Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Niê Thanh Mai - Viết để “trả nợ” buôn làng

Ngọc Ánh - 15:45, 31/08/2021

Không chỉ là một nhà văn với bút lực dồi dào và giàu cảm xúc, Niê Thanh Mai (dân tộc Ê Đê) còn là một cán bộ quản lý nhiệt huyết, có năng lực, được bà con các dân tộc thiểu số (DTTS) ở Tây Nguyên và anh chị em văn nghệ sĩ yêu quý, nể phục. Chị cũng là nhà văn người DTTS duy nhất của tỉnh Đắk Lắk tham gia ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV nhiệm kỳ 2021 - 2026.

                

Nữ sĩ Ni ê Thanh Mai trong một lần đi thực tế sáng tác
Nữ sĩ Niê Thanh Mai trong một lần đi thực tế sáng tác

Trăn trở về sự đứt gãy văn hóa

Gặp Niê Thanh Mai vài lần tại các kỳ Đại hội văn học nghệ thuật các DTTS Việt Nam tại Hà Nội, ấn tượng về chị là một nữ văn sĩ giản dị, vui vẻ, dễ gần. Thực ra tôi biết tên tuổi Niê Thanh Mai trước khi gặp chị ở ngoài đời. Đấy là một lần tình cờ đọc được bài thơ rất ấn tượng của chị trên một tờ tạp chí. Bài thơ “Em ơi”: "Gấu váy em dính đầy cỏ may/ Quỳ gối xuống/Anh nhặt cho/Kẻo đâm vào bắp chân ngăm ngăm màu đất/Cổ tay em/Dính nhựa cây rừng/Lại đây anh kéo vạt áo đỏ chói trước ngực/Lau cho khỏi đen, khỏi ám/Vồng ngực em/Nhô căng sau thổ cẩm dầy như tấm chăn em đắp/Ướt đầm/Mồ hôi ngọt mặn của bước chân lội suối trèo đồi…”.

Sau đó là bài “Thơ viết ở Ajun Hạ”: Ơ em!/Đêm nay trăng sáng/Mình dắt nhau ra lán tre/Bốn bề mênh mông/Ta tìm nhau như chim rừng tìm bạn kết đôi…”. Tôi cứ ngỡ sẽ có một nhà thơ Niê Thanh Mai nổi đình đám trên văn đàn Việt Nam những năm sau đó. Nhưng không! Niê Thanh Mai bỗng đột ngột “bỏ thơ” quay sang viết văn.

Hàng loạt truyện ngắn của Niê Thanh Mai ra đời sau đó, được đăng trên nhiều tờ báo và tạp chí văn học nghệ thuật có tiếng trong làng văn, làng báo. Những truyện ngắn "Xó rừng", "Vị mật", "Gió lạnh thì buốt sống lưng", "Về bên kia núi", "Làng của cha tôi"... (trong các tập "Suối của rừng" (2005), "Về bên kia núi" (2007), "Sớm mai rực rỡ" (2010), “Phía nào sương thôi rơi” (2021) là hồi chuông róng riết về sự đổ gãy tình người, vong bản chính mình, lạc trôi văn hóa...

Truyện ngắn của Niê Thanh Mai dẫn người đọc về với đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, để được hòa mình vào vùng văn hóa giàu trầm tích với những tập tục đậm dấu văn hóa tộc người. Đó là một cao nguyên đẹp và tình, dạt dào, phóng khoáng từ thiên nhiên đến con người.

Nhưng ám ảnh, dư ba - trong lòng người đọc là những câu chuyện buồn, thật buồn về những kiếp phận rời rừng xuống phố. Là cái chênh chao biến đổi của văn hóa tộc người trong thời kì mọi xóm bản, buôn làng đều mở toang cánh cửa để bước ra với thế giới bên ngoài. Tưởng chừng chỉ lớp trẻ bồng bột, háo hức cái mới chịu ảnh hưởng của những “luồng gió mới” thổi tới, nhưng lớp người già cũng không tránh khỏi sự khô rỗng, đơn độc, thất vọng bởi những đứt gãy ngay trước mắt, ngày càng dữ dội.

Đời sống sinh hoạt của đồng bào các DTTS ở Tây Nguyên làm nên chất liệu văn hóa phong phú trong những trang văn của Niê Thanh Mai
Đời sống sinh hoạt của đồng bào các DTTS ở Tây Nguyên làm nên chất liệu văn hóa phong phú trong những trang văn của Niê Thanh Mai (Ảnh minh họa)

Đó là hình ảnh cô gái tên Xuân trong truyện ngắn “Về bên kia núi” đã bỏ nhà ra thành phố tìm kiếm sự hào nhoáng nơi phồn hoa đô hội. Hạnh phúc không thấy đâu mà chỉ nhận về trái đắng khi cô bị người ta xâu xé, đánh chửi, làm nhục giữa chợ… Nhưng Xuân vẫn không trở về làng, mặc cho mí (mẹ) đêm đêm vẫn nằm mong ngóng tin con chờ trời sáng...

Hay như cô gái H'Linh xinh đẹp trong truyện ngắn “Giữa cơn mưa trắng xóa” đã bỏ làng ra thành phố tìm việc. Cô trở thành người tình bất đắc dĩ của một ông chủ giàu có ở thành phố có sở thích đam mê sưu tầm đồ cổ của đồng bào các dân tộc ở Tây Nguyên.

H’Linh thỉnh thoảng trở về làng, cô cảm nhận được nỗi cô đơn của anh rể kể từ khi người vợ của anh qua đời. Anh rể vẫn ở rể bên nhà vợ, lặng lẽ nuôi con một mình. Anh rể thầm yêu Hlinh, Hlinh cũng thương anh rể nhưng cô không muốn trở về làng, không muốn làm vợ theo tục nối dây của dân tộc mình. Mặc dù ở thành phố, cô được ăn sung mặc sướng nhưng H’Linh chưa bao giờ có được một tổ ấm hạnh phúc thực sự.

Truyện “Gió thổi buốt thì sống lưng” kể về người vợ H’Di bỏ chồng con lên thành phố tìm kiếm hạnh phúc hào nhoáng nơi phố thị, mở quán bán bia hơi. Sau “hơn hai mươi mùa rẫy”, bà bỗng dưng trở về làng, làm đảo lộn cuộc sống của hai cha con suốt bao năm tháng tủi hờn bởi những lời dị nghị của bà con trong buôn làng. Con bé H Ban lớn lên ngày càng xinh đẹp. Nó cảm nhận nỗi đau khổ của cha khi mẹ bỏ đi nên vô cùng căm ghét mẹ. Mỗi khi mẹ quay về nhà dụ nó lên thành phố bán bia, nó nói những lời cộc lốc rất khó nghe với mẹ. Nhưng rồi khi mẹ rời nhà quay lên thành phố, nó lại ngồi bưng mặt khóc, còn người cha thì mang rượu ra uống giải sầu…

“Trả nợ” buôn làng

Nói về những “đứa con tinh thần” của mình, Niê Thanh Mai chia sẻ, viết là hơi thở, là máu thịt, là trả nợ với nơi chốn sinh thành nên trang văn của chị hiện lên sống động, chân thực, không hề có dấu vết của sự làm màu, lên gân. Văn chương cất lên khúc bi ca của thân phận nhưng phải nối được những mạch đập yêu thương từ trái tim đến trái tim, dẫn người ta từ vùng tăm tối, mê lầm, khổ đau đến với ánh sáng tươi mới của ngày mai.

Nhà văn Niê Thanh Mai
Nhà văn Niê Thanh Mai

Niê Thanh Mai bộc bạch: "Tôi viết cũng giống như cách những người con gái Ê Đê yêu và sống, rất bản năng. Nhưng cái tôi khao khát là làm thế nào để mọi người thấy được, Tây Nguyên và con người Tây Nguyên vận động không ngừng, họ có chiều sâu trong suy nghĩ, trong cuộc sống. Cho dù thời đại và cuộc sống có thay đổi thế nào đi nữa, họ cũng luôn mong muốn buôn mình, làng mình và cuộc đời mình những điều đẹp nhất".

Có lẽ mang trong mình hai dòng máu Kinh và Ê Đê, quê gốc ở Phú Yên nhưng sinh ra, lớn lên ở Đắk Lắk nên Niê Thanh Mai có cái thanh lịch, khéo léo lại mang chất phóng khoáng, cởi mở, chân thành.

Mười năm gắn bó với bục giảng tại ngôi trường Trung học Dân tộc Nội trú Nơ Trang Lơng (Đắk Lắk), Niê Thanh Mai luôn dành thật nhiều tình yêu thương, tâm huyết cho các thế hệ học trò. Chị bảo nơi ấy đã cho chị nhiều thứ, đó là những tấm lòng yêu thương, là người bạn đời luôn thấu hiểu, chiều chuộng những cơn "nắng mưa" thất thường của cô vợ văn sĩ, là những câu chuyện buôn làng, gia đình từ học trò - mỏ quặng quý cho công việc sáng tạo của chị.

Niê Thanh Mai luôn muốn nối dài tình yêu thương, nối dài mạch văn chương ở miền đất của mình. Nhiều năm qua, từ ngày còn là cô giáo rồi chuyển sang công tác tại Sở Giáo dục và Đào tạo, sau đó lại về làm lãnh đạo Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Đắk Lắk, mọi người đều cảm nhận một Niê Thanh Mai hừng hực, sục sôi với việc kiếm tìm, vun trồng các tài năng văn chương của tỉnh nhà.

Nhà văn Niê Thanh Mai (Người thứ ba từ phải qua trái) tham gia công tác phòng chống Covid-19 trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk
Nhà văn Niê Thanh Mai (người thứ ba từ phải qua trái) tham gia công tác phòng chống Covid-19 trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk

Trong đợt tham gia ứng cử vào Đại biểu Quốc hội khóa XV, trong chương trình hành động của mình, Niê Thanh Mai chia sẻ: “Tôi không chỉ đại diện cho tầng lớp văn nghệ sĩ, những người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa mà còn là người đại diện cho cán bộ nữ, cán bộ người DTTS. Tôi sẽ tham gia tích cực trong việc đề xuất các chính sách nhằm đảm bảo quyền lợi của phụ nữ nói chung, phụ nữ DTTS nói riêng. Với mong muốn để phụ nữ được tiếp cận gần hơn, có nhiều cơ hội thụ hưởng bình đẳng các nguồn lực và thành quả của sự phát triển kinh tế - xã hội; thúc đẩy bình đẳng nam nữ, bảo đảm việc thực hiện quyền của trẻ em; phòng - chống bạo lực gia đình”.

Chúc cho Niê Thanh Mai sẽ thực sự phát huy vai trò là người đại biểu của nhân dân, mang tiếng nói, nguyện vọng của đồng bào DTTS Tây Nguyên nói chung, phụ nữ DTTS ở Tây Nguyên nói riêng đến với nghị trường Quốc hội để góp phần tham gia vào việc xây dựng, đề xuất và giám sát các chính sách được sát thực, hiệu quả nhất.

Nhà văn Niê Thanh Mai đã xuất bản các tác phẩm “Suối của rừng” (2005) ”Về bên kia núi” (2007) ”Ngày mai sáng rỡ” (2010), “Phía nào sương thôi rơi” (2021).

Niê Thanh Mai đạt giải tác giả trẻ của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam năm 2005 (tập truyện "Suối của rừng"), giải Nhì của Tạp chí Văn nghệ quân đội năm 2006 (truyện ngắn "Giữa cơn mưa trắng xoá" và "Cửa sổ không có chắn song").

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.