Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Ngôi nhà làng độc đáo ở "Vương quốc pơ mu"

Tấn Vịnh - Ngọc Ánh - 15:57, 13/08/2021

Ai đến thôn Ka Noonh, thuộc xã A Xan, huyện Tây Giang (Quảng Nam) cũng phải thán phục, trầm trồ trước di sản tạo hình của chính nghệ nhân tài hoa Kêr Tíc và bà con trong làng Ka Noonh sáng tạo. Ngôi nhà làng ấm áp, xinh xắn giữa rừng là nơi trở về của các già làng, bà con khi có dịp lễ hội, thêm một điểm nhấn thu hút du khách khi đến với “Vương quốc pơ mu”, khám phá và trải nghiệm những tinh hoa văn hóa của đồng bào Cơ Tu ở vùng cao xứ Quảng.

Vũ điệu tân tung da dá diễn ra trước sân nhà làng
Vũ điệu tân tung da dá diễn ra trước sân nhà làng

Đồng bào Cơ Tu sinh sống ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam là chủ nhân của những cánh rừng nguyên sinh quý hiếm như pơ mu, lim, đỗ quyên... Đặc biệt, nơi đây tồn tại cánh rừng pơ mu với số lượng hàng nghìn cây đã được công nhận là Cây Di sản Việt Nam, và được mệnh danh là “Vương quốc pơ mu”. Từ thời điểm rừng pơ mu tại đỉnh núi Zi’liêng (thuộc địa bàn các xã A Xan và Tr’hy, huyện Tây Giang) được công nhận là Cây Di sản việt Nam, huyện Tây Giang đã đầu tư xây dựng những căn nhà truyền thống ở vùng lõi rừng pơ mu làm nơi lưu trú cho những người làm công tác chăm sóc, bảo vệ rừng và cho du khách đến tham quan du lịch. Đặc biệt, nơi đây tọa lạc một ngôi nhà làng truyền thống (gươl) do bà con thôn Ka Noonh, xã Axan hiến tặng.

Trang trí trên cây nêu trước sân nhà làng Ka Noonh
Trang trí trên cây nêu trước sân nhà làng Ka Noonh

Thôn Ka Noonh, thuộc xã A Xan, huyện Tây Giang là nơi còn lưu giữ những di sản văn hóa quý hiếm, bí ẩn. Tại đây bà con trong làng đã phát hiện ra chiếc trống đồng cổ, sau này các nhà nghiên cứu gọi là trống đồng Ka Noonh. Đây cũng là nơi duy nhất thuộc miền núi xứ Quảng có nghề làm đồ gốm đất nung. Tương truyền, cô gái Chăm bị lưu lạc lên vùng này được dân làng cưu mang, nuôi nấng. Sau lớn lên, cô truyền dạy nghề làm đồ gốm cho người dân trong làng, trở thành bà tổ nghề gốm của làng nghề xa khuất giữa đại ngàn.

Nhiều người biết tiếng ngôi làng nhỏ này bởi ở đây có một lão nghệ nhân điêu khắc và vẽ tranh tài giỏi nhất của dân tộc Cơ Tu, đó là Kêr Tíc. Thời còn trẻ khỏe, ông được mời đi nhiều nơi tham gia tạc tượng, vẽ tranh, thiết kế, xây dựng nhà làng, nhà mồ. Tại Làng văn hóa truyền thống Cơ Tu huyện Tây Giang, tác phẩm của ông được trang trí trong ngôi nhà gươl to và đẹp nhất vùng miền núi. Ông đã thiết kế và vẽ, tạc tượng trang trí cho ngôi nhà gươl và nhà mồ thuộc khu du lịch làng Nguyệt Biều, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên- Huế. Về già, khi “tài năng chín mùi” hơn, nghệ nhân Kêr Tíc cùng với bà con, nghệ nhân thân thuộc xây cất nên ngôi nhà làng, như là món quà dành tặng cho quê hương.

Hình vẽ, hoa văn trang trí ở tấm ván thưng và các cây cột đỡ của ngôi nhà.
Hình vẽ, hoa văn trang trí ở tấm ván thưng và các cây cột đỡ của ngôi nhà.

Ngôi nhà làng truyền thống ở thôn Ka Noonh tuy không to lớn, đồ sộ như những công trình mà nghệ nhân Kêr Tíc từng tham gia xây dựng nhưng nó thực sự là một tác phẩm kiến trúc và điêu khắc, hội họa có giá trị. Mỗi chi tiết kiến trúc của ngôi nhà như chân cột, xà ngang, tấm ván thưng, cửa ra vào... được nghệ nhân gửi gắm vào đây nhiều bức tượng, phù điêu, tranh vẽ, rất sống động. 

Nếu như ở các ngôi nhà làng khác, chân cột chỉ là những đoạn gỗ thô sơ có chức năng làm trụ đỡ, được xem là phần âm, nằm phía dưới sàn, thì ở làng Ka Noonh, hai hàng cột được chăm chút nhiều đường nét tinh tế và tô màu nổi bật. Những hoa văn hình tròn, hình thoi, hình tam giác, hình bán nguyệt xen kẽ nhau. Hình tam giác tạo thành biểu tượng lá atút, giống như cái chong chóng nằm trên đầu chân cột rất ấn tượng. Hình tròn tượng trưng cho chuỗi hạt crôl. Hình thoi biểu trưng cho chuỗi hạt mã não - những loại trang sức quý giá nhất, thể hiện sự giàu có, sang trọng theo quan niệm truyền thống của đồng bào Cơ Tu.

Phù điêu trâu trên tấm ván thưng ở cửa ra vào
Phù điêu trâu trên tấm ván thưng ở cửa ra vào

Ngay trên chân cột là tấm ván thưng hay các vách ngăn hiện lên nhiều tác phẩm hội họa hết sức độc đáo. Hầu như mọi mặt đời sống của người Cơ Tu được tái hiện một cách sống động bằng những hình vẽ đơn sơ và những khối điêu khắc thô mộc nhưng giàu tính biểu cảm. Sinh hoạt lễ hội cộng đồng được tái hiện rất cô đọng với hình ảnh người phụ nữ đưa đôi tay lên trời trong điệu múa da dá quanh cây nêu. Rồi hình ảnh con trâu trong lễ hiến tế thần linh, người đàn ông nhảy điệu tân tung hay hình ảnh những thanh niên khiêng trống đồng, đánh chiêng trong không khí hân hoan.

Tượng chim tring ở hai đầu tấm ván thưng
Tượng chim tring ở hai đầu tấm ván thưng

Hai đầu tấm ván thưng là hai chú chim tring (chim mỏ sừng, phượng hoàng đất), là chim thiêng xuất hiện nhiều trong mô típ nghệ thuật tạo hình của người Cơ Tu.

Nội thất cũng bố trí dày đặc các bức tranh và điêu khắc. Hai xà ngang nổi lên các bức tượng đôi trăn, kỳ đà đối đầu vào nhau. Bên trong tấm ván thưng chạm nhiều bức phù điêu tái hiện cảnh đi săn, vui chơi, sinh hoạt hàng ngày. Đáng chú ý là bức phù điêu Uống rượu cần, miêu tả 6 người đang vít cần uống rượu một cách mê say. Những chiếc cần cong tạo hình đẹp mắt.

Hai chiếc ché thể hiện trong phù điêu đều trang trí những họa tiết rất bắt mắt. Bức phù điêu trông tựa bức tranh sơn dầu với gam màu trầm lắng, nét chạm khắc đơn sơ, mộc mạc, nét vẽ bay bổng, nhẹ nhàng mang tính cách điệu rất cao - một thủ pháp nghệ thuật thường thấy ở các tộc người miền núi.


Phù điêu uống rượu cần
Phù điêu uống rượu cần

Hai đầu hồi bố trí những tấm ván tạo hình với nhiều nhân vật, mỗi gương mặt biểu hiện trạng thái tình cảm khác nhau, trong đó nổi bật là bức phù điêu đôi trai gái nhìn đối diện nhau như trao gửi lời yêu thương ngọt ngào. 

Món quà tặng của dân làng Ka Noonh thật ý nghĩa, vì đây là công trình mang đậm dấu ấn văn hóa Cơ Tu, hài hòa với quang cảnh thiên nhiên đại ngàn. Từ ngôi nhà làng trở thành “ngôi nhà chung” của vùng cao, tọa lạc giữa rừng cây di sản. Vào những ngày đầu năm mới, đồng bào sinh sống ở các xã lân cận thường tập trung về đây để tổ chức các lễ hội truyền thống như lễ hội mừng lúa mới, lễ khai năm tạ ơn rừng.

Đầu năm 2019, đồng bào tổ chức Lễ tạ ơn rừng giữ khu rừng pơ mu. Lễ hội với nghi lễ linh thiêng cúng thần rừng thần núi, phát huy tập quán giữ rừng, bảo vệ môi trường sống của cộng đồng, nhất là những cánh rừng già, rừng đầu nguồn, con sông, khe suối, tạ ơn thần rừng, cảm ơn mẹ thiên nhiên đã che chở họ, cho họ nguồn nước, sản vật để sinh tồn. Lễ hội cũng là dịp tập hợp nhiều nghệ nhân tham gia hát lý- nói lý, trình diễn vũ điệu tân tung da dá- những loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian.

Những bức phù điêu chủ đề con người ở đầu hồi
Những bức phù điêu chủ đề con người ở đầu hồi
Ngôi nhà làng độc đáo ở "Vương quốc pơ mu" 7

Ai đến đây cũng phải thán phục, trầm trồ trước di sản tạo hình của chính nghệ nhân tài hoa Kêr Tíc và bà con trong làng Ka Noonh sáng tạo. Ngôi nhà làng là nơi trở về của các già làng, bà con khi có dịp lễ hội.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Về tham gia hoạt động tháng 5 “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, sáng 18/5, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện A Lưới, TP. Huế đã tổ chức tái hiện Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (cúng thần núi, cúng thần rừng).
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia xứng tầm truyền thống văn hóa – lịch sử và sự phát triển của đất nước

Thủ tướng: Xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia xứng tầm truyền thống văn hóa – lịch sử và sự phát triển của đất nước

Sáng 19/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kiểm tra tiến độ xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia tại huyện Đông Anh, TP. Hà Nội và có cuộc làm việc về chuẩn bị tổ chức tại đây Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh.
Bảo tồn múa phồn thực trong Lễ hội Rija Nưgar

Bảo tồn múa phồn thực trong Lễ hội Rija Nưgar

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 3 giờ trước
Chiều ngày 10/5/2025, tại làng Chăm Bỉnh Nghĩa thuộc xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận, Ban Phong tục thôn tổ chức Lễ hội Rija Nưgar đón mừng năm mới theo Chăm lịch. Nét độc đáo của Bỉnh Nghĩa là trong nghi lễ Rija Nưgar có hai tiểu lễ ở các làng khác không có, đó là hát đối đáp nam nữ (Adaoh pasa) và múa phồn thực (Tamia klai kluk) do các vị chức sắc và người dân tham gia thực hiện. Nghi lễ múa phồn thực thể hiện tư duy cặp đôi, âm dương hòa hợp, khát vọng về sự sinh sôi nảy nở của vạn vật.
Tuyên Quang đang ở trong mức độ thiên tai cấp rất nguy hiểm

Tuyên Quang đang ở trong mức độ thiên tai cấp rất nguy hiểm

Tin tức - Minh Nhật - 6 giờ trước
Theo thông tin từ Đài khí tượng thủy văn tỉnh Tuyên Quang, trong 24 giờ qua, trên địa bàn đã có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to, báo động mức độ thiên tai ở cấp rất nguy hiểm, đồng thời cảnh báo nguy cơ sạt lở cao trong 6 giờ tới.
Lào Cai tiếp tục triển khai, quán triệt thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nội dung Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị

Lào Cai tiếp tục triển khai, quán triệt thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nội dung Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị

Trang địa phương - Trọng Bảo - 7 giờ trước
Sáng 19/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị, về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025).
Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Xã hội - Huy Trường - Thanh Huyền - 7 giờ trước
Dưới cái nắng tháng 5, chúng tôi trở lại vùng chồng lấn địa giới hành chính (ĐGHC) xã Trà Vinh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) và xã Đăk Nên (huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum). Hàng chục năm nay, người dân nơi đây bị cái nghèo đu bám do việc chồng lấn địa giới hành chính chưa được giải quyết.
Thúc đẩy quảng bá giá trị văn hóa Việt trên nền tảng số

Thúc đẩy quảng bá giá trị văn hóa Việt trên nền tảng số

Bản sắc và hội nhập - Minh Nhật - 7 giờ trước
Nhằm hợp tác thúc đẩy quảng bá văn hóa, thể thao và du lịch của Việt Nam trên môi trường số. Ngày 19/5, tại Hà Nội, Cục Hợp tác quốc tế (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và TikTok Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác phối hợp quảng bá hoạt động của Nhà Triển lãm Việt Nam tại EXPO 2025 Osaka, Kansai, Nhật Bản - một trong những sự kiện toàn cầu lớn nhất trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Media - Quỳnh Trâm - CTV - 7 giờ trước
Theo thống kê của thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, trên địa bàn hiện có khoảng 60 trường hợp nuôi tôm tự phát, trái phép trên đất nông nghiệp, đất dự án. Dù chính quyền địa phương đã có những giải pháp xử lý vi phạm, thế nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết dứt điểm tình trạng này, gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng đến môi trường trên địa bàn, hiện UBND thị xã Nghi Sơn đang triển khai các giải pháp để giải quyết dứt điểm, tình trạng này.
Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Thu - 7 giờ trước
Trong những năm qua, được sự quan tâm hỗ trợ về vật chất, động viên tinh thần, bồi dưỡng kiến thức của các địa phương, đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS đã và đang phát huy mạnh mẽ vai trò trên nhiều lĩnh vực.
Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 7 giờ trước
Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), sáng 19/5, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định tổ chức Lễ dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành.
Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Thời sự - Hoàng Quý - 7 giờ trước
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường, để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku.
Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Thời sự - Hoàng Quý - 7 giờ trước
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1.