Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Soọng cô - một thứ “men” của đồng bào Sán Dìu: Những thách thức trong công tác bảo tồn (Bài 6)

Văn Hoa - 08:51, 22/08/2022

Trước những nỗ lực không ngừng nghỉ của các nghệ nhân, những người lớn tuổi nhằm “cứu nguy” cho làn điệu Soọng cô, nhiều bạn trẻ đã “động lòng” và tự ý thức gìn giữ tài sản của cha ông. Song, vì rất nhiều nguyên nhân, việc bảo tồn tiếng hát Soọng cô còn nhiều khó khăn, thách thức.

Đại đa số những người biết hát và hiểu được giá trị của Soọng cô đều đã cao tuổi
Đại đa số những người biết hát và hiểu được giá trị của Soọng cô đều đã cao tuổi

Đội ngũ người hát Soọng cô ngày càng “già hóa”

Những năm qua, cộng đồng người Sán Dìu đã rất nỗ lực làm sống dậy tiếng hát Soọng cô sau một thời gian dài xao nhãng, và đã đạt được nhiều kết quả khá tích cực. Phong trào hát Soọng cô lan tỏa khắp các xóm, làng, mỗi một thôn, xóm đều thành lập các CLB Soọng cô, và họ tổ chức đi hát giao lưu giữa CLB này với CLB khác trong huyện, tỉnh và tỉnh này với tỉnh khác, tạo thành một phong trào hát và bảo tồn tiếng hát Soọng cô một cách sâu rộng.

Thế nhưng một điều đáng buồn là, đại đa số những người còn hát được, hát hay, hiểu được tinh túy của Soọng cô số lượng không còn nhiều. Theo thống kê ở 5 tỉnh có người Sán Dìu sinh sống, hiện nay có khoảng 70 CLB dân ca, trên 4.000 hội viên. Tuy nhiên, hơn 90% hội viên các CLB đã trên 50 tuổi, còn những người từ 40 tuổi trở xuống biết hát Soọng cô chỉ đếm trên đầu ngón tay, ít có thanh niên tham gia các CLB và biết hát Soọng cô. Đây là một thực tế đáng báo động, nguy cơ mai một tiếng hát Soọng cô rất rõ ràng.

Anh Trần Xuân Hải, 23 tuổi, dân tộc Sán Dìu tại xã Đạo Trù, huyện Tam Đảo (Vĩnh Phúc) cho biết: Mặc dù là người Sán Dìu, nhưng em không biết hát Soọng cô, bởi làn điệu này rất khó hát và không có nhạc, nên dễ gây nhàm chán cho giới trẻ. Muốn học hát phải có thời gian và phải thực sự yêu thích thì mới hát được.

Soọng cô được truyền miệng, hát trong mọi không gian khác nhau
Soọng cô được truyền miệng, hát trong mọi không gian khác nhau

Mặc dù hiện nay, nhiều bạn trẻ dần nhận thức cần phải học hát Soọng cô, tuy nhiên, vì nhiều lý do nên việc học hát là rất khó khăn. Cái khó khi học hát Soọng cô là truyền miệng và khó biểu đạt ra tiếng phổ thông. Nếu chỉ nhìn các bài hát được phiên âm sang chữ Quốc ngữ, thì khó có thể dịch và học được. Do đó, việc học Soọng cô phải trực tiếp, rất khó khăn cho giới trẻ đi làm xa nhà.

Muốn hát Soọng cô phải nói được tiếng San Dìu

Với Soọng cô, người học cũng phải biết nói tiếng Sán Dìu mới hát được. Hiện nay, nhiều bạn trẻ không biết nói tiếng nói của dân tộc mình, vì vậy việc truyền dạy Soọng cô vô cùng khó khăn. Người Sán Dìu sinh sống gần với người Kinh và các dân tộc anh em khác, sự giao lưu văn hóa vô cùng mạnh mẽ, ngôn ngữ cũng vậy.

Hiện nay, người Sán Dìu sử dụng tiếng Việt nhiều hơn tiếng mẹ đẻ trong cuộc sống thường ngày, thậm chí, có những địa phương, còn lại rất ít người cao tuổi biết nói tiếng Sán Dìu. Như xóm Thanh Trà (xã Sơn Cẩm, TP. Thái Nguyên) 99% người Sán Dìu không sử dụng tiếng Sán Dìu trong sinh hoạt hằng ngày, đồng nghĩa tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà mai một, có nguy cơ thất truyền.

Thường xuyên nói tiếng sán Dìu và hát Soọng cô sẽ giúp giới trẻ lắng nghe, thẩm thấu, qua thời gian, tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà ở trong mỗi người một cách tự nhiên, không thể thiếu được
Thường xuyên nói tiếng sán Dìu và hát Soọng cô sẽ giúp giới trẻ lắng nghe, thẩm thấu, qua thời gian, tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà ở trong mỗi người một cách tự nhiên, không thể thiếu được

Đặc biệt, các bài Soọng cô chủ yếu được ghi chép theo Nôm Sán Dìu và khi dịch các bài hát ra chữ Quốc ngữ, thì cũng phụ thuộc vào khả năng của người dịch. Người dịch cũng cần có khả năng về thơ ca, hiểu biết sâu về văn hóa dân tộc, thì người học có thể hiểu và cảm nhận được cái hay của làn điệu này. Hơn nữa, trong hát Soọng cô phải biết cách lấy hơi, ngân dài, ngắn nên dù có biết tiếng thì nghe cũng rất khó hiểu, ngay cả người biết nghe, biết nói tiếng mẹ đẻ cũng khó mà hiểu được.

Thiếu không gian biểu diễn

Nếu như trước kia, người Sán Dìu nói tiếng mẹ đẻ hằng ngày, hát Soọng cô mọi lúc, mọi nơi, hát trong dịp đám cưới, lễ tết, lễ hội, khi lao động sản xuất… thế hệ trẻ có cơ hội lắng nghe, thẩm thấu, qua thời gian, tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà ở trong mỗi người một cách tự nhiên, không thể thiếu được.

 Nhưng đến nay, giới trẻ đâu còn cơ hội đó, thay vì tiếng mẹ đẻ, các gia đình chủ yếu nói tiếng phổ thông, những câu hát ru, câu hát Soọng cô ngày nào nay cũng là xa xỉ đối với chính người Sán Dìu.

Cần nâng cao tình yêu, lòng tự tôn văn hóa dân tộc, đặc biệt là làn điệu Soọng cô cho thế hệ trẻ (Ảnh Thái Sinh Trần)
Cần nâng cao tình yêu, lòng tự tôn văn hóa dân tộc, đặc biệt là làn điệu Soọng cô cho thế hệ trẻ (Ảnh Thái Sinh Trần)

Hiện nay, mặc dù các ông, bà, nghệ nhân các CLB thường xuyên tổ chức sinh hoạt, giao lưu hát Soọng cô, thế nhưng, những buổi sinh hoạt đó, thường tổ chức tại một gia đình Ban Chủ nhiệm CLB hoặc trong không gian nhà văn hóa thôn. Hơn nữa, vì đại đa số các hội viên đều đã lớn tuổi, cách sinh hoạt CLB không tạo được sức hút đối với giới trẻ, vì thế mà rất ít thanh niên tham gia. 

Trong khi đó, nhiều nghệ nhân chỉ tham gia hát tại CLB mà không dạy hát cho các con, các cháu trong gia đình. Đây cũng là một nguyên nhân chính khiến giới trẻ không tiếp cận được với tiếng hát Soọng cô.

Đặc biệt, làn điệu Soọng cô trầm, dễ gây nhàm chán với giới trẻ. Đối với giới trẻ, nhất là những người không biết nói tiếng Sán Dìu, việc học Soọng cô là vô cùng khó khăn, vừa khó khăn, vừa nhàm chán, đây cũng là lí do chính khiến giới trẻ không mặn mà với làn điệu Soọng cô.

Có thể nói, làn điệu Soọng cô đã được lưu giữ qua hàng trăm năm, trở thành một tài sản vô giá mà chủ nhân của nó là người Sán Dìu. Thế nhưng, hiện nay tài sản đó đang đứng trước nguy cơ mai một, có khả năng thất truyền. Chỉ vọn vẹn 15 - 20 năm nữa thôi, khi thế hệ các ông, bà, các nghệ nhân lớn tuổi đang già đi theo năm tháng, và chắc chắn, họ sẽ mang theo tiếng hát Soọng cô về với đất mẹ.

Để bảo tồn Soọng cô cần có nhiều giải pháp, mà giải pháp hữu hiệu nhất là tập trung vào thế hệ trẻ người Sán Dìu. Sẽ không có một ai, một dân tộc nào bảo tồn thay tiếng hát Soọng cô cho người Sán Dìu, do đó, giới trẻ người Sán Dìu cần nêu cao hơn nữa lòng tự tôn, tình yêu văn hóa dân tộc, trong đó có làn điệu Soọng cô.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.