Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn cồng chiêng Nam Đông

PV - 15:36, 27/03/2022

Cũng như các tộc ở vùng Trường Sơn - Tây Nguyên, cồng, chiêng của người Cơ Tu ở huyện Nam Đông (Thừa Thiên Huế) là biểu hiện tâm linh của đời sống cộng đồng.

Già làng giới thiệu chiêng của người Cơ Tu
Già làng giới thiệu chiêng của người Cơ Tu (Ảnh TL)

Muôn vẻ cồng chiêng Nam Đông

Tôi có dịp gặp gỡ với ông Hồ Thêm, một già làng, nghệ nhân cồng chiêng tại xã Thượng Long. Sau nụ cười tươi và những điệu nhạc đón khách từ chiếc cồng, ông bắt đầu câu chuyện: “Cồng, chiêng được người Cơ Tu ở Nam Đông chia ra ba loại hình khác nhau, dùng trong những điệu nhạc khác nhau”.

Thứ nhất là cồng (còn gọi là goòng) là loại nhạc cụ có núm, chia ra 12 loại khác: Goòng Tir, Goòng Ravắt, Goòng Gameo, Goòng Bhóc, Goòng Cabắc, Goòng Calát, Goòng Mút, Goòng Xalang, Goòng Trung, Goòng Cờchớ, Goòng Cờhót, Goòng Lấp búa. Trong 12 loại goòng đã nói trên, thì goòng Cabắc được coi là quý nhất, bởi ngoài hình dáng to (đường kính khoảng 60cm), tiếng kêu rất êm, không vang xa, thân có màu đồng đen. “Goòng Cabắc quý lắm, có khi phải đổi 9 con trâu mới được một chiếc. Goòng Mút xét về chất liệu đồng thì giống như Cabắc, kích thước nhỏ hơn, âm thanh vang xa hơn, loại này có giá trị ngang với 6 con trâu…”, ông Hồ Thêm kể.

Thứ hai là chiêng (còn gọi là ching) là loại không núm, có đường kính gần tương ứng với cồng, dựa vào hình dáng và âm thanh, giá trị nên được phân ra 5 loại: Ching Tir, Ching Tatam, Ching Sa sáu, Ching Phổ, Ching Tatủi. Trong 5 loại chiêng nói trên thì ching Tir đứng thứ nhất. Loại này có thân mỏng, tiếng kêu xa, giá trị trao đổi khoảng 4 con trâu. Đứng thứ 2 là ching Tătưi có âm cao; ching Phổ có kích thước lớn hơn ching Tatưi, nhưng âm thanh lại êm hơn, 2 loại này có giá trị ngang với 2 con trâu…

Thứ ba là Pơrơno là một nhạc cụ nhỏ hơn chiêng. Pơrơno được chia ra 4 loại như sau: Pơrơno Phổ, Pơrơno Mút, Pơrơno Đôngza, Pơrơno Grơm, Pơrơno Cuông. Tương tự như cồng và chiêng, pơrơno cũng được định mức theo thang giá trị, quý nhất là pơrơno Mút, giá trị hơn 3 con trâu, rồi đến pơrơno Phổ giá trị khoảng 2 con trâu, còn pơrơno Đông Za và pơrơno Cuông chỉ ở mức 1 con trâu…

Có nhiều kiểu đánh cồng chiêng. Cồng được đánh bằng dùi hoặc tay chỉ dùng vào các nghi lễ lớn quan trọng như đâm trâu, tang ma và một số hoạt động sau khi chết như nghi lễ bỏ mả... Đối với chiêng thì người ta đeo vào vai phải, tay phải cầm dùi đánh lên mặt ngoài, tay trái úp giữ mặt trong để ngắt nhịp hoặc tạo âm thanh…

Theo anh Tà Rương Mão, người có hơn 40 năm theo đuổi nét văn hóa của đồng bào Cơ Tu, tiếng cồng chiêng là tín hiệu nối kết mọi người trong một đơn vị cư trú lại với nhau, báo cho nhau bằng thanh âm và tiết điệu những thông tin đầy cảm xúc cộng đồng như niềm vui hay mất mát có người qua đời... Trong các nghi lễ cúng tế bình thường ở người Cơ Tu, chỉ dùng con vật hiến sinh như heo, dê thì không có tiếng cồng và trống lớn. Lúc đó người ta chỉ dùng chiêng, trống nhỏ, pơrơno làm thay lời thỉnh cầu của con người đến Yàng…

Người Cơ Tu quan niệm, cồng chiêng là một trong những nơi ẩn náu của linh hồn người sống, vậy nên mỗi khi trong nhà có người chết, các loại cồng chiêng sẽ được mang ra sân và treo lên thành từng dàn. Trong các họa tiết trang trí trên nhà Gươl của người Cơ Tu, hình tượng người đánh chiêng luôn là chủ đề nổi bật tạo nguồn cảm hứng cho những nghệ nhân điêu khắc, kết hợp với hình tượng ảnh vui mừng của các thành viên cùng những con thú vừa săn được. Ngược lại với Gươl, trên trang trí nhà mồ, hình ảnh người đánh cồng cùng với những người xung quanh với vẻ mặt u buồn khi tiễn đưa một người thân ra đi… Trong hôn nhân, cồng chiêng luôn là vật thách cưới giữa nhà gái với nhà trai, họ thường đưa ra những gợi ý ước muốn nhà mình có nhiều chiêng hay, đánh lên vang vọng khắp núi rừng, cho các làng bên cạnh nghe thấy tiếng chiêng mà kính nể…

Cần không gian diễn xướng cồng chiêng

Cần thêm không gian diễn xướng để bảo tồn cồng chiêng ở Nam Đông
Cần thêm không gian diễn xướng để bảo tồn cồng chiêng ở Nam Đông

Những năm gần đây ở Nam Đông, các hoạt động văn hóa của người Cơ Tu ít được tổ chức theo hình thức truyền thống. Các nghi lễ liên quan đến chu trình sản xuất được đơn giản hóa. Việc chuyển làm lúa rẫy sang lúa nước đã giảm bớt các công đoạn, tính chất linh thiêng của lúa rẫy không còn. Lễ ăn mừng lúa mới không được tổ chức theo cộng đồng như trước, các nghi lễ liên quan đến thần lúa chỉ cúng bằng gà, gói gọn trong từng hộ gia đình. Các nghi lễ trong chu kỳ đời người hiện nay thực hiện theo nếp sống mới… Thêm vào đó, nghi lễ cồng chiêng ngày càng bị lỗi, việc mượn chiêng đang còn rất phức tạp do yếu tố tâm linh… Tất cả các yếu tố trên dẫn đến các hoạt động liên quan đến cồng chiêng ngày càng mất dần.

Gần mười năm lại đây, huyện Nam Đông triển khai đề án về bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số. Đề án đã kịp thời mở lớp truyền dạy cồng chiêng trên một số địa bàn có người Cơ Tu cư trú. Lớp trẻ ở các xã Thượng Long, Thượng Lộ, Thượng Quảng và Hương Sơn được dạy cách đánh các bài cồng chiêng sử dụng trong một số lễ hội như: ăn cơm mới, vào nhà mới, lễ đâm trâu… và các hoạt động liên quan đến chu kỳ đời người.

Tuy nhiên, vẫn cần có một số hoạt động cụ thể về cồng chiêng, cần có không gian diễn xướng cồng chiêng để bảo tồn cũng như quảng bá hết các đặc trưng văn hóa của người Cơ Tu đến với du khách. Hiện nay, không gian diễn xướng thường xuyên nhất là tổ chức diễn đánh cồng chiêng phục vụ du lịch. Tuy nhiên, việc ngày càng ít người đánh cồng chiêng khiến nét văn hóa đặc sắc này dần mai một. Vì vậy, bên cạnh việc tổ chức không gian diễn xướng, cần đầu tư thêm trang thiết bị cũng như đào tạo nhân lực để phục vụ cho các hoạt động này.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.