Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người khắc họa tâm hồn của gỗ

Thùy Dung - 08:28, 14/10/2022

Từ đôi bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú và tình yêu văn hóa truyền thống, nghệ nhân A Yưk (xã Ia Chim, TP. Kon Tum, tỉnh Kon Tum) đã biến những khúc gỗ vô tri vô giác trở nên có tâm hồn. Ông là một nghệ nhân dân gian của TP. Kon Tum đã có nhiều đóng góp cho công cuộc bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc Jrai.

Ông A Yưk và những sản phẩm từ gỗ như tượng gỗ, mặt nạ
Ông A Yưk và những sản phẩm từ gỗ

Từ tượng nhà mồ

Nghệ nhân A Yưk được biết đến là một nghệ nhân tài hoa của làng Klâu Ngol Zố, xã Ia Chim, TP. Kon Tum. Từ đôi bàn tay tài hoa, trí tưởng tượng và sự nỗ lực tìm tòi học hỏi, đến nay ông đã trở thành bậc thầy trong nghề tạc tượng gỗ ở làng.

 Vừa tỉ mẩn đẽo đục từng chi tiết cho tượng gỗ, nghệ nhân A Yưk vừa trò chuyện với chúng tôi: “Từ một lần được chính quyền địa phương tạo điều kiện cho đi tham gia lễ hội ở tỉnh Gia Lai, những bức tượng nhà mồ, những chiếc mặt nạ gỗ đã kéo hồn tôi vào đó. Đắm chìm trong thanh âm của cồng chiêng và những tâm thái buồn vui trên khuôn mặt của các bức tượng thể hiện đã khiến tôi quyết tâm học nghề tạc tượng”.

Không có thầy dạy, nghệ nhân A Yưk tự mày mò trong trí nhớ ở những đêm hội về hình hài tượng gỗ. Rồi từ nguồn nguyên liệu thô sơ như gỗ mít, vài chiếc dùi đục, ông bắt đầu bài thực hành đầu tiên. Những nét bút bắt đầu di chuyển trên tượng gỗ, rồi đến chiếc dùi, chiếc rựa. Cứ thế liên tục cả tuần trời, nghệ nhân A Yưk mới hoàn thành tác phẩm đầu tay.

“Tạc tượng khó lắm, vừa mỏi mắt vừa mỏi lưng, lại phải tỉ mỉ. Vì mới tập tành làm nên mình cũng không tránh được những lần đụng phải tay, chân mà chảy máu. Tuy khó khăn là vậy nhưng có cái gì đó cứ thôi thúc mình phải làm, phải thành công nên mình quyết tâm không bỏ cuộc”, nghệ nhân A Yưk bộc bạch.

Từ những bức tượng đầu tiên hoàn thành vẫn còn nhiều khiếm khuyết như đường nét đục đẽo thô sơ, tượng nhà mồ chưa thể hiện được những buồn, vui, lo lắng,… Sau vài tháng tập luyện, nghệ nhân A Yưk đã hoàn thành được những bức tượng gỗ với những hình ảnh gần gũi, dung dị với đời sống của bà con.

Đến mặt nạ tượng gỗ

Thành công trong việc tạc tượng nhà mồ, nghệ nhân A Yưk tiếp tục thực hiện làm mặt nạ gỗ. Theo nghệ nhân A Yưk, nguyên liệu của mặt nạ gỗ khác với tượng nhà mồ. Gỗ để làm mặt nạ phải là loại thân mềm, dễ đục đẽo như cây keo, cây hoa mủ. Khi người đeo lên sẽ mang cảm giác nhẹ, thoải mái.

Theo ông A Yưk chia sẻ, những chiếc mặt nạ được làm càng quái dị thì càng đẹp
Theo ông A Yưk chia sẻ, những chiếc mặt nạ được làm càng quái dị thì càng đẹp

Vẫn từ những dụng cụ thô sơ như dùi đục, cưa, rựa ông tiếp tục hoàn thành những tác phẩm của mình. Với kinh nghiệm vốn có nên quá trình làm mặt nạ đối với nghệ nhân A Yưk cũng không mấy khó khăn. “Tuy có phần giống nhau từ kĩ thuật, các đẽo đục, nhưng làm mặt nạ phải nhẹ nhàng, uyển chuyển nếu không sẽ làm nứt mặt nạ, hư hỏng", Nghệ nhân A Yưk cho biết.

Khó nhất trong làm mặt nạ đối với nghệ nhân A Yưk là làm hàm răng trên mặt nạ. Theo ông, để làm được hàm răng, yêu cầu nghệ nhân phải tỉ mỉ, chi tiết từng đường nét nhỏ. Đồng thời, phải thể hiện được những gì nghệ nhân muốn truyền tải.

“Cũng như tượng gỗ, mặt nạ quan trọng nhất là thần thái, đường nét trên mặt nạ phải thanh thoát, tinh tế. Mặt nạ đàn ông khác của phụ nữ. Mặt nạ đàn ông có râu, xương hàm to và vuông. Mặt nạ phụ nữ có tóc dài, cằm thon gọn mới thể hiện được sự dịu dàng, nét nữ tính. Tương tự, mặt nạ của người già, trẻ con cũng được tác giả thể hiện khác nhau. Tuy nhiên, chiếc mặt nạ phải càng xấu, quái dị mới được xem là đẹp. Những sản phẩm đầu tay, mình dành tặng cho đội chiêng trong làng để có thêm đồ diễn”, ông A Yưk chia sẻ.

Đề xuất phương án hỗ trợ truyền nghề cho nghệ nhân

Để làm ra một sản phẩm từ nghề tạc tượng nói chung như tượng nhà mồ, mặt nạ gỗ yêu cầu nghệ nhân thực hiện phải kiên trì, tỉ mỉ. Vì tuổi già, mỗi ngày nghệ nhân A Yưk chỉ có thể làm ra được khoảng 2-3 cái mặt nạ. Mỗi chiếc mặt nạ được nghệ nhân bán ra với giá 90.000 đồng. Tuy số tiền không cao so với công sức, thời gian bỏ ra nhưng với nghệ nhân A Yưk đây là một động lực để ông tiếp tục gắn bó với nghề.

Nghệ nhân A Yưk đeo thử chiếc mặt nạ do chính bàn tay ông chế tác
Nghệ nhân A Yưk đeo thử chiếc mặt nạ do chính bàn tay ông chế tác

 Khi đã gắn bó với nghề, ông cũng giống bao người con yêu văn hóa ở làng đau đáu một nỗi buồn vì không tìm được những truyền nhân trẻ. Các con của ông cũng như lũ trẻ trong làng chẳng ai mặn mà. Chỉ còn lác đác vài người trạc tuổi ông tìm đến để học.

Tại nhà nghệ nhân A Yưk, hiện nay chỉ có 4 người ngang tuổi ông đến học đục tượng gỗ và mặt nạ. Còn lớp trẻ chẳng ai say mê. “Mình rất mong nghề tạc tượng tiếp tục được quan tâm hơn nữa trong đời sống hiện đại. Từ đó, sẽ tạo động lực và khơi dậy tình yêu văn hóa truyền thống đến đông đảo người dân trong làng. Góp phần vào công cuộc bảo tồn văn hóa dân tộc Tây Nguyên”, Nghệ nhân A Yứk hi vọng.

Để giúp nghệ nhân A Yưk có thêm động lực giữ gìn và bảo tồn nghề tạc tượng, làm mặt nạ gỗ,… các cấp, chính quyền xã Ia Chim cũng tạo mọi điều kiện, kết nối nghệ nhân A Yưk tham gia các hội diễn, hội thi trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Đồng thời, ông cũng được mời ra biểu diễn tạc tượng tại Làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội). 

Bà Uông Thị Trang, Phó Chủ tịch UBND xã Ia Chim cho biết: Ông A Yưk là một trong những người còn lưu giữ nghề đẽo tượng nhà mồ và làm mặt nạ gỗ tại địa phương. Nhiều người biết tiếng đã tìm đến ông để thuê làm mặt nạ gỗ và tượng nhà mồ. Hiện nay, tại nhà ông A Yưk còn lưu giữ một số mặt nạ gỗ để sử dụng trong các lễ hội tại địa phương.

Cũng theo chia sẻ của bà Uông Thị Trang, xã Ia Chim cũng đã vận động nghệ nhân A Yưk đứng ra mở lớp truyền dạy nghề tạc tượng, làm mặt nạ, đồng thời vận động người dân trên địa bàn xã tham gia học nghề. Tuy nhiên, hiện nay thế hệ trẻ không đam mê nghề tạc tượng và làm mặt nạ gỗ. Do đó, vừa qua địa phương đã đề xuất lên Phòng Văn hoá TP. Kon Tum có phương án hỗ trợ những người lưu giữ và truyền dạy lại nghề truyền thống nhằm bảo tồn, phát huy văn hóa các dân tộc. Đồng thời, chúng tôi cũng đang nghiên cứu, làm hồ sơ để công nhận Nghệ nhân Ưu tú đối với nghệ nhân A Yưk, để ông có thêm động lực bảo tồn và duy trì nghề truyền thống. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tổ chức truyền dạy và thực hành Hát Xoan

Tổ chức truyền dạy và thực hành Hát Xoan

Trong tháng 6/2023, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức các lớp truyền dạy và thực hành Hát Xoan Phú Thọ dành cho đối tượng là những nghệ nhân kế cận của 4 Phường Xoan gốc: Phù Đức; Kim Đái; Thét và An Thái; thành viên của 33 CLB hát Xoan và dân ca Phú Thọ; những người có năng khiếu, yêu thích hát Xoan tại xã Kim Đức và Phượng Lâu - Tp. Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.
Tin nổi bật trang chủ
Chất vấn Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc về lĩnh vực công tác dân tộc: Thẳng thắn, trách nhiệm, nắm chắc vấn đề, sâu sát với thực tiễn

Chất vấn Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc về lĩnh vực công tác dân tộc: Thẳng thắn, trách nhiệm, nắm chắc vấn đề, sâu sát với thực tiễn

“Đồng chí Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, mặc dù lần đầu tiên trả lời chất vấn nhưng đã chuẩn bị tốt nội dung, nắm chắc vấn đề, sâu sát với thực tiễn, tập trung trả lời vào các vấn đề mà đại biểu Quốc hội quan tâm, giải trình khá đầy đủ các vấn đề còn bất cập, hạn chế, đồng thời, đề xuất phương hướng nhằm khắc phục những bất cập trong lĩnh vực phụ trách. Qua chất vấn và trả lời chất vấn đã làm rõ thêm trách nhiệm của Chính phủ, Ủy ban Dân tộc và các Bộ, ngành, cơ quan có liên quan trong việc thực hiện chính sách dân tộc”. Đó là phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khi kết luận nội dung chất vấn về lĩnh vực công tác dân tộc tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV.
Thủ tướng chỉ đạo thực hiện các giải pháp bảo đảm cung ứng điện

Thủ tướng chỉ đạo thực hiện các giải pháp bảo đảm cung ứng điện

Tin tức - PV - 2 giờ trước
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 517/CĐ-TTg ngày 6/6/2023 về việc thực hiện các giải pháp bảo đảm cung ứng điện mùa khô năm 2023 và thời gian tới.
ASEAN Para Games 12: Đoàn thể thao Việt Nam đã có gần 130 huy chương

ASEAN Para Games 12: Đoàn thể thao Việt Nam đã có gần 130 huy chương

Thể thao - PV - 2 giờ trước
Tính đến 21h15 ngày 6/6, Đoàn Thể thao Người Khuyết tật Việt Nam đã có 36 HCV, 35 HCB và 56 HCĐ, đứng vị trí thứ 3 bảng tổng sắp huy chương ASEAN Para Games 12.
Đồng bào DTTS hài lòng, tin tưởng về nội dung trả lời chất vấn của Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh trước Quốc hội

Đồng bào DTTS hài lòng, tin tưởng về nội dung trả lời chất vấn của Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh trước Quốc hội

Sự kiện - Bình luận - Lê Vũ - Bảo Trần - 2 giờ trước
Ngày 6 - 7/6, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (UBDT) Hầu A Lềnh đã trả lời chất vấn trước Quốc hội (Kỳ họp thứ 5, Khóa XV). Đông đảo cử tri cả nước, đặc biệt là đồng bào DTTS rất quan tâm đến sự kiện này. Nhiều nơi vùng sâu, vùng xa cả gia đình tập trung lại để theo dõi, cập nhật thông tin trong sự phấn khởi.
Lào Cai đưa Trung tâm dịch vụ hành chính công tại Cửa khẩu Kim Thành vào hoạt động

Lào Cai đưa Trung tâm dịch vụ hành chính công tại Cửa khẩu Kim Thành vào hoạt động

Tin tức - Trọng Bảo - 5 giờ trước
Bắt đầu từ ngày 7/6, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Lào Cai đưa Trung tâm tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính vào vận hành tại Cửa khẩu Quốc tế đường bộ số II Kim Thành. Đây là một trong các hợp phần của dự án cửa khẩu số mà tỉnh Lào Cai đang tập trung xây dựng.
Nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội giúp phụ nữ khởi nghiệp

Nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội giúp phụ nữ khởi nghiệp

Xã hội - Mai Hương - 9 giờ trước
Trong thời gian qua, Ngân hàng Chính sách xã hội (CSXH) chi nhánh tỉnh Đắk Lắk đã phối hợp chặt chẽ với Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp trên địa bàn để triển khai thực hiện hiệu quả các chương trình tín dụng CSXH. Góp phần quan trọng giúp phụ nữ có điều kiện để phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững.
Nóng tình trạng tranh chấp nguồn nước do hạn hán kéo dài

Nóng tình trạng tranh chấp nguồn nước do hạn hán kéo dài

Thời gian gần đây, trên địa bàn tỉnh Lào Cai không có mưa khiến cho mực nước tại các sông suối, ao hồ cạn kiệt. Khan hiếm nguồn nước dẫn đến việc liên tiếp xảy ra các vụ mâu thuẫn, tranh chấp nguồn nước giữa người dân với người dân, giữa người dân với công ty cấp nước…
Trả lời chất vấn trước Quốc hội của Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh có sức thuyết phục bởi thực tế sinh động của cuộc sống

Trả lời chất vấn trước Quốc hội của Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh có sức thuyết phục bởi thực tế sinh động của cuộc sống

Sự kiện - Bình luận - Thanh Hải - 9 giờ trước
Chiều nay 6/6, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh trả lời trước nghị trường Quốc hội về nhiều vấn đề, nội dung mà các đại biểu quan tâm. Trong số các vấn đề này, có nội dung về việc di cư tự phát của đồng bào Mông đang gây ra những hệ lụy, tác động chưa tốt về an sinh xã hội, bất ổn chính trị… Báo Dân tộc và phát triển xin được trích dẫn ý kiến từ cơ sở để làm rõ hơn về nội dung này.
Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Gia Lai Kpă Đô: Kỳ vọng sẽ gỡ được những nút thắt để đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình MTQG 1719

Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Gia Lai Kpă Đô: Kỳ vọng sẽ gỡ được những nút thắt để đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - N.Thu - L.Phương - 10 giờ trước
Từ chiều 6/6, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh sẽ trả lời chất vấn nhóm vấn để thuộc lĩnh vực công tác dân tộc. Là tỉnh có đông đồng bào DTTS, được thụ hưởng nhiều chương trình, chính sách dân tộc, chúng tôi rất quan tâm và gửi gắm nhiều sự kỳ vọng vào nội dung trả lời chất vấn của Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc.
Việt Nam giành quyền vào Vòng chung kết U20 bóng đá nữ châu Á 2024

Việt Nam giành quyền vào Vòng chung kết U20 bóng đá nữ châu Á 2024

Thể thao - PV - 10 giờ trước
Chiến thắng thuyết phục 3-0 trước U20 nữ Lebanon giúp U20 nữ Việt Nam giành quyền vào Vòng chung kết Giải U20 bóng đá nữ châu Á 2024.
Khám phá thú vị về mối liên kết giữa nhịp thở và trí nhớ

Khám phá thú vị về mối liên kết giữa nhịp thở và trí nhớ

Khoa học - Công nghệ - PV - 10 giờ trước
Hô hấp là quá trình được cơ thể thực hiện một cách tự động, khiến chúng ta thường không phải bận tâm nghĩ tới. Nhưng các phát hiện khoa học gần đây đã cho thấy hô hấp có liên quan tới trí nhớ.
Hộ gia đình ở vùng khó khăn được vay tối đa 100 triệu đồng để sản xuất, kinh doanh

Hộ gia đình ở vùng khó khăn được vay tối đa 100 triệu đồng để sản xuất, kinh doanh

Tin tức - PV - 10 giờ trước
Theo quy định mới, hộ gia đình ở vùng khó khăn được vay tối đa 100 triệu đồng để sản xuất, kinh doanh.