Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Rưng rưng những vần thơ tri ân

Lương Định - 18:30, 19/07/2021

Trong kho tàng văn học Việt Nam đương đại, có nhiều tác phẩm viết về đề tài thương binh, liệt sĩ đã gây xúc động mạnh trong lòng độc giả. Những sáng tác về đề tài chiến tranh, người lính, mẹ Việt Nam Anh hùng được thể hiện qua nhiều vần thơ như một sự tri ân đối với sự hy sinh của các Anh hùng liệt sĩ…

Chương trình “Màu hoa đỏ” là hoạt động tri ân các gia đình chính sách, thương binh, bệnh binh, liệt sỹ, người có công với cách mạng trên cả nước.
Chương trình “Màu hoa đỏ” là hoạt động tri ân các gia đình chính sách, thương binh, bệnh binh, liệt sĩ, người có công với cách mạng trên cả nước. (Ảnh TL)

Máu và nước mắt của người trong cuộc

Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, nhiều thế hệ học sinh đã nhói lòng xúc động khi đọc những câu thơ thương xót, đớn đau của nhà thơ Hoàng Lộc khi thắp nhang “Viếng bạn”.

Mở đầu bài thơ đã là những câu thơ gây xúc động mạnh, chạm tới nỗi niềm sâu thẳm về thân phận mong manh giữa sự sống và cái chế của người lính: “Hôm qua còn theo anh/Đi qua đường quốc lộ/Hôm nay đã chặt cành/Đắp cho người dưới mộ”. Bài thơ nói về sự mất mát, nỗi đau tột cùng khi mất đi đồng đội khiến người đọc cảm thấy quặn thắt và sự căm hờn tột cùng kẻ thù đã gây ra cái chết cho người lính: “Khóc anh không nước mắt/Mà lòng đau như thắt/Gọi anh chửa thành lời/Mà hàm răng dính chặt/Ở đây không gỗ ván/Vùi anh trong tấm chăn…”.

“Tây Tiến” là bài thơ của cố thi sĩ Quang Dũng, được in trong tập “Mây đầu ô” và được đưa vào giảng dạy trong nhà trường. Bài thơ có những câu thơ viết về sự gian khổ trong cuộc sống và chiến đấu của người lính vừa hào hùng, vừa bi thương: “Tây Tiến đoàn quân không mọc tóc/Quân xanh màu lá dữ oai hùm/Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Nhưng ngay sau đó là hình ảnh những nỗi đau đầy bi thương về sự hy sinh, về “những nấm mồ viễn xứ”: “Rải rác biên cương mồ viễn xứ/Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh/Áo bào thay chiếu anh về đất/Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.

Liệt sĩ Trần Thị Bắc
Liệt sĩ Trần Thị Bắc

Từ một câu chuyện tình có thật, vừa lãng mạn vừa bi tráng của nữ du kích, liệt sĩ Trần Thị Bắc với một anh bộ đội cùng quê xóm Chùa, thôn Xuân Đoài, thuộc xã Phù Ninh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội mà cố nhà thơ Vũ Cao đã viết nên bài thơ “Núi đôi” để đời. “Núi đôi” với những câu thơ da diết đã chạm tới tận cùng nỗi đau đến bàng hoàng của người lính trong cuộc chiến, khi trở về làng nghe tin người vợ trẻ là nữ du kích ở hậu phương tham gia chiến đấu và hy sinh trong một trận càn đã làm lay động hàng triện trái tim độc giả nhiều thế hệ. Có thể nói, nguyên mẫu liệt sĩ Trần Thị Bắc đã hóa thân bất tử trong bài thơ “Núi đôi”: “Mới tới đầu ao, tin sét đánh/Giặc giết em rồi dưới gốc thông…/Anh ngước nhìn lên hai dốc núi/Hàng thông bờ cỏ con đường quen/Nắng lụi bỗng dưng mờ bóng khói/Núi vẫn đôi mà anh mất em…/Ai viết tên em thành liệt sĩ/Bên những hàng bia trắng giữa đồng/ Nhớ nhau anh gọi em: đồng chí/Một tấm lòng trong vạn tấm lòng”.

Mỗi câu thơ là một nén nhang tri ân

Thơ viết về đề tài thương binh, liệt sĩ ở mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn của các cuộc chiến đều có những thi phẩm hay, với mỗi câu thơ như một nén nhang tri ân các Anh hùng liệt sĩ khiến người đọc rưng rưng. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhiều nhà thơ đã trực tiếp tham gia chiến đấu ở nhiều chiến trường, vì thế xuất hiện rất nhiều bài thơ miêu tả một cách chân thực, cận cảnh những hy sinh mất mát của người lính.

Với cố nhà thơ Thanh Hải từng tham gia kháng chiến tại chiến trường khốc liệt vùng Bình - Trị - Thiên, thường xuyên nằm trong những làn đạn và vòng vây của quân thù nên ông ít sáng tác. Nhưng chỉ với bài thơ “Mồ anh hoa nở” đạt giải Nhất cuộc thi thơ Báo Thống Nhất năm 1960, tên tuổi ông đã sống mãi trong lòng độc giả. Với những câu thơ biến đau thương thành hành động cách mạng, cái chết, đám tang của người lính đã trở thành một cuộc xuống đường phản kháng mãnh liệt, bất chấp hy sinh của đông đảo quần chúng yêu nước ở miền Nam khi đó: “Hôm qua nó giết anh/Xác phơi đầu ngõ xóm/Khi lũ chúng quay đi/Mắt trừng còn dọa dẫm/Thằng này là cộng sản/Không đứa nào được chôn…/Không đứa nào được chôn/Lũ chúng vừa quay lưng/Chiếc quan tài sơn son/Đã đưa anh về mộ/ Đi theo sau hồn anh/Cả làng quê, đường phố/Cả lớn nhỏ, gái trai/Đám càng đi càng dài/Càng dài càng đông mãi…”.

Một góc Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn
Một góc Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn

Đặc biệt, dù bị kẻ thù tìm mọi cách ngăn cản, khủng bố, nhưng phần mộ của người chiến sĩ luôn được những người dân trong vùng chăm sóc một cách chu đáo, trồng và vun đắp những cây hồng tô điểm cho phần mộ thêm phần linh thiêng: “Mộ anh trên đồi cao/Cành hoa này em hái/Vòng hoa này chị đơm/Cây hồng này em ươm/Em trồng vào trước cửa/Mộ anh trên đồi cao/Hoa hồng nở và nở/Hương thơm bay và bay…”.

Bài thơ được khép lại với những câu thơ, hình tượng thơ được nâng lên một tầm khái quát, trở thành biểu tượng bất tử về sự hy sinh của người chiến sĩ: “Trên mộ người cộng sản/Hoa hồng đỏ và đỏ/Như máu nở thành hoa”.

Trong thời hậu chiến, thơ viết về đề tài thương binh, liệt sĩ càng thấm thía, khắc khoải hơn. Bởi lẽ những cuộc chiến khốc liệt đã qua nhưng còn biết bao hài cốt của các liệt sĩ vẫn nằm rải rác, ẩn khuất đâu đó trên những cách rừng Trường Sơn, Tây Nguyên, Campuchia, Lào, vùng núi phía Bắc và biển đảo. Trong số họ, nếu có ai đó được đưa vào chôn cất trong các nghĩa trang liệt sĩ ở địa phương cũng chỉ là những ngôi “mộ gió”, những ngôi mộ nằm dưới đó chỉ là những hình nhân bằng đất sét, không có hài cốt, để thân nhân các anh hùng liệt sĩ được an ủi về mặt tâm linh.

Bài thơ “Mộ gió” của nhà thơ Trịnh Công Lộc viết về sự hy sinh của những người lính giữa biển đảo, vì thế thật sự buốt nhói, có sức lan tỏa lớn là lay động hàng triệu trái tim người đọc hôm nay. “Mộ gió đây/Đất thành xương cốt/Cứ gọi lên là rõ hình hài/Mộ gió đây cát vun thành da thịt…/Chạm vào gió như chạm và da thịt/Chạm vào/Buốt nhói/ Hoàng Sa…/Mộ gió đây/Giăng từng hàng lớp lớp/ Vẫn hùng binh giữa biển - đảo xa khơi”.

Trước những nấm mồ không tên, không ngày sinh, quê quán của các Anh hùng liệt sĩ, tác giả bài thơ “Tên liệt sĩ” (Phạm Thị Giáp) dù chỉ khắc họa mấy câu thơ lục bát dung dị, mộc mạc nhưng có sức truyền cảm mạnh mẽ khiến người đọc thật nao lòng xót xa.

“Anh là con mẹ, con cha/Có tên tuổi, bước xa nhà tòng quân/Anh đem cống hiến tuổi xuân/Xông pha đánh giặc nơi gần, nơi xa/Chiến trường ngã xuống vậy mà/Thành “vô danh” giữa bao là mộ thiêng”.

Lễ thả hoa đăng trên dòng sông Thạch Hãn tri ân các Anh hùng liệt sĩ (Ảnh TL)
Lễ thả hoa đăng trên dòng sông Thạch Hãn tri ân các Anh hùng liệt sĩ (Ảnh TL)

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng trên khắp các vùng chiến sự ác liệt năm xưa, máu xương của các Anh hùng liệt sĩ “mãi mãi tuổi hai mươi” đã hóa thân vào mỗi ngọn núi, dòng sông, trở thành biểu tượng của tâm linh “hồn thiêng sông núi”. Thăm lại chiến trường xưa, nhiều nhà thơ, nhà báo cựu chiến binh đã rưng rưng viết lên những câu thơ tri ân đồng đội thật xúc động lòng người: “Đò lên Thạch Hãn xin chèo nhẹ/Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/Có tuổi hai mươi hòa sóng nước/ Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn nằm” (“Đò lên Thạch Hãn”- tác giả Lê Bá Dương).

Sự hy sinh của các Anh hùng liệt sĩ đã, đang và sẽ mãi được đền đáp tri ân và hóa thân vào mỗi câu thơ, mỗi bài thơ của các thế hệ nhà thơ lưu lại cho mai sau. Đó chính là tượng đài được dựng lên bất tử trong trái tim mỗi chúng ta để “không ai bị lãng quên, không điều gì bị lãng quên” trong quá khứ, hiện tại và tương lai.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.