Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Soọng cô - một thứ “men” của đồng bào Sán Dìu: Những thách thức trong công tác bảo tồn (Bài 6)

Văn Hoa - 08:51, 22/08/2022

Trước những nỗ lực không ngừng nghỉ của các nghệ nhân, những người lớn tuổi nhằm “cứu nguy” cho làn điệu Soọng cô, nhiều bạn trẻ đã “động lòng” và tự ý thức gìn giữ tài sản của cha ông. Song, vì rất nhiều nguyên nhân, việc bảo tồn tiếng hát Soọng cô còn nhiều khó khăn, thách thức.

Đại đa số những người biết hát và hiểu được giá trị của Soọng cô đều đã cao tuổi
Đại đa số những người biết hát và hiểu được giá trị của Soọng cô đều đã cao tuổi

Đội ngũ người hát Soọng cô ngày càng “già hóa”

Những năm qua, cộng đồng người Sán Dìu đã rất nỗ lực làm sống dậy tiếng hát Soọng cô sau một thời gian dài xao nhãng, và đã đạt được nhiều kết quả khá tích cực. Phong trào hát Soọng cô lan tỏa khắp các xóm, làng, mỗi một thôn, xóm đều thành lập các CLB Soọng cô, và họ tổ chức đi hát giao lưu giữa CLB này với CLB khác trong huyện, tỉnh và tỉnh này với tỉnh khác, tạo thành một phong trào hát và bảo tồn tiếng hát Soọng cô một cách sâu rộng.

Thế nhưng một điều đáng buồn là, đại đa số những người còn hát được, hát hay, hiểu được tinh túy của Soọng cô số lượng không còn nhiều. Theo thống kê ở 5 tỉnh có người Sán Dìu sinh sống, hiện nay có khoảng 70 CLB dân ca, trên 4.000 hội viên. Tuy nhiên, hơn 90% hội viên các CLB đã trên 50 tuổi, còn những người từ 40 tuổi trở xuống biết hát Soọng cô chỉ đếm trên đầu ngón tay, ít có thanh niên tham gia các CLB và biết hát Soọng cô. Đây là một thực tế đáng báo động, nguy cơ mai một tiếng hát Soọng cô rất rõ ràng.

Anh Trần Xuân Hải, 23 tuổi, dân tộc Sán Dìu tại xã Đạo Trù, huyện Tam Đảo (Vĩnh Phúc) cho biết: Mặc dù là người Sán Dìu, nhưng em không biết hát Soọng cô, bởi làn điệu này rất khó hát và không có nhạc, nên dễ gây nhàm chán cho giới trẻ. Muốn học hát phải có thời gian và phải thực sự yêu thích thì mới hát được.

Soọng cô được truyền miệng, hát trong mọi không gian khác nhau
Soọng cô được truyền miệng, hát trong mọi không gian khác nhau

Mặc dù hiện nay, nhiều bạn trẻ dần nhận thức cần phải học hát Soọng cô, tuy nhiên, vì nhiều lý do nên việc học hát là rất khó khăn. Cái khó khi học hát Soọng cô là truyền miệng và khó biểu đạt ra tiếng phổ thông. Nếu chỉ nhìn các bài hát được phiên âm sang chữ Quốc ngữ, thì khó có thể dịch và học được. Do đó, việc học Soọng cô phải trực tiếp, rất khó khăn cho giới trẻ đi làm xa nhà.

Muốn hát Soọng cô phải nói được tiếng San Dìu

Với Soọng cô, người học cũng phải biết nói tiếng Sán Dìu mới hát được. Hiện nay, nhiều bạn trẻ không biết nói tiếng nói của dân tộc mình, vì vậy việc truyền dạy Soọng cô vô cùng khó khăn. Người Sán Dìu sinh sống gần với người Kinh và các dân tộc anh em khác, sự giao lưu văn hóa vô cùng mạnh mẽ, ngôn ngữ cũng vậy.

Hiện nay, người Sán Dìu sử dụng tiếng Việt nhiều hơn tiếng mẹ đẻ trong cuộc sống thường ngày, thậm chí, có những địa phương, còn lại rất ít người cao tuổi biết nói tiếng Sán Dìu. Như xóm Thanh Trà (xã Sơn Cẩm, TP. Thái Nguyên) 99% người Sán Dìu không sử dụng tiếng Sán Dìu trong sinh hoạt hằng ngày, đồng nghĩa tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà mai một, có nguy cơ thất truyền.

Thường xuyên nói tiếng sán Dìu và hát Soọng cô sẽ giúp giới trẻ lắng nghe, thẩm thấu, qua thời gian, tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà ở trong mỗi người một cách tự nhiên, không thể thiếu được
Thường xuyên nói tiếng sán Dìu và hát Soọng cô sẽ giúp giới trẻ lắng nghe, thẩm thấu, qua thời gian, tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà ở trong mỗi người một cách tự nhiên, không thể thiếu được

Đặc biệt, các bài Soọng cô chủ yếu được ghi chép theo Nôm Sán Dìu và khi dịch các bài hát ra chữ Quốc ngữ, thì cũng phụ thuộc vào khả năng của người dịch. Người dịch cũng cần có khả năng về thơ ca, hiểu biết sâu về văn hóa dân tộc, thì người học có thể hiểu và cảm nhận được cái hay của làn điệu này. Hơn nữa, trong hát Soọng cô phải biết cách lấy hơi, ngân dài, ngắn nên dù có biết tiếng thì nghe cũng rất khó hiểu, ngay cả người biết nghe, biết nói tiếng mẹ đẻ cũng khó mà hiểu được.

Thiếu không gian biểu diễn

Nếu như trước kia, người Sán Dìu nói tiếng mẹ đẻ hằng ngày, hát Soọng cô mọi lúc, mọi nơi, hát trong dịp đám cưới, lễ tết, lễ hội, khi lao động sản xuất… thế hệ trẻ có cơ hội lắng nghe, thẩm thấu, qua thời gian, tiếng hát Soọng cô cũng vì thế mà ở trong mỗi người một cách tự nhiên, không thể thiếu được.

 Nhưng đến nay, giới trẻ đâu còn cơ hội đó, thay vì tiếng mẹ đẻ, các gia đình chủ yếu nói tiếng phổ thông, những câu hát ru, câu hát Soọng cô ngày nào nay cũng là xa xỉ đối với chính người Sán Dìu.

Cần nâng cao tình yêu, lòng tự tôn văn hóa dân tộc, đặc biệt là làn điệu Soọng cô cho thế hệ trẻ (Ảnh Thái Sinh Trần)
Cần nâng cao tình yêu, lòng tự tôn văn hóa dân tộc, đặc biệt là làn điệu Soọng cô cho thế hệ trẻ (Ảnh Thái Sinh Trần)

Hiện nay, mặc dù các ông, bà, nghệ nhân các CLB thường xuyên tổ chức sinh hoạt, giao lưu hát Soọng cô, thế nhưng, những buổi sinh hoạt đó, thường tổ chức tại một gia đình Ban Chủ nhiệm CLB hoặc trong không gian nhà văn hóa thôn. Hơn nữa, vì đại đa số các hội viên đều đã lớn tuổi, cách sinh hoạt CLB không tạo được sức hút đối với giới trẻ, vì thế mà rất ít thanh niên tham gia. 

Trong khi đó, nhiều nghệ nhân chỉ tham gia hát tại CLB mà không dạy hát cho các con, các cháu trong gia đình. Đây cũng là một nguyên nhân chính khiến giới trẻ không tiếp cận được với tiếng hát Soọng cô.

Đặc biệt, làn điệu Soọng cô trầm, dễ gây nhàm chán với giới trẻ. Đối với giới trẻ, nhất là những người không biết nói tiếng Sán Dìu, việc học Soọng cô là vô cùng khó khăn, vừa khó khăn, vừa nhàm chán, đây cũng là lí do chính khiến giới trẻ không mặn mà với làn điệu Soọng cô.

Có thể nói, làn điệu Soọng cô đã được lưu giữ qua hàng trăm năm, trở thành một tài sản vô giá mà chủ nhân của nó là người Sán Dìu. Thế nhưng, hiện nay tài sản đó đang đứng trước nguy cơ mai một, có khả năng thất truyền. Chỉ vọn vẹn 15 - 20 năm nữa thôi, khi thế hệ các ông, bà, các nghệ nhân lớn tuổi đang già đi theo năm tháng, và chắc chắn, họ sẽ mang theo tiếng hát Soọng cô về với đất mẹ.

Để bảo tồn Soọng cô cần có nhiều giải pháp, mà giải pháp hữu hiệu nhất là tập trung vào thế hệ trẻ người Sán Dìu. Sẽ không có một ai, một dân tộc nào bảo tồn thay tiếng hát Soọng cô cho người Sán Dìu, do đó, giới trẻ người Sán Dìu cần nêu cao hơn nữa lòng tự tôn, tình yêu văn hóa dân tộc, trong đó có làn điệu Soọng cô.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
30 cán bộ, công nhân Điện lực Lào Cai lên đường hỗ trợ khắc phục hậu quả bão số 5 tại Nghệ An

30 cán bộ, công nhân Điện lực Lào Cai lên đường hỗ trợ khắc phục hậu quả bão số 5 tại Nghệ An

Xã hội - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Chiều 26/8, Công ty Điện lực Lào Cai (PC Lào Cai) đã tổ chức lễ xuất quân đội xung kích gồm 30 cán bộ, công nhân viên lên đường hỗ trợ Công ty Điện lực Nghệ An khắc phục hậu quả do bão số 5 gây ra.
Thủ tướng: Khẩn trương trình Quốc hội cơ chế, chính sách đặc biệt, đột phá thực hiện hội nhập quốc tế

Thủ tướng: Khẩn trương trình Quốc hội cơ chế, chính sách đặc biệt, đột phá thực hiện hội nhập quốc tế

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Chiều 26/8, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về hội nhập quốc tế đã chủ trì cuộc họp của Ban Chỉ đạo, nhằm tiếp tục triển khai, cụ thể hóa Nghị quyết số 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
Đó là chủ đề của cuộc Hội thảo khoa học được Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Gia Lai phối hợp với Hội Triết học Việt Nam tổ chức ngày 26/8.
Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
Lực lượng cứu hộ tại Đà Nẵng xác định hai công nhân tử vong dưới cống sâu khoảng 8m, tại khu vực thuộc phường Ngũ Hành Sơn.
Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Du lịch - Mỹ Dung - 3 giờ trước
Ngày 26/8, tại xã Bình Liêu (Quảng Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh phối hợp với Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện tổ chức khai mạc lớp tập huấn xây dựng mô hình gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Thông tin này được đưa ra tại Hội nghị tổng kết năm học 2024 - 2025 và triển khai nhiệm vụ năm học 2025 - 2026 do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai tổ chức ngày 26/8.
Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Pháp luật - Tào Đạt - 3 giờ trước
Ngày 26/8, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Hồ Chí Minh cho biết, đã ra Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và Lệnh bắt tạm giam đối với Luo Shenghua, Vòng Quang Tuấn, Nguyễn Thành Phúc và Lê Văn Kiểu về tội “Giữ người trái pháp luật”. Giải cứu thành công 3 công dân Hàn Quốc bị bắt giữ trái pháp luật để tống tiền, tại một chung cư ở phường Lái Thiêu.
Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Xã hội - Thanh Hải - 5 giờ trước
Bão dứt, để lại hàng ngàn ha lúa Hè Thu sắp đến kỳ thu hoạch bị đổ rạp, ngâm chìm trong nước. Bát cơm đến tay của những “hai lúa”, phút chốc bị mưa bão đánh tan. Nông dân xứ Nghệ khóc trên đồng lúa.
Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Xã hội - Minh Anh - 5 giờ trước
Sau khi cơn bão số 5 đi qua, hoàn lưu bão gây mưa lớn tại các xã vùng biển của tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh gây thiệt hại nặng nề. Lực lượng Bộ đội Biên phòng đã huy động tối đa lực lượng, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương khẩn trương khắc phục hậu quả cơn bão số 5.
Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 5 giờ trước
Chiều 26/8, UBND tỉnh Gia Lai tổ chức họp báo, cung cấp thông tin về chuỗi sự kiện Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025, với chủ đề “Khát vọng Biển xanh - Đại ngàn tỏa sáng”.