Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chiêng ba - Giá trị riêng có của đồng bào Hrê

Thành Nhân - 14:31, 13/05/2022

Người Hrê ở huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi), có nghệ thuật trình diễn chiêng ba độc đáo, đậm bản sắc riêng. Nếu ai đã đến vùng đất này mà chưa được thưởng thức nghệ thuật trình diễn chiêng ba của người Hrê, thì quả thật đáng tiếc.

Các nghệ nhân Hrê huyện Ba Tơ trình diễn chiêng Ba trong Liên hoan diễn xướng dân gian văn hóa các dân tộc Trường Sơn - Tây Nguyên lần III, năm 2022
Các nghệ nhân Hrê huyện Ba Tơ trình diễn chiêng ba tại Liên hoan diễn xướng dân gian văn hóa các dân tộc Trường Sơn - Tây Nguyên lần III, năm 2022

Nhạc cụ độc đáo

Người Hrê sinh sống chủ yếu ở các huyện Ba Tơ, Sơn Hà và Minh Long (Quảng Ngãi). Tuy nhiên, chỉ có người Hrê ở huyện Ba Tơ, mới biết trình diễn chiêng ba và trở thành nét sinh hoạt văn hóa truyền thống. Hiện nay, ở hầu hết các xã trên địa bàn huyện đều duy trì được nghệ thuật trình diễn chiêng ba, tiêu biểu nhất là ở xã Ba Vinh.

Theo quan niệm của người Hrê, chiêng là vật thiêng. Họ không sử dụng chiêng trong đám tang. Những người trong năm gặp rủi ro, thì không được đánh chiêng trong những ngày vui của dân làng. Nếu được mời đánh chiêng, họ cũng từ chối... Khi sử dụng chiêng phải thực hiện nhiều nghi thức tín ngưỡng, đặc biệt là nghi thức cúng chiêng.

Nghệ nhân Phạm Văn Sự cho biết: Chiêng ba là nhạc cụ phổ biến nhất của người Hrê, gồm ba chiếc chiêng, có kích cỡ không bằng nhau. Chiếc lớn có tên là chinh vông hay chinh cha; chiếc nhỏ hơn là chinh tum hay chinh mẹ; chiếc nhỏ nhất là chinh túc hay là chinh con.

Khi trình diễn, chinh vông được để nghiêng, chinh tum để nằm, chinh túc treo trên dây. Khi đánh thì chinh tum đóng vai trò giữ nhịp, chinh vông và chinh túc theo giai điệu. Chinh cha và chinh mẹ đánh bằng nắm tay trần, chinh con đánh bằng nắm tay có quấn khăn để tiếng chiêng được ấm. Người đánh chiêng giỏi nhất sẽ đánh chinh túc, dẫn dàn chinh diễn tấu theo đúng bài bản và nhịp.

Không giống như diễn tấu cồng chiêng của các dân tộc khác, người Hrê ở Ba Tơ có cách trình diễn rất riêng. Nghệ nhân ngồi ở vị trí ổn định, không di chuyển. Nơi diễn tấu thường là đầu tra - gian khách phía trước của nhà sàn.

Người Hrê có bốn điệu chinh cơ bản, là chinh năng, chinh K’oa, chinh H’lay và chinh Tuguốc. Chinh năng là điệu chinh phổ biến, nghe vui nhộn, thúc giục và trữ tình. Chinh K’oa là điệu chinh mô phỏng âm thanh của tiếng ếch, nhái kêu, rất khó diễn tấu bởi sự tinh tế, như thể hiện tiếng lòng của người Hrê mong chờ những cơn mưa mang lại màu xanh tươi của núi rừng.

Chinh H’lay là điệu chinh mô phỏng âm thanh của thác đổ, nước suối chảy. Chinh Tuguốc là điệu chinh mô phỏng tiếng hót của một loài chim Tuguốc, rất gần gũi và thân thương với người Hrê.

Ánh mắt của Đinh Văn Sây như nhập hồn vào tiếng chiêng Ba
Ánh mắt của Đinh Văn Sây như nhập hồn vào tiếng chiêng ba

Nặng lòng với chiêng

Nghệ thuật trình diễn chiêng ba của người Hrê ở Ba Tơ rất hay, rất đặc biệt, không lẫn vào đâu được, đạt đến trình độ cao về nghệ thuật và kỹ thuật nên đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào ngày 3/2/2021. Đây là niềm tự hào của người Hrê ở Ba Tơ, vì nhạc cụ truyền thống của cha ông đã được Nhà nước ghi nhận. Đó cũng là động lực để họ tiếp tục gìn giữ và trao truyền cho các thế hệ sau.

Hiện nay, người Hrê, huyện Ba Tơ rất coi trọng bộ chiêng được cất giữ trong gia đình, trong đó, quý nhất là chiêng ba. Toàn huyện hiện có 890 hộ gia đình có chiêng, với trên 900 bộ chiêng ba, 740 người biết sử dụng chiêng.

Cụ Phạm Văn Hó bày tỏ: Bao năm rồi, cứ vào tháng 3 âm lịch, khi những cây gạo nở đỏ ối dọc con đường về các xã Ba Thành, Ba Vinh và lúa đã chín vàng trên nương, bầy chim ri không hẹn mà cùng bay về, đậu trên những bông lúa kêu lích chích, đó là lúc lũ làng kéo nhau ra đồng gặt hái. Rồi khi hạt thóc gặt về đem phơi đổ vào bồ cũng là lúc người làng chuẩn bị đón Tết truyền thống của đồng bào Hrê.

Điều đáng mừng là, không chỉ những người lớn tuổi mới có tình yêu với chiêng ba, mà nhiều người trẻ cũng nặng lòng với loại nhạc cụ này. Đơn cử như Phạm Văn Rôm, khi mới 15 tuổi, anh đã rành rẽ kỹ năng đánh chiêng nên thường được trình diễn trước dân làng. Mặc dù vậy, anh vẫn luôn rèn luyện cách để tiếng chiêng ngày càng thăng hoa. Anh luôn cố gắng sắp xếp công việc tham gia những đợt hội diễn văn nghệ quần chúng ở nhiều nơi, qua đó giao lưu, học hỏi thêm cách đánh chiêng Ba.

 “Chiêng ba làm nhiều người say mê lắm, cả người đánh lẫn người nghe. Khi đánh chiêng thấy lòng vui sướng lắm, quên hết mệt nhọc, lo âu...”, anh Rôm tâm sự.

Hay như anh Đinh Văn Sây, mỗi khi anh Sây tấu chiêng, cứ nhìn cách anh dùng tay giữ nhịp, cách búng gõ và nhất là đôi mắt như nhập hồn vào tiếng chiêng, mới biết trong anh là cả sự say mê.

Anh Sây bộc bạch: Từ nhỏ, mình theo lũ làng xem đánh chiêng, rồi cách đánh chiêng nhập vô mình bao giờ chẳng rõ. Nhờ đánh chiêng mà mình được tham gia các hội diễn dân ca, dân nhạc các huyện miền Tây Quảng Ngãi, rồi hội diễn khu vực miền Trung - Tây Nguyên và hội thi văn hóa - văn nghệ các DTTS toàn quốc. Càng đánh càng mê nên mình không vắng mặt ở bất kỳ hội thi, hội diễn nào.

Còn đối với biên đạo múa Đinh Y Trang, chiêng ba là hồn cốt của người Hrê mình. Bên cạnh việc diễn tấu theo cách thức truyền thống, cần kế thừa và phát triển phong cách biểu diễn để thể hiện sức sống mãnh liệt của người Hrê.

Vì vậy nên mình mới sáng tác tiết mục hòa tấu chiêng “Sức mạnh trai làng”. Tiết mục này được diễn viên quần chúng thể hiện, được trao Huy chương Vàng tại Liên hoan Đàn và hát dân ca ba miền toàn quốc năm 2021, do Cục Văn hóa cơ sở - Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch tổ chức ở Lâm Đồng.

Ông Lê Cao Đỉnh, Phó Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ba Tơ chia sẻ: Nghệ thuật trình diễn chiêng ba của người Hrê, không chỉ là sinh hoạt văn hóa mà quan trọng hơn chính là lưu giữ những giá trị văn hóa, tín ngưỡng truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

“Thường ngày, họ bận rộn với ruộng đồng, nương rẫy cùng bao việc mưu sinh, nhưng sẵn lòng tham gia khi nghe lời mời đánh chiêng, tham dự các hội diễn văn nghệ quần chúng quảng bá chiêng ba. Họ yêu nhạc cụ truyền thống của dân tộc mình và mến người thích nghe tiếng chiêng gieo niềm vui vào lòng”, ông Lê Cao Đỉnh bộc bạch.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Tối 16/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái đã diễn ra Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Đêm hội Raglay”. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Chương trình có sự tham gia biểu diễn của trên 200 nghệ nhân, diễn viên đến từ các xã trên địa bàn huyện và diễn viên Trung tâm Văn hóa- Nghệ thuật tỉnh. Đến dự có ông Phạm Văn Hậu, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy- Chủ tịch HĐND tỉnh; lãnh đạo các sở ngành và đông đảo người dân địa phương.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Thể thao - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 17/05/2025
Hướng tới Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ngày 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Định tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh Bình Định mở rộng năm 2025, với sự tham gia của 150 vận động viên.
Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 16:16, 17/05/2025
Ngày 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.
Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Công tác Dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 16:04, 17/05/2025
Theo kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Bình Định đặt ra mục tiêu phấn đấu giảm từ 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 15:33, 17/05/2025
Nhằm nâng cao năng lực giám sát cho đội ngũ cán bộ, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực tham gia giám sát, đánh giá thực hiện các dự án, tiểu dự án, nội dung thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719).
Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 15:31, 17/05/2025
Sáng 17/5, tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Hội Nhà báo tỉnh, Trung tâm Truyền thông tỉnh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã tổ chức khai mạc Triển lãm “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam” nhằm tái hiện chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng, tôn vinh những đóng góp của người làm báo trong sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước.
Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Pháp luật - Ngọc Chí - 13:34, 17/05/2025
Sáng ngày 17/5, trao đổi với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết, việc huyện Đăk Hà yêu cầu dân làng dỡ bỏ nhà rông để xây dựng phòng học, trong khi người dân không đồng tình như báo nêu là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh.
JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

Kinh tế - An Yên - 13:30, 17/05/2025
Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo phổ biến kỹ thuật trồng tỏi Sanuki cho đồng bào DTTS vùng núi cao Nghệ An. Hội thảo còn hướng đến mục tiêu quan trọng hơn là xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến bán hàng, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất ứng dụng KHCN đến quá trình tiêu thụ sản phẩm.
Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 13:27, 17/05/2025
Thông tin từ lực lượng cứu nạn, cứu hộ cho biết, đến cuối giờ trưa nay (17/5) lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể 03 nạn nhân trong vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.