Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người kể chuyện buôn làng bằng tượng gỗ

Lê Hường - 08:47, 18/02/2022

Hơn 30 năm tạc tượng gỗ, nghệ nhân Y Thái Êban, buôn Kmrơng Prông B, xã Ea Tu, TP.Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk vẫn đong đầy cảm xúc và niềm đam mê như thuở ban đầu. Ông cứ thế mải miết kể chuyện đời sống văn hóa, tinh thần và sinh hoạt của đồng bào dân tộc Tây Nguyên trên từng thớ gỗ.

Bức tượng “Thầy cúng” và “Đi thăm rẫy” của nghệ nhân Y Thái đạt giải cao trong các Hội thi tạc tượng
Bức tượng “Thầy cúng” và “Đi thăm rẫy” của nghệ nhân Y Thái đạt giải cao trong các Hội thi tạc tượng

Cháy mãi ngọn lửa đam mê

Con đường dẫn vào nhà nghệ nhân Y Thái Êban xuyên qua những vườn cà phê chín đỏ. Ngồi bên những pho tượng gỗ xếp gọn gàng trước hiên nhà với nhiều hình hài sinh động, mỗi pho tượng thể hiện sắc thái cảm xúc khác nhau, ông nói, “tôi thích tạc tượng từ khi còn nhỏ. Đó là niềm đam mê, tâm huyết nên chừng nào tay còn cầm được búa, rìu tôi còn làm tượng”.

Bố mất sớm, Y Thái lớn lên trong vòng tay yêu thương của mẹ, họ hàng và bà con buôn làng. Năm 9 tuổi, một lần thấy ông cậu tạc tượng một người đàn bà ngồi chống cằm cho gia đình trong buôn có chồng vừa mất. Nét mặt buồn khổ của bức tượng ám ảnh mãi trong tâm trí Y Thái. Cậu bé ấy hỏi mẹ, hỏi người già trong làm và biết rằng đó là phong tục truyền thống của người Ê Đê, khi người đàn ông mất sẽ tạc tượng người phụ nữ để ở nhà mồ và ngược lại khi người đàn bà mất họ tạc tượng người đàn ông. Bức tượng đó thể hiện nỗi buồn, sự thương nhớ của sống với người đã mất. Y Thái thích thú ngày ngày lẽo đẽo theo ông cậu rong ruổi khắp buôn làng tạc tượng nhà mồ.

Ngày đó, không có khái niệm học nghề, mà chủ yếu bắt chước, nhìn người lớn đục, đẽo rồi ghi nhớ và làm theo. Mỗi khi đi rẫy thấy khúc gỗ nào có thể làm tượng, Y Thái lại mang về dùng rìu đẽo, cầm đục để đục, lấy dao gọt. Hồi đầu tay chân lóng ngóng, không điều khiển theo ý mình nên rất hao gỗ, cứ hư cái này lại làm cái khác. Kiên trì mày mò, cuối cùng Y Thái cũng làm được. “Bây giờ thì chỉ cần nhìn khúc gỗ, nghe ý tưởng của gia chủ, khách hàng, hoặc từ ý tưởng của bản thân là tôi đã có thể tự tính toán để làm nên bức tượng hoàn chỉnh”, nghệ nhân Y Thái chia sẻ.

Tượng gỗ của nghệ nhân Y Thái nhiều kích thước khác nhau
Tượng gỗ của nghệ nhân Y Thái nhiều kích thước khác nhau

Đối với nghệ nhân Y Thái, tạc tượng là hơi thở, là cuộc sống, và trên hết là giữ gìn được nghề truyền thống của dân tộc mình. Điều quan trọng nhất của tác phẩm không phải là sự chuẩn xác của kích thước, mà chính là ý nghĩa được gửi gắm vào trong bức tượng. Điểm đặc biệt nhất trong các bức tượng chính là sự biểu đạt trên khuôn mặt. Nó không những thật mà phải còn giàu cảm xúc, khi nhìn vào, người xem ngầm hiểu được thông điệp bức tượng mang lại.

Đến nay, nghề tạc tượng đã mang lại thu nhập khá cho nghệ nhân Y Thái. Nhưng với ông niềm vui lớn nhất là tượng gỗ dân gian ngày càng được sử dụng nhiều hơn trong các ngôi nhà và lễ hội cộng đồng. Vì vậy, bao năm qua, nghệ nhân Y Thái cứ thế rong ruổi khắp các buôn làng tạc tượng cho khách chẳng nề hà đường xá xa xôi.

Tượng gỗ cũng có linh hồn

Tạc tượng gỗ dân gian không cần bản vẽ phác họa, không máy móc hỗ trợ, người nghệ nhân tưởng tượng trong đầu rồi dùng rìu, đục, dao... người tạc tượng tỉ mỉ đẽo, gọt biến những khúc gỗ vô trì thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa Tây Nguyên.

Nâng niu bức tượng “Thầy cúng và người đàn bà phụ cúng” trên tay, nghệ nhân Y Thái bảo: “đây là bức tượng đầu tiên tôi đi dự thi và đạt giải Nhì trong Hội thi tạc tượng Tây Nguyên năm 2017 được tổ chức tại TP.Buôn Ma Thuột. Đó là bước ngoặt quan trọng để mọi người biết đến tôi”. Bức tượng thể hiện lễ cúng sức khỏe, một nghi lễ quan trọng của người Ê Đê, mang ý nghĩa về tín ngưỡng, thể hiện công việc và sự tôn trọng đối với thầy cúng, người được bà con tin cậy, có thể giao tiếp với thần linh, giúp bảo vệ họ khỏi ma quỷ và cầu xin đến Yang cho mùa màng bội thu.

 Nghề tạc tượng gỗ dân gian ở Tây Nguyên đang dần mai một, ông Y Thái là nghệ nhân hiếm hoi của tỉnh Đắk Lắk còn giữ ngọn lửa đam mê với nghề. Nghệ nhân Y Thái được nhiều người dân, doanh nghiệp du lịch, kinh doanh dịch vụ đặt hàng ông làm tượng và luôn được tỉnh chọn làm đại diện đi thi tạc tượng ở các tỉnh khác.

Mỗi bức tượng là câu chuyện được ông tả trên từng thớ gỗ, chuyển tải đến mọi người thông điệp đời sống văn hóa, tinh thần và sinh hoạt của người Tây Nguyên. Điển hình như bức tượng cô gái trên lưng rùa, mô phỏng theo tích dân gian của người Ê Đê về một cô gái nhà giàu ra suối tắm, tưởng rằng mình đứng trên tảng đá, đến khi con rùa bơi qua bên kia suối cô gái mới biết mình đứng trên lưng một con rùa khổng lồ.

Bức tượng “Cô gái trên lưng rùa” phỏng theo tích dân gian của người Ê Đê
Bức tượng “Cô gái trên lưng rùa” phỏng theo tích dân gian của người Ê Đê

Nghệ nhân Y Thái bảo, “tôi tạc tượng theo ý nghĩa từng tháng, bởi vì khung cảnh sinh hoạt, tín ngưỡng của đồng bào Tây Nguyên rất rõ ràng, mỗi mùa có lễ cúng khác nhau. Tháng 3, 4 tượng gắn với các lễ cúng bến nước, cúng sức khỏe, đi thăm rẫy; tháng 5,6 tượng gắn với trồng tỉa lúa, cúng cho cây lúa, lễ tra hạt…”. Bức tượng “Đi thăm rẫy” đạt giải Nhất Hội thi tạc tượng Hội thi tạc tượng được tổ chức tại tỉnh Kon Tum. Bức tượng thể hiện hình tượng người đàn ông vác sà gạc cùng vợ địu con nhỏ phía trước, gùi cơm nước phía sau cùng lên rẫy với chồng.

Chớm tuổi xế chiều, Nghệ nhân Y Thái đau đáu nỗi niềm truyền cảm hứng bảo tồn, truyền nghề cho thế thệ trẻ. Điều tự hào nhất ông chính là có thể truyền cảm hứng đam mê tạc tượng cho 2 người con trai. Dù mới ở độ tuổi thiếu niên nhưng các con của ông cũng đã bộc lộ được năng khiếu, có thể đục, đẽo tạo nên những bức tượng gỗ đơn giản. Ngoài ra, ông còn truyền nghề cho 6 người trên địa bàn thành phố. “Tôi vừa hướng dẫn họ tạc tượng, vừa để họ phụ việc cho mình rồi trả tiền công để họ có thu nhập, có động lực. Chỉ cần có đam mê, sự kiên nhẫn ai đến học tôi cũng dạy. Năm tới đây tôi sẽ tổ chức một lớp truyền nghề cho các bạn trẻ”, nghệ nhân Y Thái nói.

Ông Bùi Văn Hượng, cán bộ văn hóa xã Ea Tu cho biết: Trên địa bàn xã chỉ còn nghệ nhân Y Thái giữ nghề tạc tượng. Ông không chỉ bảo tồn nghề truyền thống mà còn phát huy giá trị văn hóa, giới thiệu đến du khách các phong tục, tập quán của đồng bào Ê Đê thông qua các tác phẩm của mình. Chúng tôi thường xuyên động viên, khích lệ để nghệ nhân có thêm động lực giữ nghề và truyền nghề cho mai sau.

Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk, trong tổng số 11.835 nghệ nhân các loại hình di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh thì nghệ nhân tạc tượng hiện có 312 người, trong đó TP.Buôn Ma Thuột có 2 người.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Tối 16/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái đã diễn ra Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Đêm hội Raglay”. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Chương trình có sự tham gia biểu diễn của trên 200 nghệ nhân, diễn viên đến từ các xã trên địa bàn huyện và diễn viên Trung tâm Văn hóa- Nghệ thuật tỉnh. Đến dự có ông Phạm Văn Hậu, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy- Chủ tịch HĐND tỉnh; lãnh đạo các sở ngành và đông đảo người dân địa phương.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Thể thao - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 17/05/2025
Hướng tới Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ngày 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Định tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh Bình Định mở rộng năm 2025, với sự tham gia của 150 vận động viên.
Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 16:16, 17/05/2025
Ngày 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.
Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Công tác Dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 16:04, 17/05/2025
Theo kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Bình Định đặt ra mục tiêu phấn đấu giảm từ 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 15:33, 17/05/2025
Nhằm nâng cao năng lực giám sát cho đội ngũ cán bộ, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực tham gia giám sát, đánh giá thực hiện các dự án, tiểu dự án, nội dung thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719).
Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 15:31, 17/05/2025
Sáng 17/5, tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Hội Nhà báo tỉnh, Trung tâm Truyền thông tỉnh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã tổ chức khai mạc Triển lãm “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam” nhằm tái hiện chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng, tôn vinh những đóng góp của người làm báo trong sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước.
Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Pháp luật - Ngọc Chí - 13:34, 17/05/2025
Sáng ngày 17/5, trao đổi với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết, việc huyện Đăk Hà yêu cầu dân làng dỡ bỏ nhà rông để xây dựng phòng học, trong khi người dân không đồng tình như báo nêu là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh.
JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

Kinh tế - An Yên - 13:30, 17/05/2025
Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo phổ biến kỹ thuật trồng tỏi Sanuki cho đồng bào DTTS vùng núi cao Nghệ An. Hội thảo còn hướng đến mục tiêu quan trọng hơn là xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến bán hàng, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất ứng dụng KHCN đến quá trình tiêu thụ sản phẩm.
Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 13:27, 17/05/2025
Thông tin từ lực lượng cứu nạn, cứu hộ cho biết, đến cuối giờ trưa nay (17/5) lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể 03 nạn nhân trong vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.