Từ dòng sông Giăng, tại bản khe Búng, một bến đò đã được xây dựng, cùng với một bờ kè dài đã hoàn thành - Ảnh: Thành Cường Nằm sâu trong vùng lõi của Vườn quốc gia Pù Mát có 243 hộ dân Đan Lai sinh sống ở 2 bản Co Phạt và Khe Búng. Chỉ chừng ấy thông tin, thì quá đỗi bình thường khi nói về một cộng đồng DTTS.
Nhưng, vùng đất định cư của người Đan Lai lại rất đặc biệt, khi mà vào ngày mưa gió, tuyến đường lưu thông độc đạo vào các bản bị cô lập hoàn toàn. Giao thông cách trở và xa trung tâm gần 20km khiến đời sống người dân gặp muôn vàn khó khăn. Hiện tỷ lệ hộ nghèo nơi đây là 96,7%. Đói nghèo đi liền với lạc hậu, trì trệ.
Một trong ba cây cầu treo nối trung tâm xã Môn Sơn với các bản làng người Đan Lai đã hoàn thành và đưa vào sử dụng - Ảnh: Thành Cường Nhưng, bản làng của người Đan Lai hôm nay đã dần đổi khác bằng những công trình hạ tầng dân sinh được đầu tư, nâng cấp. Tất cả, như mang đến một làn gió mới cho vùng đất từng một thời là “sơn cùng thủy tận”.
Thực ra, trong rất nhiều năm qua, người dân Đan Lai vẫn luôn nhận được sự quan tâm của cấp uỷ Đảng, chính quyền các cấp bằng những đầu tư, hỗ trợ về phát triển kinh tế, văn hóa, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần… Tuy nhiên, phải đến khi thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: Từ 2021 đến 2025 (Chương trình MTQG 1719), thì những đầu tư, hỗ trợ cho người Đan Lai mới toàn diện, đầy đủ hơn.
Bản Khe Búng đã khoác áo mới bằng sự hiện diện những nếp nhà vừa được dựng xây - Ảnh: Thành Cường Bằng Chương trình MTQG 1719, đã có hẳn 1 dự án dành riêng cho đồng bào Đan Lai sinh sống ở 2 bản Co Phạt và Khe Búng. Đến thời điểm hiện nay, đã có 6 dự án đầu tư, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần; đồng thời tạo ra bộ mặt mới cho nông thôn miền núi giữa đại ngàn Pù Mát.
Bỏ qua những vất vả, gian khó, hiểm nguy trên hành trình cả thủy lẫn bộ từ trung tâm xã Môn Sơn vào các bản làng người Đan Lai; thì những hạng mục vừa đầu tư, nâng cấp từ Chương trình MTQG 1719 thực sự mang đến làn gió mới cho tộc người gắn với truyền thuyết “ngủ ngồi”.
Bản Co Phạt cũng đã hiện hữu những nếp nhà mới - Ảnh: Thanh Hải Từ dòng sông Giăng, một bến đò đã được xây dựng, cùng với một bờ kè dài đã hoàn thành. Còn đường nội bản Co Phạt và Khe Búng, nay đã được nâng cấp bằng mặt đường xi măng sạch đẹp, thuận lợi cho người dân đi lại. Ba cây cầu treo dân sinh trên tuyến, cũng đã kịp khánh thành trước mùa mưa lũ 2025, để các cụm bản nơi đây không còn bị cô lập.
Cùng với đó, một hệ thống nước sạch, tự chảy kéo về tận bản, đã đáp ứng tốt hơn nhu cầu sinh hoạt hàng ngày của 243 hộ dân Đan Lai. Giữa trung tâm bản Co Phạt, một điểm trường mầm non khang trang, sạch đẹp cũng vừa khánh thành, để mỗi ngày tiếng ê a vang lên giữa đại ngàn Pù Mát.
Trưởng Ban Công tác Mặt trận bản Co Phạt La Văn Linh chia sẻ: Bản làng đã có thêm nhiều cái mới từ những dự án được đầu tư. Cuộc sống người dân vì thế mà cũng đỡ vất vả, khó khăn hơn.
Anh La Văn Bốn (phải) - bản Co Phạt xã Môn Sơn rạng rỡ trong ngôi nhà vừa dọn vào ở - Ảnh: Thanh Hải Năm 2025, được xem là đặc biệt hơn với người dân Đan Lai khi lần đầu bà con được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, được sinh sống trong những nếp nhà “3 cứng” do Nhà nước trao tặng.
Nhưng trước đó, để tháo gỡ khó khăn trong các thủ tục hành chính, chính quyền các cấp ở Nghệ An đã vào cuộc quyết liệt từ việc đo đạc, lập quy hoạch, đưa diện tích người dân Đan Lai đang sinh sống ra khỏi quy hoạch Vườn Quốc gia Pù Mát… đến việc lấy kinh phí ở đâu để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân.
Hiện tại, 455 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã trao đến tận tay người dân thuộc 2 bản Khe Búng và Co Phạt. Tổng diện tích đất được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng khoảng 360ha (gồm cả đất ở và đất nông nghiệp).
Người dân Đan Lai đã được an cư trong những nếp nhà khang trang, sạch đẹp - Ảnh: Thanh Hải Rồi, những căn nhà tạm bợ, dột nát của người dân Đan Lai cũng đã được cả hệ thống chính trị chung tay xóa bỏ, làm mới. Những tháng giữa năm 2025, các bản làng người Đan Lai giữa đại ngàn Pù Mát rền vang tiếng đục, tiếng cưa, tiếng hò reo dựng nhà.
Từ sự đăng ký nhu cầu hỗ trợ làm mới và sửa chữa nhà ở của người dân, từ những ngày công của các lực lượng tham gia… 78 ngôi nhà (xây mới 58 căn nhà, sửa chữa 20 căn nhà) kín trên, bền dưới đã hoàn thành; khang trang, đẹp đẽ. Mỗi căn nhà xây mới có diện tích 50m2 với kinh phí hỗ trợ 90 triệu đồng, và nhà sửa chữa có kinh phí hỗ trợ 45 triệu đồng.
Điểm trường mầm non ở bản Cò Phạt đã được xây dựng khang trang, đáp ứng nhu cầu học tập của con em người Đan Lai - Ảnh: Thành Cường Anh La Văn Bốn - bản Co Phạt, xã Môn Sơn rạng rỡ trong ngôi nhà vừa dọn vào ở: Giờ thì rất yên tâm, không lo mưa gió bị dột như trước. Nhà mình rất cảm ơn sự quan tâm, hỗ trợ của Đảng và Nhà nước.
Người dân vui một, thì cán bộ vui mười. Bí thư Đảng ủy xã Môn Sơn Lương Đình Việt bày tỏ: Hạ tầng cơ sở cơ bản đáp ứng tốt nhu cầu sinh hoạt của người dân. Người Đan Lai cũng đã an cư trong những nếp nhà “3 cứng”. Chúng tôi cũng vui lây với niềm vui về một cuộc sống mới của bà con.
Người Đan Lai sản xuất lúa - Ảnh: Thanh HảiNhư nhớ ra điều gì, ông Việt bảo: Để từng bước đưa cuộc sống bà con Đan Lai ngày càng tốt đẹp hơn, thoát nghèo bền vững, xã sẽ cắt cử lực lượng thường xuyên bám bản, hỗ trợ bà con từ sản xuất, thu hoạch… đến chăn nuôi, ổn định cuộc sống.
Hiện, chính quyền xã Môn Sơn đang lập kế hoạch, xin đầu tư, nâng cấp đoạn còn lại của tuyến đường bộ từ trung tâm xã vào các bản làng người Đan Lai. Tuyến đường có chiều dài chừng hơn 12km, chạy dưới những tán rừng già của đại ngàn Pù Mát. Khi ấy, sẽ tháo gỡ thế bế tắc, cô lập mỗi khi mưa bão gây trơn trượt. Và chắc chắn đến lúc ấy, Đan Lai sẽ là vùng đất xa mà gần.
