Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Niê Thanh Mai - Viết để “trả nợ” buôn làng

Ngọc Ánh - 15:45, 31/08/2021

Không chỉ là một nhà văn với bút lực dồi dào và giàu cảm xúc, Niê Thanh Mai (dân tộc Ê Đê) còn là một cán bộ quản lý nhiệt huyết, có năng lực, được bà con các dân tộc thiểu số (DTTS) ở Tây Nguyên và anh chị em văn nghệ sĩ yêu quý, nể phục. Chị cũng là nhà văn người DTTS duy nhất của tỉnh Đắk Lắk tham gia ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XV nhiệm kỳ 2021 - 2026.

                

Nữ sĩ Ni ê Thanh Mai trong một lần đi thực tế sáng tác
Nữ sĩ Niê Thanh Mai trong một lần đi thực tế sáng tác

Trăn trở về sự đứt gãy văn hóa

Gặp Niê Thanh Mai vài lần tại các kỳ Đại hội văn học nghệ thuật các DTTS Việt Nam tại Hà Nội, ấn tượng về chị là một nữ văn sĩ giản dị, vui vẻ, dễ gần. Thực ra tôi biết tên tuổi Niê Thanh Mai trước khi gặp chị ở ngoài đời. Đấy là một lần tình cờ đọc được bài thơ rất ấn tượng của chị trên một tờ tạp chí. Bài thơ “Em ơi”: "Gấu váy em dính đầy cỏ may/ Quỳ gối xuống/Anh nhặt cho/Kẻo đâm vào bắp chân ngăm ngăm màu đất/Cổ tay em/Dính nhựa cây rừng/Lại đây anh kéo vạt áo đỏ chói trước ngực/Lau cho khỏi đen, khỏi ám/Vồng ngực em/Nhô căng sau thổ cẩm dầy như tấm chăn em đắp/Ướt đầm/Mồ hôi ngọt mặn của bước chân lội suối trèo đồi…”.

Sau đó là bài “Thơ viết ở Ajun Hạ”: Ơ em!/Đêm nay trăng sáng/Mình dắt nhau ra lán tre/Bốn bề mênh mông/Ta tìm nhau như chim rừng tìm bạn kết đôi…”. Tôi cứ ngỡ sẽ có một nhà thơ Niê Thanh Mai nổi đình đám trên văn đàn Việt Nam những năm sau đó. Nhưng không! Niê Thanh Mai bỗng đột ngột “bỏ thơ” quay sang viết văn.

Hàng loạt truyện ngắn của Niê Thanh Mai ra đời sau đó, được đăng trên nhiều tờ báo và tạp chí văn học nghệ thuật có tiếng trong làng văn, làng báo. Những truyện ngắn "Xó rừng", "Vị mật", "Gió lạnh thì buốt sống lưng", "Về bên kia núi", "Làng của cha tôi"... (trong các tập "Suối của rừng" (2005), "Về bên kia núi" (2007), "Sớm mai rực rỡ" (2010), “Phía nào sương thôi rơi” (2021) là hồi chuông róng riết về sự đổ gãy tình người, vong bản chính mình, lạc trôi văn hóa...

Truyện ngắn của Niê Thanh Mai dẫn người đọc về với đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, để được hòa mình vào vùng văn hóa giàu trầm tích với những tập tục đậm dấu văn hóa tộc người. Đó là một cao nguyên đẹp và tình, dạt dào, phóng khoáng từ thiên nhiên đến con người.

Nhưng ám ảnh, dư ba - trong lòng người đọc là những câu chuyện buồn, thật buồn về những kiếp phận rời rừng xuống phố. Là cái chênh chao biến đổi của văn hóa tộc người trong thời kì mọi xóm bản, buôn làng đều mở toang cánh cửa để bước ra với thế giới bên ngoài. Tưởng chừng chỉ lớp trẻ bồng bột, háo hức cái mới chịu ảnh hưởng của những “luồng gió mới” thổi tới, nhưng lớp người già cũng không tránh khỏi sự khô rỗng, đơn độc, thất vọng bởi những đứt gãy ngay trước mắt, ngày càng dữ dội.

Đời sống sinh hoạt của đồng bào các DTTS ở Tây Nguyên làm nên chất liệu văn hóa phong phú trong những trang văn của Niê Thanh Mai
Đời sống sinh hoạt của đồng bào các DTTS ở Tây Nguyên làm nên chất liệu văn hóa phong phú trong những trang văn của Niê Thanh Mai (Ảnh minh họa)

Đó là hình ảnh cô gái tên Xuân trong truyện ngắn “Về bên kia núi” đã bỏ nhà ra thành phố tìm kiếm sự hào nhoáng nơi phồn hoa đô hội. Hạnh phúc không thấy đâu mà chỉ nhận về trái đắng khi cô bị người ta xâu xé, đánh chửi, làm nhục giữa chợ… Nhưng Xuân vẫn không trở về làng, mặc cho mí (mẹ) đêm đêm vẫn nằm mong ngóng tin con chờ trời sáng...

Hay như cô gái H'Linh xinh đẹp trong truyện ngắn “Giữa cơn mưa trắng xóa” đã bỏ làng ra thành phố tìm việc. Cô trở thành người tình bất đắc dĩ của một ông chủ giàu có ở thành phố có sở thích đam mê sưu tầm đồ cổ của đồng bào các dân tộc ở Tây Nguyên.

H’Linh thỉnh thoảng trở về làng, cô cảm nhận được nỗi cô đơn của anh rể kể từ khi người vợ của anh qua đời. Anh rể vẫn ở rể bên nhà vợ, lặng lẽ nuôi con một mình. Anh rể thầm yêu Hlinh, Hlinh cũng thương anh rể nhưng cô không muốn trở về làng, không muốn làm vợ theo tục nối dây của dân tộc mình. Mặc dù ở thành phố, cô được ăn sung mặc sướng nhưng H’Linh chưa bao giờ có được một tổ ấm hạnh phúc thực sự.

Truyện “Gió thổi buốt thì sống lưng” kể về người vợ H’Di bỏ chồng con lên thành phố tìm kiếm hạnh phúc hào nhoáng nơi phố thị, mở quán bán bia hơi. Sau “hơn hai mươi mùa rẫy”, bà bỗng dưng trở về làng, làm đảo lộn cuộc sống của hai cha con suốt bao năm tháng tủi hờn bởi những lời dị nghị của bà con trong buôn làng. Con bé H Ban lớn lên ngày càng xinh đẹp. Nó cảm nhận nỗi đau khổ của cha khi mẹ bỏ đi nên vô cùng căm ghét mẹ. Mỗi khi mẹ quay về nhà dụ nó lên thành phố bán bia, nó nói những lời cộc lốc rất khó nghe với mẹ. Nhưng rồi khi mẹ rời nhà quay lên thành phố, nó lại ngồi bưng mặt khóc, còn người cha thì mang rượu ra uống giải sầu…

“Trả nợ” buôn làng

Nói về những “đứa con tinh thần” của mình, Niê Thanh Mai chia sẻ, viết là hơi thở, là máu thịt, là trả nợ với nơi chốn sinh thành nên trang văn của chị hiện lên sống động, chân thực, không hề có dấu vết của sự làm màu, lên gân. Văn chương cất lên khúc bi ca của thân phận nhưng phải nối được những mạch đập yêu thương từ trái tim đến trái tim, dẫn người ta từ vùng tăm tối, mê lầm, khổ đau đến với ánh sáng tươi mới của ngày mai.

Nhà văn Niê Thanh Mai
Nhà văn Niê Thanh Mai

Niê Thanh Mai bộc bạch: "Tôi viết cũng giống như cách những người con gái Ê Đê yêu và sống, rất bản năng. Nhưng cái tôi khao khát là làm thế nào để mọi người thấy được, Tây Nguyên và con người Tây Nguyên vận động không ngừng, họ có chiều sâu trong suy nghĩ, trong cuộc sống. Cho dù thời đại và cuộc sống có thay đổi thế nào đi nữa, họ cũng luôn mong muốn buôn mình, làng mình và cuộc đời mình những điều đẹp nhất".

Có lẽ mang trong mình hai dòng máu Kinh và Ê Đê, quê gốc ở Phú Yên nhưng sinh ra, lớn lên ở Đắk Lắk nên Niê Thanh Mai có cái thanh lịch, khéo léo lại mang chất phóng khoáng, cởi mở, chân thành.

Mười năm gắn bó với bục giảng tại ngôi trường Trung học Dân tộc Nội trú Nơ Trang Lơng (Đắk Lắk), Niê Thanh Mai luôn dành thật nhiều tình yêu thương, tâm huyết cho các thế hệ học trò. Chị bảo nơi ấy đã cho chị nhiều thứ, đó là những tấm lòng yêu thương, là người bạn đời luôn thấu hiểu, chiều chuộng những cơn "nắng mưa" thất thường của cô vợ văn sĩ, là những câu chuyện buôn làng, gia đình từ học trò - mỏ quặng quý cho công việc sáng tạo của chị.

Niê Thanh Mai luôn muốn nối dài tình yêu thương, nối dài mạch văn chương ở miền đất của mình. Nhiều năm qua, từ ngày còn là cô giáo rồi chuyển sang công tác tại Sở Giáo dục và Đào tạo, sau đó lại về làm lãnh đạo Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Đắk Lắk, mọi người đều cảm nhận một Niê Thanh Mai hừng hực, sục sôi với việc kiếm tìm, vun trồng các tài năng văn chương của tỉnh nhà.

Nhà văn Niê Thanh Mai (Người thứ ba từ phải qua trái) tham gia công tác phòng chống Covid-19 trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk
Nhà văn Niê Thanh Mai (người thứ ba từ phải qua trái) tham gia công tác phòng chống Covid-19 trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk

Trong đợt tham gia ứng cử vào Đại biểu Quốc hội khóa XV, trong chương trình hành động của mình, Niê Thanh Mai chia sẻ: “Tôi không chỉ đại diện cho tầng lớp văn nghệ sĩ, những người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa mà còn là người đại diện cho cán bộ nữ, cán bộ người DTTS. Tôi sẽ tham gia tích cực trong việc đề xuất các chính sách nhằm đảm bảo quyền lợi của phụ nữ nói chung, phụ nữ DTTS nói riêng. Với mong muốn để phụ nữ được tiếp cận gần hơn, có nhiều cơ hội thụ hưởng bình đẳng các nguồn lực và thành quả của sự phát triển kinh tế - xã hội; thúc đẩy bình đẳng nam nữ, bảo đảm việc thực hiện quyền của trẻ em; phòng - chống bạo lực gia đình”.

Chúc cho Niê Thanh Mai sẽ thực sự phát huy vai trò là người đại biểu của nhân dân, mang tiếng nói, nguyện vọng của đồng bào DTTS Tây Nguyên nói chung, phụ nữ DTTS ở Tây Nguyên nói riêng đến với nghị trường Quốc hội để góp phần tham gia vào việc xây dựng, đề xuất và giám sát các chính sách được sát thực, hiệu quả nhất.

Nhà văn Niê Thanh Mai đã xuất bản các tác phẩm “Suối của rừng” (2005) ”Về bên kia núi” (2007) ”Ngày mai sáng rỡ” (2010), “Phía nào sương thôi rơi” (2021).

Niê Thanh Mai đạt giải tác giả trẻ của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam năm 2005 (tập truyện "Suối của rừng"), giải Nhì của Tạp chí Văn nghệ quân đội năm 2006 (truyện ngắn "Giữa cơn mưa trắng xoá" và "Cửa sổ không có chắn song").

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Trong những năm qua, được sự quan tâm hỗ trợ về vật chất, động viên tinh thần, bồi dưỡng kiến thức của các địa phương, đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS đã và đang phát huy mạnh mẽ vai trò trên nhiều lĩnh vực.
Tin nổi bật trang chủ
Gắn kết chặt chẽ việc học tập, làm theo Bác với xây dựng lực lượng Công an nhân dân

Gắn kết chặt chẽ việc học tập, làm theo Bác với xây dựng lực lượng Công an nhân dân

Chiều 19/5, Đảng ủy Công an Trung ương tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và đánh giá kết quả thực hiện Quy định số 09-QĐ/ĐUCA ngày 19/5/2023 của Đảng ủy Công an Trung ương về chế độ học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị.
Bảo tồn múa phồn thực trong Lễ hội Rija Nưgar

Bảo tồn múa phồn thực trong Lễ hội Rija Nưgar

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 20:25, 19/05/2025
Chiều ngày 10/5/2025, tại làng Chăm Bỉnh Nghĩa thuộc xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận, Ban Phong tục thôn tổ chức Lễ hội Rija Nưgar đón mừng năm mới theo Chăm lịch. Nét độc đáo của Bỉnh Nghĩa là trong nghi lễ Rija Nưgar có hai tiểu lễ ở các làng khác không có, đó là hát đối đáp nam nữ (Adaoh pasa) và múa phồn thực (Tamia klai kluk) do các vị chức sắc và người dân tham gia thực hiện. Nghi lễ múa phồn thực thể hiện tư duy cặp đôi, âm dương hòa hợp, khát vọng về sự sinh sôi nảy nở của vạn vật.
Tuyên Quang đang ở trong mức độ thiên tai cấp rất nguy hiểm

Tuyên Quang đang ở trong mức độ thiên tai cấp rất nguy hiểm

Tin tức - Minh Nhật - 17:50, 19/05/2025
Theo thông tin từ Đài khí tượng thủy văn tỉnh Tuyên Quang, trong 24 giờ qua, trên địa bàn đã có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to, báo động mức độ thiên tai ở cấp rất nguy hiểm, đồng thời cảnh báo nguy cơ sạt lở cao trong 6 giờ tới.
Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Xã hội - Huy Trường - Thanh Huyền - 16:22, 19/05/2025
Dưới cái nắng tháng 5, chúng tôi trở lại vùng chồng lấn địa giới hành chính (ĐGHC) xã Trà Vinh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) và xã Đăk Nên (huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum). Hàng chục năm nay, người dân nơi đây bị cái nghèo đu bám do việc chồng lấn địa giới hành chính chưa được giải quyết.
Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Media - Quỳnh Trâm - CTV - 16:15, 19/05/2025
Theo thống kê của thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, trên địa bàn hiện có khoảng 60 trường hợp nuôi tôm tự phát, trái phép trên đất nông nghiệp, đất dự án. Dù chính quyền địa phương đã có những giải pháp xử lý vi phạm, thế nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết dứt điểm tình trạng này, gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng đến môi trường trên địa bàn, hiện UBND thị xã Nghi Sơn đang triển khai các giải pháp để giải quyết dứt điểm, tình trạng này.
Những dấu ấn sâu đậm và bài học sâu sắc trong lòng mỗi người dân Việt Nam từ sinh nhật Bác

Những dấu ấn sâu đậm và bài học sâu sắc trong lòng mỗi người dân Việt Nam từ sinh nhật Bác

Sự kiện - Bình luận - PV - 16:14, 19/05/2025
Suốt cuộc đời tận hiến cho dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh chưa từng xem sinh nhật của mình là một ngày đặc biệt.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Kon Tum: Tuyên dương 30 tập thể, 46 cá nhân tiêu biểu trong Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh

Kon Tum: Tuyên dương 30 tập thể, 46 cá nhân tiêu biểu trong Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh

Trang địa phương - Ngọc Chí - 16:11, 19/05/2025
Sáng 19/5, Tỉnh ủy Kon Tum tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII "về đẩy mạnh Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" và tuyên dương 30 tập thể, 46 cá nhân có thành tích xuất sắc trong Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, giai đoạn 2016 - 2025 và năm 2025.
Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 16:08, 19/05/2025
Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), sáng 19/5, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định tổ chức Lễ dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành.
Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Thời sự - Hoàng Quý - 16:07, 19/05/2025
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường, để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku.
Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Thời sự - Hoàng Quý - 16:06, 19/05/2025
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1.
Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 16:05, 19/05/2025
Những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 dương lịch, các làng Chăm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận rộn ràng tổ chức đón mừng năm mới Chăm lịch 2025. Riêng làng Chăm Bỉnh Nghĩa tổ chức đón mừng năm mới với chuỗi hoạt động nghi lễ độc đáo, mang đậm sắc thái tâm linh cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, gia đình hạnh phúc. Nghi lễ đầu năm của người Chăm làng Bỉnh Nghĩa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021.