn, khách du lịch. Già ama H’Loan là một trong rất ít người ở buôn Ako Dhong này còn giữ nghề đan gùi truyền thống.

Chia sẻ với chúng tôi, già Ama H’Loan nói: “Bây giờ tuổi cao, sức khỏe yếu đi nhiều, tôi đan vì muốn giữ nghề của cha ông, chứ lớp trẻ bây giờ không mặn mà với nghề truyền thống, chẳng ai muốn học nghề. Mai này không biết có còn ai giữ nghề truyền thống nữa này không?”.

Cuộc sống ngày càng hiện đại hóa, sản phẩm công nghiệp đa dạng, tiện lợi, nên nhu cầu sử dụng đồ đan lát, thổ cẩm ngày càng ít, sản phẩm làm ra không bán được, nhiều người biết dệt, dệt giỏi trong các buôn làng cũng dần bỏ nghề.

Dệt thổ cẩm không chỉ bởi đam mê, nghệ nhân H’pion Bkrông, xã Hòa Xuân, TP.Buôn Ma Thuột còn nuôi hy vọng sẽ có người kế tục để nghề truyền thống của dân tộc không bị mất đi. Chẳng thế, cứ rảnh lúc nào bà ngồi vào khung dệt lúc đó.

 Nghệ nhân H’pion chia sẻ: Trước đây, người dân đặt mua nhiều nên ngày nào mình cũng dệt, nhưng bây giờ nhu cầu ít đi nên mình chỉ dệt lúc rảnh rỗi, rồi may sẵn để dùng, bán cho ai muốn mua. Muốn lan tỏa nghề dệt thủ công truyền thống của dân tộc, tất cả các hội thi, của địa phương, thành phố, tỉnh tổ chức, mình đều tham gia.

Bà H’Pion Bkrông hăng hái tham gia các hội thi dệt thổ cẩm mong muốn lan tỏa tình yêu văn hóa đến mọi người
Để giữ nghề truyền thống, bà H’Pion Bkrông luôn hăng hái tham gia các hội thi dệt thổ cẩm mong muốn lan tỏa tình yêu văn hóa đến mọi người

Theo ông Lại Đức Đại, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du  lịch tỉnh Đắk Lắk, để bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc, trong đó có nghề truyền thống, các địa phương cũng đang rất nỗ lực, cố gắng. Hiện nay, định kỳ hàng năm hoặc 2 năm/lần các huyện tổ chức Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc thiểu số nhằm quảng bá, phát huy bản sắc văn hóa các DTTS với nhiều nội dung như, biểu diễn cồng chiêng, văn nghệ dân gian; thi giã gạo, đan lát, dệt thổ cẩm… Tuy nhiên, số nghệ nhân tham gia đan lát chỉ còn đếm trên đầu ngón tay, còn nghề dệt thổ cẩm chủ yếu nghệ nhân lớn tuổi tham gia.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Những năm qua, tỉnh Khánh Hoà dành nhiều sự quan tâm cho giáo dục miền núi, đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ học sinh có điều kiện ăn ở ổn định. Ngoài các chính sách theo quy định của Chính phủ, tỉnh Khánh Hòa thực hiện hỗ trợ chi phí từ khi học mẫu giáo đến tốt nghiệp đại học; hỗ trợ gạo, miễn, giảm học phí…; tặng quà, học bổng từ các tổ chức chính trị xã hội, cá nhân trong và ngoài tỉnh dành cho học sinh, sinh viên DTTS.
Tin nổi bật trang chủ
Việt Nam - Thái Lan chính thức nâng cấp quan hệ lên "Đối tác Chiến lược toàn diện"

Việt Nam - Thái Lan chính thức nâng cấp quan hệ lên "Đối tác Chiến lược toàn diện"

Ngày 16/5, sau Lễ đón chính thức được tổ chức trọng thể tại Phủ Chủ tịch, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đã tiến hành hội đàm và họp Nội các chung Việt Nam - Thái Lan lần thứ 4.
Lễ hội Làng Sen 2025 - “Tượng đài trong muôn triệu trái tim”

Lễ hội Làng Sen 2025 - “Tượng đài trong muôn triệu trái tim”

Media - BDT - 23:20, 16/05/2025
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 16/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Làng Sen 2025 - “Tượng đài trong muôn triệu trái tim”. Về Bình Phước khám phá hồ thủy điện Thác Mơ. Đồng bào Bắc Trà My làm du lịch cộng đồng. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Ánh sáng từ bi lan tỏa nơi vùng cao A Lưới

Ánh sáng từ bi lan tỏa nơi vùng cao A Lưới

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Minh Ngọc - 23:08, 16/05/2025
Không chỉ làm tốt Phật sự, nhiều tăng ni và Phật tử Phật giáo ở A Lưới, TP. Huế còn chung tay với chính quyền và các ban ngành đoàn thể làm tốt công tác xóa đói giảm nghèo, xóa nhà tạm, nhà dột nát giúp đồng bào DTTS miền biên giới ngày càng no ấm hơn.
Đăk Hà (Kon Tum): Nhiều người dân không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học

Đăk Hà (Kon Tum): Nhiều người dân không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học

Pháp luật - Ngọc Chí - 22:57, 16/05/2025
Những ngày này người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà (Kon Tum) bàn tán xôn xao việc UBND xã thông báo tháo dỡ nhà rông truyền thống để xây dựng 2 phòng học tại điểm trường làng. Chủ trương này chưa được người dân trong làng đồng thuận nên đã gây ra nhiều ý kiến trái chiều, người dân mong muốn được giữ lại nhà rông vì đã gắn bó với họ từ thời điểm lập làng năm 1976.
Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Sắc màu 54 - Bá Minh Truyền - 22:54, 16/05/2025
Là ngôi tháp cuối cùng của người Chăm được xây dựng bằng chất liệu gạch nung còn bảo tồn nguyên vẹn, đền tháp Po Ramê không chỉ là di sản kiến trúc độc đáo mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng Chăm. Việc bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phục dựng các lễ hội truyền thống tại đây đang được triển khai gắn với phát triển du lịch theo Dự án 6 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030.
Chạy đôi tàu khách từ Quảng Bình đến Quảng Trị: Giải pháp di chuyển cho công chức đi làm sau khi sáp nhập tỉnh

Chạy đôi tàu khách từ Quảng Bình đến Quảng Trị: Giải pháp di chuyển cho công chức đi làm sau khi sáp nhập tỉnh

Xã hội - Tào Đạt - 22:50, 16/05/2025
Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho biết, đơn vị đang xây dựng phương án chạy đôi tàu khách từ ga Đồng Hới đến ga Đông Hà và ngược lại.
Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 15/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Nhà thờ Trà Cổ - Điểm đến hấp dẫn nơi địa đầu Tổ quốc. Vẻ đẹp bình yên ở Hợp tác xã Sinh Dược. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Hội thảo khoa học “Bình Định 300 ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc”

Hội thảo khoa học “Bình Định 300 ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc”

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 22:49, 16/05/2025
Nhân kỷ niệm 70 năm Ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc tại Quy Nhơn (16/5/1955 - 16/5/2025), chiều16/5, Tỉnh ủy Bình Định phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Đảng ủy - Bộ Tư lệnh Quân khu V tổ chức Hội thảo khoa học: “Bình Định 300 ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc tại Quy Nhơn”.
Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa thăm các gia đình tập kết ra Bắc tiêu biểu tại Bình Định

Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa thăm các gia đình tập kết ra Bắc tiêu biểu tại Bình Định

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 22:44, 16/05/2025
Nhân kỷ niệm 70 năm hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc của cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam tại Quy Nhơn (16/5/1955 - 16/5/2025), chiều 16/5, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, đã đi thăm, tặng quà các gia đình cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh tiêu biểu tập kết ra Bắc đang sinh sống trên địa bàn Tp. Quy Nhơn (Bình Định).
Bình Định: Gặp mặt kỷ niệm 70 năm học sinh miền Nam tập kết ra Bắc

Bình Định: Gặp mặt kỷ niệm 70 năm học sinh miền Nam tập kết ra Bắc

Tin tức - T.Nhân - HTrường - 22:40, 16/05/2025
Ngày 16/5, nhân dịp Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm hoàn thành chuyển quân tập kết ra Bắc tại Cảng Quy Nhơn (16/5/1955 - 16/5/2025), Ban Liên lạc học sinh miền Nam tỉnh Bình Định tổ chức gặp mặt các thế hệ học sinh miền Nam tập kết ra Bắc tại Cảng Quy Nhơn.
Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân dâng hoa, dâng hương tại Bảo tàng Quang Trung và Khu tưởng niệm cụ Nguyễn Sinh Sắc

Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân dâng hoa, dâng hương tại Bảo tàng Quang Trung và Khu tưởng niệm cụ Nguyễn Sinh Sắc

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 22:29, 16/05/2025
Nhân chuyến công tác tại tỉnh Bình Định, chiều 16/5, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam Võ Thị Ánh Xuân đã dẫn đầu Đoàn công tác của Trung ương đến dâng hoa, dâng hương tại Bảo tàng Quang Trung, Khu tưởng niệm cụ Nguyễn Sinh Sắc và thăm một số gia đình chính sách tiêu biểu tại huyện Tây Sơn.
Thứ trưởng Nông Thị Hà thăm, làm việc với Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La

Thứ trưởng Nông Thị Hà thăm, làm việc với Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La

Công tác Dân tộc - Tào Đạt - 21:07, 16/05/2025
Ngày 16/5, Đoàn công tác của Bộ Dân tộc và Tôn giáo do Thứ trưởng Nông Thị Hà làm Trưởng đoàn đã tới thăm, làm việc với Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La.