Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người khắc họa tâm hồn của gỗ

Thùy Dung - 08:28, 14/10/2022

Từ đôi bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú và tình yêu văn hóa truyền thống, nghệ nhân A Yưk (xã Ia Chim, TP. Kon Tum, tỉnh Kon Tum) đã biến những khúc gỗ vô tri vô giác trở nên có tâm hồn. Ông là một nghệ nhân dân gian của TP. Kon Tum đã có nhiều đóng góp cho công cuộc bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc Jrai.

Ông A Yưk và những sản phẩm từ gỗ như tượng gỗ, mặt nạ
Ông A Yưk và những sản phẩm từ gỗ

Từ tượng nhà mồ

Nghệ nhân A Yưk được biết đến là một nghệ nhân tài hoa của làng Klâu Ngol Zố, xã Ia Chim, TP. Kon Tum. Từ đôi bàn tay tài hoa, trí tưởng tượng và sự nỗ lực tìm tòi học hỏi, đến nay ông đã trở thành bậc thầy trong nghề tạc tượng gỗ ở làng.

 Vừa tỉ mẩn đẽo đục từng chi tiết cho tượng gỗ, nghệ nhân A Yưk vừa trò chuyện với chúng tôi: “Từ một lần được chính quyền địa phương tạo điều kiện cho đi tham gia lễ hội ở tỉnh Gia Lai, những bức tượng nhà mồ, những chiếc mặt nạ gỗ đã kéo hồn tôi vào đó. Đắm chìm trong thanh âm của cồng chiêng và những tâm thái buồn vui trên khuôn mặt của các bức tượng thể hiện đã khiến tôi quyết tâm học nghề tạc tượng”.

Không có thầy dạy, nghệ nhân A Yưk tự mày mò trong trí nhớ ở những đêm hội về hình hài tượng gỗ. Rồi từ nguồn nguyên liệu thô sơ như gỗ mít, vài chiếc dùi đục, ông bắt đầu bài thực hành đầu tiên. Những nét bút bắt đầu di chuyển trên tượng gỗ, rồi đến chiếc dùi, chiếc rựa. Cứ thế liên tục cả tuần trời, nghệ nhân A Yưk mới hoàn thành tác phẩm đầu tay.

“Tạc tượng khó lắm, vừa mỏi mắt vừa mỏi lưng, lại phải tỉ mỉ. Vì mới tập tành làm nên mình cũng không tránh được những lần đụng phải tay, chân mà chảy máu. Tuy khó khăn là vậy nhưng có cái gì đó cứ thôi thúc mình phải làm, phải thành công nên mình quyết tâm không bỏ cuộc”, nghệ nhân A Yưk bộc bạch.

Từ những bức tượng đầu tiên hoàn thành vẫn còn nhiều khiếm khuyết như đường nét đục đẽo thô sơ, tượng nhà mồ chưa thể hiện được những buồn, vui, lo lắng,… Sau vài tháng tập luyện, nghệ nhân A Yưk đã hoàn thành được những bức tượng gỗ với những hình ảnh gần gũi, dung dị với đời sống của bà con.

Đến mặt nạ tượng gỗ

Thành công trong việc tạc tượng nhà mồ, nghệ nhân A Yưk tiếp tục thực hiện làm mặt nạ gỗ. Theo nghệ nhân A Yưk, nguyên liệu của mặt nạ gỗ khác với tượng nhà mồ. Gỗ để làm mặt nạ phải là loại thân mềm, dễ đục đẽo như cây keo, cây hoa mủ. Khi người đeo lên sẽ mang cảm giác nhẹ, thoải mái.

Theo ông A Yưk chia sẻ, những chiếc mặt nạ được làm càng quái dị thì càng đẹp
Theo ông A Yưk chia sẻ, những chiếc mặt nạ được làm càng quái dị thì càng đẹp

Vẫn từ những dụng cụ thô sơ như dùi đục, cưa, rựa ông tiếp tục hoàn thành những tác phẩm của mình. Với kinh nghiệm vốn có nên quá trình làm mặt nạ đối với nghệ nhân A Yưk cũng không mấy khó khăn. “Tuy có phần giống nhau từ kĩ thuật, các đẽo đục, nhưng làm mặt nạ phải nhẹ nhàng, uyển chuyển nếu không sẽ làm nứt mặt nạ, hư hỏng", Nghệ nhân A Yưk cho biết.

Khó nhất trong làm mặt nạ đối với nghệ nhân A Yưk là làm hàm răng trên mặt nạ. Theo ông, để làm được hàm răng, yêu cầu nghệ nhân phải tỉ mỉ, chi tiết từng đường nét nhỏ. Đồng thời, phải thể hiện được những gì nghệ nhân muốn truyền tải.

“Cũng như tượng gỗ, mặt nạ quan trọng nhất là thần thái, đường nét trên mặt nạ phải thanh thoát, tinh tế. Mặt nạ đàn ông khác của phụ nữ. Mặt nạ đàn ông có râu, xương hàm to và vuông. Mặt nạ phụ nữ có tóc dài, cằm thon gọn mới thể hiện được sự dịu dàng, nét nữ tính. Tương tự, mặt nạ của người già, trẻ con cũng được tác giả thể hiện khác nhau. Tuy nhiên, chiếc mặt nạ phải càng xấu, quái dị mới được xem là đẹp. Những sản phẩm đầu tay, mình dành tặng cho đội chiêng trong làng để có thêm đồ diễn”, ông A Yưk chia sẻ.

Đề xuất phương án hỗ trợ truyền nghề cho nghệ nhân

Để làm ra một sản phẩm từ nghề tạc tượng nói chung như tượng nhà mồ, mặt nạ gỗ yêu cầu nghệ nhân thực hiện phải kiên trì, tỉ mỉ. Vì tuổi già, mỗi ngày nghệ nhân A Yưk chỉ có thể làm ra được khoảng 2-3 cái mặt nạ. Mỗi chiếc mặt nạ được nghệ nhân bán ra với giá 90.000 đồng. Tuy số tiền không cao so với công sức, thời gian bỏ ra nhưng với nghệ nhân A Yưk đây là một động lực để ông tiếp tục gắn bó với nghề.

Nghệ nhân A Yưk đeo thử chiếc mặt nạ do chính bàn tay ông chế tác
Nghệ nhân A Yưk đeo thử chiếc mặt nạ do chính bàn tay ông chế tác

 Khi đã gắn bó với nghề, ông cũng giống bao người con yêu văn hóa ở làng đau đáu một nỗi buồn vì không tìm được những truyền nhân trẻ. Các con của ông cũng như lũ trẻ trong làng chẳng ai mặn mà. Chỉ còn lác đác vài người trạc tuổi ông tìm đến để học.

Tại nhà nghệ nhân A Yưk, hiện nay chỉ có 4 người ngang tuổi ông đến học đục tượng gỗ và mặt nạ. Còn lớp trẻ chẳng ai say mê. “Mình rất mong nghề tạc tượng tiếp tục được quan tâm hơn nữa trong đời sống hiện đại. Từ đó, sẽ tạo động lực và khơi dậy tình yêu văn hóa truyền thống đến đông đảo người dân trong làng. Góp phần vào công cuộc bảo tồn văn hóa dân tộc Tây Nguyên”, Nghệ nhân A Yứk hi vọng.

Để giúp nghệ nhân A Yưk có thêm động lực giữ gìn và bảo tồn nghề tạc tượng, làm mặt nạ gỗ,… các cấp, chính quyền xã Ia Chim cũng tạo mọi điều kiện, kết nối nghệ nhân A Yưk tham gia các hội diễn, hội thi trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Đồng thời, ông cũng được mời ra biểu diễn tạc tượng tại Làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội). 

Bà Uông Thị Trang, Phó Chủ tịch UBND xã Ia Chim cho biết: Ông A Yưk là một trong những người còn lưu giữ nghề đẽo tượng nhà mồ và làm mặt nạ gỗ tại địa phương. Nhiều người biết tiếng đã tìm đến ông để thuê làm mặt nạ gỗ và tượng nhà mồ. Hiện nay, tại nhà ông A Yưk còn lưu giữ một số mặt nạ gỗ để sử dụng trong các lễ hội tại địa phương.

Cũng theo chia sẻ của bà Uông Thị Trang, xã Ia Chim cũng đã vận động nghệ nhân A Yưk đứng ra mở lớp truyền dạy nghề tạc tượng, làm mặt nạ, đồng thời vận động người dân trên địa bàn xã tham gia học nghề. Tuy nhiên, hiện nay thế hệ trẻ không đam mê nghề tạc tượng và làm mặt nạ gỗ. Do đó, vừa qua địa phương đã đề xuất lên Phòng Văn hoá TP. Kon Tum có phương án hỗ trợ những người lưu giữ và truyền dạy lại nghề truyền thống nhằm bảo tồn, phát huy văn hóa các dân tộc. Đồng thời, chúng tôi cũng đang nghiên cứu, làm hồ sơ để công nhận Nghệ nhân Ưu tú đối với nghệ nhân A Yưk, để ông có thêm động lực bảo tồn và duy trì nghề truyền thống. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Nhiều hoạt động trong Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam”

Nhiều hoạt động trong Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam”

Trong tháng 11 này, tại Làng Văn hóa Du lịch Các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ diễn ra các hoạt động với chủ đề “Về miền di sản tinh hoa và bản sắc” nhằm giới thiệu các hoạt động dân ca, dân vũ, ẩm thực, phong tục tập quán của đồng bào với du khách. Đây cũng là những hoạt động thiết thực hưởng ứng Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” năm 2024.
Tin nổi bật trang chủ
Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh dự Lễ Khai giảng năm học mới tại Trường Dự bị Đại học Dân tộc Trung ương

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh dự Lễ Khai giảng năm học mới tại Trường Dự bị Đại học Dân tộc Trung ương

Hòa chung với không khí vui tươi, phấn khởi đón năm học mới của ngành Giáo dục cả nước, ngày 02/11, Trường Dự bị Đại học Dân tộc Trung ương (Tp. Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) trang trọng tổ chức Lễ Khai giảng Năm học mới 2024 - 2025. Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh dự và tặng hoa chúc mừng nhà trường.
Ninh Thuận: Đồng bào DTTS an cư lạc nghiệp nhờ Chương trình MTQG 1719

Ninh Thuận: Đồng bào DTTS an cư lạc nghiệp nhờ Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - Minh Thu - 6 giờ trước
Nhờ đẩy mạnh thực hiện Dự án 1, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình MTQG 1719), thời gian qua, tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt trong đồng bào DTTS của tỉnh Ninh Thuận đã cơ bản được giải quyết.
Chính sách dành cho Người có uy tín: Nhìn từ các tỉnh duyên hải miền Trung

Chính sách dành cho Người có uy tín: Nhìn từ các tỉnh duyên hải miền Trung

Gương sáng giữa cộng đồng - T.Nhân - H.Trường - 6 giờ trước
Tại các bản làng vùng DTTS và miền núi, Người có uy tín tựa như những “cây đại thụ” che bóng mát cho bà con. Người có uy tín có vai trò, vị trí hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc ban hành chính sách đối với Người có uy tín là chủ trương đúng đắn, là sự cụ thể hoá đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về vấn đề dân tộc và công tác dân tộc; thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào DTTS nói chung và Người có uy tín nói riêng.
Khắc khoải đợi hồi sinh làng gốm cổ

Khắc khoải đợi hồi sinh làng gốm cổ

Sắc màu 54 - Tiêu Dao - 6 giờ trước
Chuốt nhẹ bàn tay đã chai sạn vết dấu của thời gian, nghệ nhân H’Phiết Uông cặm cụi bước bên bàn gốm. Bà thì thầm với đất như thì thầm với lòng mình, với cha ông vậy. Gốm không đủ sức nuôi mình như thuở xưa nữa, nhưng những người như H’Phiết Uông, H’Lưm Uông hay H’Huyên Bhôk vẫn âm thầm với đất để mong hồi sinh làng nghề.
Nơi cơ hội kết nối doanh nghiệp và thị trường toàn cầu

Nơi cơ hội kết nối doanh nghiệp và thị trường toàn cầu

Sản phẩm - Thị trường - Minh Nhật - 6 giờ trước
Triển lãm các sản phẩm OCOP xuất khẩu (VIETNAM OCOPEX) đã chính thức khai mạc ngày 31/10. Sự kiện này do Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phối hợp tổ chức.
Hội Liên hiệp Phụ nữ Thuận Châu (Sơn La): Tổ chức Lễ phát động chiến dịch truyền thông xoá bỏ định kiến giới và khuôn mẫu giới cho phụ nữ, trẻ em

Hội Liên hiệp Phụ nữ Thuận Châu (Sơn La): Tổ chức Lễ phát động chiến dịch truyền thông xoá bỏ định kiến giới và khuôn mẫu giới cho phụ nữ, trẻ em

Tin tức - Mai Hương - 6 giờ trước
Ngày 29/10, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ (Hội LHPN) huyện Thuận Châu tổ chức lễ phát động chiến dịch truyền thông về xoá bỏ định kiến giới và khuôn mẫu giới, xây dựng môi trường sống an toàn cho phụ nữ và trẻ em về “Thay đổi nếp nghĩ, cách làm” năm 2024.
“Mèn mén” – Nét văn hóa ẩm thực độc đáo của người Mông

“Mèn mén” – Nét văn hóa ẩm thực độc đáo của người Mông

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 1/11, có những thông tin đáng chú ý sau: Phê duyệt Đề án phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam. “Mèn mén. Nét văn hóa ẩm thực độc đáo của người Mông. Người tiên phong ở bản Hà Lệt. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Hoà Bình: Hiệu quả tích cực từ Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi

Hoà Bình: Hiệu quả tích cực từ Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi

Công tác Dân tộc - Lê Anh - 6 giờ trước
Thời gian qua, dưới dự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh Hoà Bình và sự phối hợp, tạo điều kiện của các sở, ngành, cấp ủy, chính quyền các cấp, cùng với sự chủ động, tích cực tham mưu tổ chức triển khai thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS số và miền núi giai đoạn 2021-2025 ( Chương trình MTQG 1719) một cách đồng bộ với những nhiệm vụ trọng tâm, thu được nhiều tín hiệu tích cực.
Ứng phó với mưa lớn và lũ ở miền Trung trong 10 ngày tới

Ứng phó với mưa lớn và lũ ở miền Trung trong 10 ngày tới

Tin tức - Minh Nhật - 7 giờ trước
Từ ngày 3 đến ngày 10/11, khu vực Trung Bộ có thể chịu ảnh hưởng của một số hình thái thời tiết xấu gây mưa lớn; sau ngày 10/11, mưa lớn ở miền Trung tiếp tục diễn biến phức tạp với 2-3 đợt mưa rất lớn.
Cứu lấy Đồng Dương

Cứu lấy Đồng Dương

Tìm trong di sản - Tiêu Dao - 7 giờ trước
Một thời huy hoàng và danh giá, nay Phật viện Đồng Dương đã chẳng còn lại gì ngoài một chân Tháp Sáng với cơ man gạch vỡ xung quanh và chằng chịt những cây chống để đấu chọi lại sự tàn phá của thời gian. Di tích quốc gia đặc biệt này đã được tỉnh Quảng Nam đề xuất phương án bảo tồn bằng Dự án tu bổ, gia cố, phục hồi và phát huy giá trị Tháp Sáng. Tuy nhiên vì nhiều lý do, đến nay kế hoạch trùng tu di tích vẫn chưa thể triển khai.
Nam Sơn (Bắc Ninh): Kinh tế - xã hội 9 tháng năm 2024 có nhiều điểm sáng

Nam Sơn (Bắc Ninh): Kinh tế - xã hội 9 tháng năm 2024 có nhiều điểm sáng

Sản phẩm - Thị trường - Xuân Hải - 7 giờ trước
Việc triển khai thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội năm 2024 mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng 9 tháng đầu năm 2024, phường Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh đã đạt được một số kết quả quan trọng trong kế hoạch đề ra, tạo bước phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của người dân.
Những tấm gương điển hình tiên tiến ở Mường Ảng

Những tấm gương điển hình tiên tiến ở Mường Ảng

Công tác Dân tộc - Vân Khánh - 7 giờ trước
Vượt lên trên nhiều khó khăn, thách thức, với tinh thần dám nghĩ, dám làm, nhiều cá nhân vùng đồng bào DTTS tại huyện Mường Ảng (tỉnh Điện Biên) đã tiên phong đi đầu về phát triển kinh tế, từng bước giúp gia đình và người dân thoát nghèo bền vững trên chính mảnh đất quê hương mình.