Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Văn hóa Chăm trên đại ngàn Tây Nguyên

Lê Hường - 15:38, 21/01/2020

Di chỉ khảo cổ (đồ đá, gốm, đồ đồng...) được phát hiện và công bố cho thấy, hàng nghìn năm trước, con người Tây Nguyên đã có sự giao thoa, gần gũi với cư dân vùng Duyên hải miền Trung. Từ những di tích hiện hữu đến những phế tích và các cổ vật tìm thấy trong lòng đất đã chứng minh văn hóa Chăm đã xuất hiện sớm trên vùng đất đỏ bazan này.

Bức phù điêu tượng Phật được công nhận Bảo vật quốc gia và những hiện vật của người Chăm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai
Bức phù điêu tượng Phật được công nhận Bảo vật quốc gia và những hiện vật của người Chăm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai

Từ tháp Chăm duy nhất còn hiện hữu

Nằm khuất sâu giữa cánh rừng già thuộc thôn 5, xã Ea Rốk, huyện Ea Súp (Đăk Lăk), tháp Yang Prong là di tích duy nhất còn nguyên vẹn kiến trúc cổ xưa huyền bí, cổ kính thâm nghiêm của người Chăm trên vùng đất Cao nguyên. Tháp cao khoảng 9m như búp hoa khổng lồ vươn lên từ một khu nền hình vuông, mỗi chiều rộng 5m. Toàn bộ tháp cổ được xây dựng bằng gạch nung đỏ, không có dấu hiệu của mạch vữa, chỉ một cửa thật duy nhất ở phương Đông hướng về mặt trời mọc, ba mặt còn lại là cửa giả. 

Qua nhiều tài liệu còn lưu giữ cho thấy, các nhà nghiên cứu của người Pháp đã sớm có những chuyến điền dã, khám phá ngôi tháp này từ đầu thế kỷ XIX. Họ cho rằng, ngôi tháp của người Chăm từ đồng bằng Duyên hải miền Trung Việt Nam lên xây dựng vào cuối thế kỷ XIV; trong ngôi tháp này khi đó có thờ linh vật Linga -Yoni theo tín ngưỡng phồn thực của người Chăm. Còn theo các chuyên gia trong nước, tháp Yang Prong được xây dựng bởi nhà vua Chăm Pa lúc đó là Java Sinhavaman III (tức Chế Mân, chồng của công chúa Huyền Trân) khoảng năm 1258 - 1259. 

Tháp Yang Prong được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích cấp quốc gia vào năm 1991. Năm 2013, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đăk Lăk đã đầu tư trên 10 tỷ đồng để trùng tu di tích tháp Yang Prong với nhiều hạng mục như: Trùng tu, gia cố khung thép khu vực chung quanh tháp chính, xây dựng tường rào bao quanh, láng nền bằng xi măng với tổng diện tích 1.200m2, trồng cỏ, đặt ghế đá trong khuôn viên khu vực tháp. 

Anh Lê Hồng Hạnh, Bí thư Huyện đoàn Ea Súp cho biết: Trước đây, quanh tháp Yang Prong rất nhiều bát nhang, miếu thờ, rác ngập chân tháp. Ba năm nay các cơ sở Đoàn thay phiên nhau dọn dẹp hằng tuần, trồng thêm những cây gỗ qúy gồm hương, cẩm, xưa đỏ, sao… Khu vực tháp Chăm không còn những bát nhang ngổn ngang, trả lại không gian sạch, đẹp cho ngôi tháp cổ kính.

Tháp Chăm Yang Prong ở huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk
Tháp Chăm Yang Prong ở huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk

Đến những phế tích được khai quật

Ngoài di tích tháp Chăm Yang Prong, nhiều phế tích được phát hiện, khai quật trong những năm qua cũng đưa ra nhiều bằng chứng chứng minh người Chăm sớm có mặt trên vùng đất Tây Nguyên. Những phế tích được tìm thấy rải rác ở các tỉnh Đăk Lăk, Gia Lai và Kon Tum. Ở Đăk Lăk có tháp Yang Prong (huyện Ea Súp), quần thể kiến trúc Chăm (huyện Krông Ana); tháp Yang Mum, đền Drang Lai, thành Quai King và Kon Klor TP. Kon Tum, tỉnh Kon Tum… với những hiện vật vô cùng quý giá.

Còn tại Gia Lai, Bảo tàng tỉnh đang lưu giữ, trưng bày 2 bức phù điêu tượng Phật và nhiều hiện vật văn hóa Chăm được tìm thấy ở các di chỉ khảo cổ tại địa phương. Trong đó, một bức phù điêu Phật Chămpa đã được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định là một trong những bảo vật quốc gia ngày 25/12/2017.

Một nhân viên Bảo tàng Gia Lai cho biết: bức phù điêu tượng Phật này được người dân địa phương tìm thấy năm 1978 ở khu vực huyện Ayun Pa nay thuộc địa phận thị xã Ayun Pa. Năm 1988 bức phù điêu được bàn giao lại cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai. Đến năm 1992 Bảo tàng tỉnh Gia Lai công bố trong Hội nghị thông báo những phát hiện mới về khảo cổ học. 

Phù điêu tạc hình một pho tượng Phật, xung quanh là khung hình lá bồ đề trên phiến đá hình chữ nhật màu xanh xám. Tượng Phật thể hiện tư thế tọa thiền ngồi xếp bằng, 2 tay đặt trước bụng, ngón tay duỗi thẳng, gan bàn tay ngửa lên trên,... Phía sau bức phù điêu được khắc 4 dòng chữ Chăm cổ dọc theo phiến đá. Các nhà nghiên cứu nhận định, những dòng chữ này thuộc loại chữ Nam Ấn, có niên đại thế kỷ VI - VII. Đây là hiện vật độc bản, đánh dấu sự hiện diện rất sớm của văn hóa Chăm trên vùng đất Tây Nguyên.

Sau bức phù điêu Phật, năm 2006, Bảo tàng tỉnh Gia Lai phát hiện di tích tháp Chăm Bang Keng tại khu vực xã Krông Năng (huyện Krông Pa), nơi đã tìm thấy bức phù điêu tượng Phật. Tuy ngôi tháp đã bị sập đổ hoàn toàn phần trên, nhưng sau khi khai quật phần chân móng giới chuyên môn đã xác định được tháp có hình vuông, cửa mở về hướng Đông, niên đại khoảng thế kỷ VII - VIII. 

Không chỉ hiện hữu bằng những di tích, hiện vật, văn hóa Chăm còn giao thoa trong văn hóa các dân tộc địa phương. Già làng K’sor Nét, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai chia sẻ: Người Jrai ở thung lũng Ayun Pa, tỉnh Gia Lai gọi tháp Yang Mum là Yă HMum. Ngày nay, khi thực hiện những nghi lễ truyền thống, đồng bào Jrai vẫn gọi Yă HMum, Dran Lai… cùng về dự lễ như những vị thần của dân tộc mình.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.