Họa sĩ KPă Tý đang hoàn thiện tác phẩm để tham gia triển lãm khu vực Nam miền Trung Tây Nguyên năm 2025. Ảnh: H.H THẾ.Hành trình từ buôn làng đến hội họa
Họa sĩ KPă Tý từ nhỏ đã gắn bó với cuộc sống buôn làng, với núi rừng Sông Hinh, với những lễ hội cồng chiêng, lễ hội mừng lúa mới, lễ mừng nhà mới, lễ bỏ mả… Chính môi trường sống ấy đã gieo vào tâm hồn cậu bé KPă Tý những hạt mầm đầu tiên của hội họa.
Lúc nhỏ, KPă Tý thường một mình vẽ trên đất, trên những mảnh gỗ và cả vỏ cây bằng than củi. Sau này, KPă Tý vẽ trên giấy bằng bút chì, bút màu sáp và màu nước. Dù không ai dạy, những nét vẽ của KPă Tý vẫn hiện rõ dáng hình con bò, con chim, ngôi nhà sàn hay người mẹ đang giã gạo… Anh kể lại: “Tôi vẽ vì thấy vui, vì muốn giữ lại hình ảnh đời sống của buôn làng, của ký ức tuổi thơ nên thích gì thì vẽ nấy”.
Sau khi tốt nghiệp THCS, KPă Tý tạm xa gia đình, buôn làng, xuống thành phố Tuy Hòa để học Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Phú Yên. KPă Tý tiếp tục đam mê vẽ sau giờ học hoặc những ngày nghỉ… Điều đặc biệt là KPă Tý vẽ bằng năng khiếu và đam mê chứ không “học cua” ở đâu. Năm 2006, tốt nghiệp THPT, anh ở nhà làm nương rẫy phụ giúp gia đình và tự vẽ. Năm 2011, anh thi đỗ vào Trường Đại học Nghệ thuật Huế, một hành trình gian nan khi anh phải vượt qua rào cản ngôn ngữ, hoàn cảnh khó khăn và cả những khác biệt trong cách nhìn nghệ thuật giữa truyền thống và hiện đại. Thế nhưng, bằng sự nỗ lực không ngừng và khát vọng khẳng định tiếng nói của mình, sau 4 năm học tập, năm 2015 KPă Tý đã tốt nghiệp Đại học Nghệ thuật Huế với chuyên ngành Hội họa và bắt đầu hành trình của một họa sĩ thực thụ.
Là một người DTTS theo đuổi nghệ thuật chuyên nghiệp, con đường của KPă Tý chưa bao giờ bằng phẳng. Anh từng chia sẻ về những ánh mắt nghi ngại, những lời dị nghị cho rằng: “Người DTTS thì biết gì về hội họa”… Tuy nhiên, chính điều đó càng khiến anh vững tin vào con đường mình chọn. KPă Tý chứng minh rằng, người DTTS không chỉ là chủ thể văn hóa để người khác khám phá, mà chính họ cũng có thể làm chủ văn hóa, làm chủ nghệ thuật và kể câu chuyện của mình bằng chính ngôn ngữ tạo hình qua nét vẽ của mình.
Họa sĩ Võ Tĩnh, Chi Hội trưởng Chi hội Mỹ thuật tỉnh Phú Yên (Hội VHNT tỉnh Phú Yên), nhận xét: “Hiện tại, KPă Tý là họa sĩ người DTTS duy nhất ở Phú Yên. Anh được đào tạo chính quy tại Trường Đại học Mỹ thuật Huế, dù hoàn cảnh khó khăn nhưng luôn đam mê sáng tác. KPă Tý có những tác phẩm đạt giải thưởng cao tại tỉnh Phú Yên và được Hội đồng Nghệ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam chọn triển lãm Mỹ thuật khu vực Nam miền Trung và Tây Nguyên. Đặc biệt có tác phẩm in chung trong tập tranh của Chungbuk - Hàn Quốc”.
Họa sĩ KPă Tý bên tác phẩm “Hương quê tôi” tại Triển lãm ở Hội VHNT tỉnh Phú Yên tháng 12/2023. Ảnh: Nhân vật cung cấp.Sángtác từ tâm hồn dân tộc
Tranh của KPă Tý không phải những bức họa theo trường phái phương Tây cầu kỳ về kỹ thuật ánh sáng hay bố cục hiện đại mà tranh đặc tả về cuộc sống đời thường, về phong tục tập quán của người dân tộc Ê Đê, là sự kết hợp giữa biểu tượng dân gian và cảm xúc cá nhân. Mỗi nét vẽ, mỗi gam màu của họa sĩ KPă Tý đều mang hơi thở của vùng miền núi đất đỏ Bazan Sông Hinh.
Họa sĩ KPă Tý là minh chứng sống động về người nghệ sĩ DTTS có thể trở thành sứ giả văn hóa, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của dân tộc mình. Qua từng tác phẩm, anh không chỉ ghi lại hình ảnh mà còn truyền tải tâm hồn và bản sắc của người Ê Đê ở huyện Sông Hinh, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người xem”.
Ông Phan Thanh Quyền, Chủ tịch Hội VHNT huyện Sông Hinh
K Pă Tý đã khéo léo đưa những hình ảnh người phụ nữ trong cuộc sống, những lễ hội truyền thống của buôn làng, hình ảnh nương rẫy, cánh rừng, đàn bò… vào tranh, từ đó giúp người xem hiểu hơn về đời sống tinh thần của cộng đồng Ê Đê.
Tác phẩm “Mừng nhà mới” của họa sĩ KPă Tý vẽ tại Trại sáng tác ở Đà Lạt tháng 11/2020. Ảnh: H.H THẾ.Bên cạnh đề tài văn hóa, KPă Tý còn nổi bật với các tác phẩm tranh phong cảnh, ghi lại vẻ đẹp hùng vĩ và thơ mộng của núi rừng Sông Hinh. Từ những thác nước đổ, đến cánh rừng bạt ngàn, từ ánh hoàng hôn nhuộm đỏ đồi núi đến những con suối trong veo uốn lượn… tất cả đều được anh thể hiện bằng gam màu rực rỡ và đường nét phóng khoáng, thể hiện tình yêu sâu đậm với quê hương.
“Tôi không sáng tác để chiều theo thị hiếu thị trường. Tôi chỉ vẽ điều tôi cảm nhận - một quê hương miền núi mộc mạc, sâu lắng nhưng đầy sức sống”, KPă Tý chia sẻ.
Một trong những tác phẩm đáng nhớ nhất của họa sĩ KPă Tý là bức tranh Mừng tuổi trưởng thành. Anh hoàn thành tác phẩm này trong vòng một tháng và gửi dự thi cấp tỉnh vào tháng 12/2019, nhân dịp kỷ niệm 30 năm tái lập tỉnh Phú Yên (1989 - 2019). Niềm vui lớn đến khi bức tranh đoạt giải Nhất do Hội đồng giám khảo bình chọn.
Họa sĩ Võ Tĩnh, Chi Hội trưởng Chi hội Mỹ thuật tỉnh Phú Yên nhận xét: “Bức tranh Mừng tuổi trưởng thành của họa sĩ KPă Tý, người dân tộc Ê Đê ở huyện Sông Hinh, thể hiện khoảnh khắc thiêng liêng trong cuộc đời mỗi người con DTTS. Tác phẩm giàu màu sắc dân tộc, mô tả sinh động nghi lễ truyền thống - khi thanh niên được công nhận là người lớn, có trách nhiệm với gia đình và buôn làng. Qua nét vẽ mộc mạc, chân thực, tranh không chỉ tái hiện văn hóa bản địa mà còn gửi gắm niềm tự hào, lòng biết ơn với cội nguồn và truyền thống dân tộc”.
