Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Văn hóa Chăm trên đại ngàn Tây Nguyên

Lê Hường - 15:38, 21/01/2020

Di chỉ khảo cổ (đồ đá, gốm, đồ đồng...) được phát hiện và công bố cho thấy, hàng nghìn năm trước, con người Tây Nguyên đã có sự giao thoa, gần gũi với cư dân vùng Duyên hải miền Trung. Từ những di tích hiện hữu đến những phế tích và các cổ vật tìm thấy trong lòng đất đã chứng minh văn hóa Chăm đã xuất hiện sớm trên vùng đất đỏ bazan này.

Bức phù điêu tượng Phật được công nhận Bảo vật quốc gia và những hiện vật của người Chăm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai
Bức phù điêu tượng Phật được công nhận Bảo vật quốc gia và những hiện vật của người Chăm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai

Từ tháp Chăm duy nhất còn hiện hữu

Nằm khuất sâu giữa cánh rừng già thuộc thôn 5, xã Ea Rốk, huyện Ea Súp (Đăk Lăk), tháp Yang Prong là di tích duy nhất còn nguyên vẹn kiến trúc cổ xưa huyền bí, cổ kính thâm nghiêm của người Chăm trên vùng đất Cao nguyên. Tháp cao khoảng 9m như búp hoa khổng lồ vươn lên từ một khu nền hình vuông, mỗi chiều rộng 5m. Toàn bộ tháp cổ được xây dựng bằng gạch nung đỏ, không có dấu hiệu của mạch vữa, chỉ một cửa thật duy nhất ở phương Đông hướng về mặt trời mọc, ba mặt còn lại là cửa giả. 

Qua nhiều tài liệu còn lưu giữ cho thấy, các nhà nghiên cứu của người Pháp đã sớm có những chuyến điền dã, khám phá ngôi tháp này từ đầu thế kỷ XIX. Họ cho rằng, ngôi tháp của người Chăm từ đồng bằng Duyên hải miền Trung Việt Nam lên xây dựng vào cuối thế kỷ XIV; trong ngôi tháp này khi đó có thờ linh vật Linga -Yoni theo tín ngưỡng phồn thực của người Chăm. Còn theo các chuyên gia trong nước, tháp Yang Prong được xây dựng bởi nhà vua Chăm Pa lúc đó là Java Sinhavaman III (tức Chế Mân, chồng của công chúa Huyền Trân) khoảng năm 1258 - 1259. 

Tháp Yang Prong được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích cấp quốc gia vào năm 1991. Năm 2013, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đăk Lăk đã đầu tư trên 10 tỷ đồng để trùng tu di tích tháp Yang Prong với nhiều hạng mục như: Trùng tu, gia cố khung thép khu vực chung quanh tháp chính, xây dựng tường rào bao quanh, láng nền bằng xi măng với tổng diện tích 1.200m2, trồng cỏ, đặt ghế đá trong khuôn viên khu vực tháp. 

Anh Lê Hồng Hạnh, Bí thư Huyện đoàn Ea Súp cho biết: Trước đây, quanh tháp Yang Prong rất nhiều bát nhang, miếu thờ, rác ngập chân tháp. Ba năm nay các cơ sở Đoàn thay phiên nhau dọn dẹp hằng tuần, trồng thêm những cây gỗ qúy gồm hương, cẩm, xưa đỏ, sao… Khu vực tháp Chăm không còn những bát nhang ngổn ngang, trả lại không gian sạch, đẹp cho ngôi tháp cổ kính.

Tháp Chăm Yang Prong ở huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk
Tháp Chăm Yang Prong ở huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk

Đến những phế tích được khai quật

Ngoài di tích tháp Chăm Yang Prong, nhiều phế tích được phát hiện, khai quật trong những năm qua cũng đưa ra nhiều bằng chứng chứng minh người Chăm sớm có mặt trên vùng đất Tây Nguyên. Những phế tích được tìm thấy rải rác ở các tỉnh Đăk Lăk, Gia Lai và Kon Tum. Ở Đăk Lăk có tháp Yang Prong (huyện Ea Súp), quần thể kiến trúc Chăm (huyện Krông Ana); tháp Yang Mum, đền Drang Lai, thành Quai King và Kon Klor TP. Kon Tum, tỉnh Kon Tum… với những hiện vật vô cùng quý giá.

Còn tại Gia Lai, Bảo tàng tỉnh đang lưu giữ, trưng bày 2 bức phù điêu tượng Phật và nhiều hiện vật văn hóa Chăm được tìm thấy ở các di chỉ khảo cổ tại địa phương. Trong đó, một bức phù điêu Phật Chămpa đã được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định là một trong những bảo vật quốc gia ngày 25/12/2017.

Một nhân viên Bảo tàng Gia Lai cho biết: bức phù điêu tượng Phật này được người dân địa phương tìm thấy năm 1978 ở khu vực huyện Ayun Pa nay thuộc địa phận thị xã Ayun Pa. Năm 1988 bức phù điêu được bàn giao lại cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai. Đến năm 1992 Bảo tàng tỉnh Gia Lai công bố trong Hội nghị thông báo những phát hiện mới về khảo cổ học. 

Phù điêu tạc hình một pho tượng Phật, xung quanh là khung hình lá bồ đề trên phiến đá hình chữ nhật màu xanh xám. Tượng Phật thể hiện tư thế tọa thiền ngồi xếp bằng, 2 tay đặt trước bụng, ngón tay duỗi thẳng, gan bàn tay ngửa lên trên,... Phía sau bức phù điêu được khắc 4 dòng chữ Chăm cổ dọc theo phiến đá. Các nhà nghiên cứu nhận định, những dòng chữ này thuộc loại chữ Nam Ấn, có niên đại thế kỷ VI - VII. Đây là hiện vật độc bản, đánh dấu sự hiện diện rất sớm của văn hóa Chăm trên vùng đất Tây Nguyên.

Sau bức phù điêu Phật, năm 2006, Bảo tàng tỉnh Gia Lai phát hiện di tích tháp Chăm Bang Keng tại khu vực xã Krông Năng (huyện Krông Pa), nơi đã tìm thấy bức phù điêu tượng Phật. Tuy ngôi tháp đã bị sập đổ hoàn toàn phần trên, nhưng sau khi khai quật phần chân móng giới chuyên môn đã xác định được tháp có hình vuông, cửa mở về hướng Đông, niên đại khoảng thế kỷ VII - VIII. 

Không chỉ hiện hữu bằng những di tích, hiện vật, văn hóa Chăm còn giao thoa trong văn hóa các dân tộc địa phương. Già làng K’sor Nét, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai chia sẻ: Người Jrai ở thung lũng Ayun Pa, tỉnh Gia Lai gọi tháp Yang Mum là Yă HMum. Ngày nay, khi thực hiện những nghi lễ truyền thống, đồng bào Jrai vẫn gọi Yă HMum, Dran Lai… cùng về dự lễ như những vị thần của dân tộc mình.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Hội thi văn hóa Raglay và văn nghệ dân gian tại Ninh Thuận

Hội thi văn hóa Raglay và văn nghệ dân gian tại Ninh Thuận

Tối 15/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận tổ chức Hội thi Văn hóa Raglay và văn nghệ dân gian. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Tham gia Hội thi có gần 200 nghệ nhân và diễn viên không chuyên đến từ 9 xã trên địa bàn huyện: Phước Bình, Phước Hòa, Phước Tân, Phước Tiến, Phước Đại, Phước Chính, Phước Thắng, Phước Thành.
Tin nổi bật trang chủ
Truyền thông Lào khẳng định những cống hiến vĩ đại cho dân tộc, nhân loại của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Truyền thông Lào khẳng định những cống hiến vĩ đại cho dân tộc, nhân loại của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Thời sự - Minh Nhật - 2 giờ trước
Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2025), báo Pathet Lao và ấn phẩm điện tử của hãng Thông tấn xã Lào số ra ngày 15/5 đã đăng bài xã luận “Chủ tịch Hồ Chí Minh sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta”.
Đại sứ Ấn Độ cảm động khi chứng kiến người dân Việt Nam tới chiêm bái Xá lợi Đức Phật

Đại sứ Ấn Độ cảm động khi chứng kiến người dân Việt Nam tới chiêm bái Xá lợi Đức Phật

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Tào Đạt - 3 giờ trước
Theo thống kê sơ bộ cho thấy, đã có khoảng 1,8 triệu người Việt đến chiêm bái Xá lợi Đức Phật trong những ngày ở TP. Hồ Chí Minh; 125.000 người đến chiêm bái Xá lợi Đức Phật trong 4 ngày ở núi Bà Đen (Tây Ninh). Còn tại Hà Nội, lượng người đến chùa Quán Sứ chiêm bái Xá lợi Đức Phật quá đông, Ban Tổ chức đã phải mở cửa xuyên đêm để phục vụ nhu cầu của bà con.
Hội thi văn hóa Raglay và văn nghệ dân gian tại Ninh Thuận

Hội thi văn hóa Raglay và văn nghệ dân gian tại Ninh Thuận

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 4 giờ trước
Tối 15/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận tổ chức Hội thi Văn hóa Raglay và văn nghệ dân gian. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Tham gia Hội thi có gần 200 nghệ nhân và diễn viên không chuyên đến từ 9 xã trên địa bàn huyện: Phước Bình, Phước Hòa, Phước Tân, Phước Tiến, Phước Đại, Phước Chính, Phước Thắng, Phước Thành.
Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng Thủ tướng Thái Lan tham quan triển lãm sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam

Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng Thủ tướng Thái Lan tham quan triển lãm sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam

Thời sự - PV - 5 giờ trước
Chiều tối 15/5, tại Trụ sở Chính phủ, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã cùng Thủ tướng Thái Lan tham quan triển lãm các sản phẩm thủ công mỹ nghệ đặc sắc của Việt Nam.
Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ khai mạc Lễ hội Làng Sen năm 2025

Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ khai mạc Lễ hội Làng Sen năm 2025

Thời sự - An Yên - 5 giờ trước
Hướng tới kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), tối 15/5, UBND tỉnh Nghệ An phối hợp với Bộ Công an; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức trọng thể khai mạc Lễ hội Làng Sen năm 2025 và khánh thành công trình tượng đài "Bác Hồ về thăm quê" tại Nghệ An.
Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 15/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Nhà thờ Trà Cổ - Điểm đến hấp dẫn nơi địa đầu Tổ quốc. Vẻ đẹp bình yên ở Hợp tác xã Sinh Dược. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Về thăm quê Bác làng Sen

Về thăm quê Bác làng Sen

Media - BDT - 5 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 16/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Về thăm quê Bác làng Sen. Làng trồng bí đao khổng lồ ở Bình Định. Quỳnh Sơn - Vẻ đẹp Xứ Lạng. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Nỗ lực đưa quan hệ hợp tác Việt Nam-Thái Lan lên tầm cao mới

Nỗ lực đưa quan hệ hợp tác Việt Nam-Thái Lan lên tầm cao mới

Thời sự - PV - 22:09, 15/05/2025
Chiều 15/5, tại Nhà Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã hội kiến Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra sang thăm chính thức Việt Nam và đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 4 Nội các chung Việt Nam-Thái Lan.
Đề xuất đưa hát ta lêu, ca chôi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia quốc gia

Đề xuất đưa hát ta lêu, ca chôi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia quốc gia

Tin tức - Nguyễn Trang - 18:23, 15/05/2025
Ngày 15/5, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã có tờ trình gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị xem xét đưa hai làn điệu dân ca ta lêu và ca chôi của dân tộc Hrê vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Yên Bái và Lào Cai thống nhất các nội dung chuẩn bị cho sáp nhập

Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Yên Bái và Lào Cai thống nhất các nội dung chuẩn bị cho sáp nhập

Dân tộc - Tôn giáo - Trọng Bảo - 18:08, 15/05/2025
Chiều 15/5, tại thành phố Lào Cai, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Yên Bái đã có buổi làm việc với Sở Dân tộc và Tôn giáo Lào Cai, để thống nhất các nội dung chuẩn bị cho sáp nhập hai đơn vị.
Mưa lớn gây nhiều thiệt hại ở Lai Châu và Lào Cai

Mưa lớn gây nhiều thiệt hại ở Lai Châu và Lào Cai

Môi trường sống - Minh Nhật - 17:46, 15/05/2025
Đêm 14 và sáng 15/5, tại khu vực hai tỉnh Lai Châu và Lào Cai đã xảy ra mưa lớn kéo dài, gây sạt lở đất, khiến 1 người tử vong, thiệt hại nặng nề về cơ sở hạ tầng và sản xuất nông nghiệp trên địa bàn.