Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Dấu ấn mẫu hệ ở làng gốm Bàu Trúc

Sơn Ngọc - 16:55, 12/03/2023

Chúng tôi về làng gốm Bàu Trúc trong dịp cả nước kỷ niệm 113 năm Ngày Quốc tế Phụ nữ. Chị em phụ nữ địa phương tất bật sản xuất gốm cung ứng cho thị trường trong và ngoài nước. Đây là làng quê mang đậm dấu ấn mẫu hệ trong cuộc sống gia đình và gìn giữ phát triển nghề làm gốm truyền thống của người Chăm.

Nghệ nhân Đàng Thị Hoa, phụ nữ chế độ mẫu hệ tiêu biểu ở làng Chăm Bàu Trúc
Nghệ nhân Đàng Thị Hoa ở làng gốm Bàu Trúc đang chế tác gốm

Anh Đàng Chí Quyết, Trưởng khu phố Bàu Trúc cho biết, làng Bàu Trúc tiếng Chăm gọi là Palei Hamu Craok, thuộc địa bàn thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Toàn làng hiện có 1.286 hộ với 5.871 nhân khẩu gắn bó với nghề gốm truyền thống. Theo lưu truyền của cư dân địa phương, ông Poklong Chanh cùng vợ là bà Nai Lank Mưh dạy cho phụ nữ làm gốm từ ngày xưa được gìn giữ phát triển bền vững đến ngày nay, khoảng 800 năm. 

Việc nặn gốm ở đây hoàn toàn do bàn tay dịu dàng của phụ nữ Chăm theo luật tục mẫu hệ, mẹ truyền con nối. Con gái tới 14 - 15 tuổi ở làng Bàu Trúc nhất thiết theo học nghề làm gốm do người mẹ truyền dạy. Khi trưởng thành lập gia đình, phụ nữ phải biết cách ủ đất, nhào đất, nặn gốm, trang trí hoa văn, làm láng, phơi, nung gốm. Đàn ông chỉ phụ việc lấy đất, nhào đất, lấy củi, chất gốm. Khi làng nghề phát triển sản xuất gốm mỹ nghệ thì đàn ông đảm nhận phần việc trang trí hoa văn, nặn tượng nữ thần, làm phù điêu. Nhờ chế tác gốm kết hợp làm ruộng lúa và chăn nuôi gia súc nên người dân ở làng Bàu Trúc có cuộc sống no ấm; số hộ nghèo hiện còn 4%, chủ yếu già yếu, neo đơn. Nhiều gia đình xây dựng nhà ở khang trang, nuôi con học hành thành đạt. Để có được điều đó, phụ nữ giữ vai trò rất quan trọng.

Chúng tôi đến thăm cơ sở sản xuất gốm của gia đình chị Đàng Thị Hoa ở giữa làng Bàu Trúc. Chị Hoa là phụ nữ tiêu biểu của chế độ mẫu hệ ở vùng đồng bào Chăm. Chị được làng nghề trao tặng danh hiệu “Bàn tay Vàng” chế tác nhiều sản phẩm gốm Chăm, từ gốm truyền thống phục vụ sinh hoạt đến gốm trang trí nội thất. Điểm đặc biệt đáng biểu dương, chị Hoa là tác giả của các bình gốm Chăm được ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam làm quà tặng Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO. Phiên họp thứ 17, ngày 29/11/2022, diễn ra tại Rabat, thủ đô Vương quốc Ma-rốc, di sản Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Phụ nữ Chăm làng gốm Bàu Trúc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc
Phụ nữ Chăm làng gốm Bàu Trúc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc

Chị Đàng Thị Hoa là con gái út của gia đình có 6 người con, có 3 người anh trai theo quê vợ và 2 người chị gái lấy chồng ở riêng. Theo luật tục Chăm, chị Hoa ở trong ngôi Mư râu (nhà từ đường) do cha mẹ xây cất trên diện tích đất rộng 500 m2. Chị Hoa và 2 người chị được người mẹ ruột là bà Đàng Thị Đây truyền dạy nghề làm gốm. Với trách nhiệm của người con gái út, chị Hoa phụng dưỡng người mẹ già yếu và lo việc hiếu hỉ theo phong tục trong tộc họ và làng xóm. 

Nhờ nghề làm gốm, chị Hoa có thu nhập trung bình mỗi tháng trên 10 triệu đồng. Những lúc các doanh nghiệp đặt nhiều hàng, chị nỗ lực lao động có nhu nhập 20 triệu đồng/tháng. Thu nhập từ nghề gốm kết hợp lương giáo viên của chồng, giúp chị Hoa nuôi 5 người con ăn học chu đáo. Trong đó có hai con gái đầu tốt nghiệp đại học sư phạm và cao đẳng thời trang làm việc tại TP. Hồ Chí Minh, Cô con gái thứ ba đang học đại học năm thứ nhất chuyên ngành Ngân hàng ở tỉnh Phú Yên. Hai cháu nhỏ đang học phổ thông tại địa phương. Bốn cô con gái của chị Hoa đều được mẹ dạy làm gốm Chăm, giữ gìn văn hóa truyền thống theo chế độ mẫu hệ.

(Bài CTV) Dấu ấn mẫu hệ ở làng gốm Bàu Trúc 2

“Chế độ mẫu hệ tồn tại lâu đời trong đời sống xã hội người Chăm. Từ khi sinh ra đời ở làng Bàu Trúc, tôi đã thấy bà nội (người Kinh gọi là ngoại) và mẹ tôi có vai trò vô cùng quan trọng trong gia đình, tộc họ. Đến khi tôi trưởng thành, tuy là người chủ động tìm bạn gái tâm đầu ý hợp, nhưng vợ đi cưới chồng theo tập tục, con cái sinh ra được đặt theo họ mẹ. Tôi là người trợ lý đắc lực cho vợ trong công việc chế tác gốm. Còn mọi việc quan trọng trong đời sống gia đình hiện đại tuy vợ chồng có bàn bạc đi đến thống nhất nhưng quyền quyết định thuộc về chị Hoa”, thầy giáo Đàng Năng Nhiêm, chồng Nghệ nhân Đàng Thị Hoa cười hồn hậu, chia sẻ.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tin nổi bật trang chủ
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Đó là chủ đề của cuộc Hội thảo khoa học được Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Gia Lai phối hợp với Hội Triết học Việt Nam tổ chức ngày 26/8.
Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Lực lượng cứu hộ tại Đà Nẵng xác định hai công nhân tử vong dưới cống sâu khoảng 8m, tại khu vực thuộc phường Ngũ Hành Sơn.
Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Du lịch - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Ngày 26/8, tại xã Bình Liêu (Quảng Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh phối hợp với Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện tổ chức khai mạc lớp tập huấn xây dựng mô hình gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
Thông tin này được đưa ra tại Hội nghị tổng kết năm học 2024 - 2025 và triển khai nhiệm vụ năm học 2025 - 2026 do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai tổ chức ngày 26/8.
Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Pháp luật - Tào Đạt - 2 giờ trước
Ngày 26/8, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Hồ Chí Minh cho biết, đã ra Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và Lệnh bắt tạm giam đối với Luo Shenghua, Vòng Quang Tuấn, Nguyễn Thành Phúc và Lê Văn Kiểu về tội “Giữ người trái pháp luật”. Giải cứu thành công 3 công dân Hàn Quốc bị bắt giữ trái pháp luật để tống tiền, tại một chung cư ở phường Lái Thiêu.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Xã hội - Thanh Hải - 4 giờ trước
Bão dứt, để lại hàng ngàn ha lúa Hè Thu sắp đến kỳ thu hoạch bị đổ rạp, ngâm chìm trong nước. Bát cơm đến tay của những “hai lúa”, phút chốc bị mưa bão đánh tan. Nông dân xứ Nghệ khóc trên đồng lúa.
Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Xã hội - Minh Anh - 4 giờ trước
Sau khi cơn bão số 5 đi qua, hoàn lưu bão gây mưa lớn tại các xã vùng biển của tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh gây thiệt hại nặng nề. Lực lượng Bộ đội Biên phòng đã huy động tối đa lực lượng, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương khẩn trương khắc phục hậu quả cơn bão số 5.
Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Chiều 26/8, UBND tỉnh Gia Lai tổ chức họp báo, cung cấp thông tin về chuỗi sự kiện Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025, với chủ đề “Khát vọng Biển xanh - Đại ngàn tỏa sáng”.
Đưa sản phụ vượt lũ đến bệnh viện an toàn, bé trai chào đời khỏe mạnh, nặng 3,7kg

Đưa sản phụ vượt lũ đến bệnh viện an toàn, bé trai chào đời khỏe mạnh, nặng 3,7kg

Sức khỏe - Quỳnh Trâm - 4 giờ trước
Một sản phụ ở xã biên giới Mường Chanh (Thanh Hóa) trở dạ, khó sinh, được Công an xã phối hợp lực lượng y tế vượt mưa lũ đưa đến bệnh viện an toàn.
Gia Lai quy hoạch Biển Hồ - Chư Đang Ya thành Khu du lịch văn hóa quốc gia

Gia Lai quy hoạch Biển Hồ - Chư Đang Ya thành Khu du lịch văn hóa quốc gia

Du lịch - Ngọc Thu - 4 giờ trước
Khu du lịch Biển Hồ - Chư Đang Ya có quy mô dự kiến 6.300 ha, mục tiêu trở thành khu du lịch sinh thái, văn hóa quốc gia với tổng kinh phí hơn 6,44 tỷ đồng. Đây được xem là bước đi quan trọng mở đường thu hút đầu tư hạ tầng và dự án du lịch quy mô lớn tại Tây Nguyên.