Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giáo dục dân tộc

Quyết chí "làm thầy” ở cái tuổi xưa nay hiếm

Anh Ngọc - 16:57, 16/09/2022

Dưới hiên của căn nhà sàn nhỏ đơn sơ, nhuốm màu của thời gian, ông Lường Văn Chựa ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện yên Châu, tỉnh Sơn La dù tuổi đã gần 80, mái tóc bạc trắng, thế nhưng ông vẫn miệt mài nghiên cứu, ghi chép lại những làn điệu khèn bè của dân tộc mình. Vì không muốn mất đi tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Thái mà ông Chựa quyết “làm thầy” để trao truyền cho thế hệ trẻ mạch nguồn văn hoá mà ông tâm huyết, trăn trở…

Ông Lường Văn Chựa người dân tộc Thái, ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La luôn đam mê với văn hóa của dân tộc mình
Ông Lường Văn Chựa người dân tộc Thái, ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La luôn đam mê với văn hóa của dân tộc mình

Đam mê làn điệu khèn bè từ tuổi thơ

Sinh ra và lớn lên tại mảnh đất Yên Châu có bề dày văn hóa; tiếng trống chiêng, tiếng hát, tiếng khèn trong các lễ hội của bản Mường dường như đã ngấm vào máu thịt của ông Chựa ngay từ nhỏ.  Tiếng khèn còn theo chân ông Chựa ra tận chiến trường. Có lần, ông tâm sự với cánh “chiến hữu” rằng nhớ tiếng khèn bè da diết. Khi được về phép, ông Chựa không quên mang theo cây khèn bè để khoe cùng các chiến hữu. Kể từ đó, mỗi lần đơn vị biểu diễn văn nghệ sau những ngày hành quân chiến đấu thì điệu khèn của ông Chựa lại vang lên cùng những tiết mục đắm say lòng người.

Sau khi xuất ngũ, ông Chựa chuyển sang công tác tại địa phương. Nhận thấy những làn điệu khèn bè là vốn quý của đồng bào Thái, nếu bị lãng quên thì rất đáng tiếc, chính vì vậy ông đã tích cực sưu tầm những làn điệu cổ cùng cách trình diễn để truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Khèn bè có nhiều làn điệu, có thể diễn tả được các bài hát dân ca, làm nhạc nền cho điệu múa xòe hay đệm theo các ca khúc sáng tác mới. Khèn bè còn là lời nói tâm tình gắn với mọi sinh hoạt của đồng bào. Trai gái giao duyên thì thổi khèn thay cho lời gọi người yêu.

Khi sinh hoạt tập thể, tiếng khèn cất lên để mời mọi người bước vào vòng xòe tăng tình đoàn kết, gắn kết cộng đồng. Mỗi dịp lễ, tết, về nhà mới, mừng đám cưới, khèn lại được cất lên cùng tiếng sáo, trống, chiêng rộn ràng.

Ông Lường Văn Chựa truyền dạy làn điệu khèn bè cho đồng bào nơi vùng núi cao Sơn La
Ông Lường Văn Chựa truyền dạy làn điệu khèn bè cho đồng bào nơi vùng núi cao Sơn La

“Muốn thổi được khèn trước hết phải hiểu về cấu tạo của nó. Khèn là một nhạc cụ được làm từ những ống nứa loại nhỏ, mỏng. Mỗi chiếc khèn có 14 ống nứa chia làm hai bè gồm 7 đôi kết lại với nhau theo hình bậc thang.

Nhìn chiếc khèn như một bè nứa, chính vì thế nhạc cụ này được gọi là khèn bè. Bầu khèn làm bằng gỗ, một đầu bịt kín bằng sáp ong, một đầu để thổi. Bộ phận quan trọng nhất là lưỡi khèn làm bằng đồng sẽ quyết định đến chất lượng âm thanh. Người thổi phải biết thẩm âm để điều chỉnh cho phù hợp với giai điệu. Ông Chựa nói.

Với mong muốn gìn giữ làn điệu khèn bè, ông đã tích cực truyền dạy cho thanh niên trong bản và những địa phương xung quanh. Những lớp học nhạc cụ truyền thống được mở ra, ông đến từng điểm hướng dẫn kỹ thuật thổi khèn.

Đặc biệt, khi huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La ra chủ trương bảo tồn khèn bè, ông Lường Văn Chựa được mời làm nhóm trưởng “Nhóm bảo tồn văn hóa huyện Yên Châu” để trực tiếp truyền dạy cho đồng bào các dân tộc trong huyện.

Truyền dạy văn hóa dân tộc Thái cho thế hệ trẻ

Không chỉ miệt mài lưu giữ những làn điệu khèn bè, ông Chựa còn dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc Thái. Nhận thấy tiếng, chữ của đồng bào dân tộc Thái đang có nguy cơ mai một khi nhiều người trẻ không biết đến tiếng, chữ, làn điệu dân ca.

Năm 2016, ông Chựa đề xuất với Chi bộ bản Ngùa, nơi mà ông sinh sống cho mượn nhà văn hóa bản để mở lớp dạy chữ Thái tại bản. Lớp đầu tiên của ông có 22 học viên theo học. Do âm điệu của người Thái Yên Châu khác với những vùng khác nên ông phải tìm hiểu, biên soạn từ những cuốn sách của các nghệ nhân văn hóa Thái ở Sơn La sang 2 cuốn sách mới, với âm điệu của người Thái Yên Châu để học viên dễ hiểu, dễ nhớ.

Ông Chựa, bộc bạch: Người Thái có tiếng nói, chữ viết riêng, tại sao không tôn trọng bản sắc của đồng bào mình. Cho nên, mình phải giữ lấy những bản sắc văn hóa riêng của dân tộc mình, đừng để nó mất đi. Học được chữ Thái thì khai thác được bao nhiêu quyển sách, có những bài "Quam xòn côn" tức là lời răn dạy người. Nhưng nếu không học thì sẽ không khai thác được những kinh nghiệm của cha, ông đúc kết lại.

Không chỉ miệt mài lưu giữ nhưng làn điệu khèn bè của dân tộc mình, ông Chưa còn dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc mình
Không chỉ miệt mài lưu giữ những làn điệu khèn bè, ông Chưa còn dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc Thái

Năm 2018, sau khi được sự nhất trí của UBND huyện Yên Châu, nhóm bảo tồn văn hoá dân tộc Thái Yên Châu đã được thành lập với 11 thành viên, ông Lường Văn Chựa được tín nhiệm bầu làm nhóm trưởng. Hiện nay, nhóm có tổng số 19 thành viên, ngoài dân tộc Thái, có thêm 6 người là dân tộc Khơ Mú đều là những người có niềm đam mê với văn hóa dân tộc.

Từ khi được thành lập đến nay, ông Chựa cùng nhóm đã mở được 7 lớp học chữ, khèn bè Thái và lớp truyền dạy tiếng Khơ Mú miễn phí, thu hút gần 150 học viên tham gia. Điều đáng trân trọng là nhiều học trò được ông Chựa và nhóm bảo tồn văn hóa truyền dạy đã lan tỏa tiếng nói, chữ viết, văn hóa dân tộc cho con cháu.

Là một trong những học viên tham gia lớp học chữ Thái do ông Lường Văn Chựa "làm thầy" tại xã Chiềng Pằn, chị Lò Thị Anh, ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, chia sẻ: Qua học lớp chữ Thái này, tôi thấy rất bổ ích cho bản thân, mình biết chữ viết của dân tộc mình, tục lệ của người Thái từ thuở xưa được lưu trong những cuốn sách mình cũng đọc được và khai thác được. Cũng qua lớp học này, tôi càng thêm hiểu về cội nguồn, những nét văn hóa đặc trưng riêng của dân tộc Thái ở Yên Châu nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung.

Những việc làm của ông Chựa đã và đang góp phần lưu giữ và truyền đạt cho thế hệ trẻ hiểu và thêm yêu thích văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Đồng thời, làm hồi sinh nền văn hóa truyền thống của đồng bào Thái trên mảnh đất Sơn La.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Mở lớp xóa mù chữ cho phụ nữ Mông khu vực biên giới

Mở lớp xóa mù chữ cho phụ nữ Mông khu vực biên giới

Ngày 9/5, Đồn Biên phòng Tri Lễ (Bộ đội Biên phòng tỉnh Nghệ An) phối hợp Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Mỹ Lý 1 và Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Mỹ Lý tổ chức Lễ khai giảng lớp xóa mù chữ cho phụ nữ bản Piêng Vai, xã Mỹ Lý, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An.
Tin nổi bật trang chủ
Việt Nam - Thái Lan chính thức nâng cấp quan hệ lên "Đối tác Chiến lược toàn diện"

Việt Nam - Thái Lan chính thức nâng cấp quan hệ lên "Đối tác Chiến lược toàn diện"

Ngày 16/5, sau Lễ đón chính thức được tổ chức trọng thể tại Phủ Chủ tịch, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đã tiến hành hội đàm và họp Nội các chung Việt Nam - Thái Lan lần thứ 4.
Đắk Lắk: Cảnh báo “bẫy” lừa đảo trong mùa thi

Đắk Lắk: Cảnh báo “bẫy” lừa đảo trong mùa thi

Pháp luật - Lê Hường - 1 giờ trước
Ngày 16/5, Công an tỉnh Đắk Lắk cho biết, đơn vị vừa phát thông tin cảnh báo thủ đoạn lừa đảo trong mùa thi.
Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Nông Thị Hà thăm, tặng quà hộ xóa nhà tạm, nhà dột nát tại Sơn La

Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Nông Thị Hà thăm, tặng quà hộ xóa nhà tạm, nhà dột nát tại Sơn La

Tin tức - Tào Đạt - 1 giờ trước
Ngày 16/5, Đoàn công tác của Bộ Dân tộc và Tôn giáo do Thứ trưởng Nông Thị Hà làm Trưởng đoàn đã đến thăm, động viên các hộ nghèo được hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát tại huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Cùng đi có lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La và UBND huyện Mai Sơn.
Công tác quản lý ngân sách nhà nước được đẩy mạnh hiện đại hóa, chuyển đổi số

Công tác quản lý ngân sách nhà nước được đẩy mạnh hiện đại hóa, chuyển đổi số

Thời sự - Hoàng Quý - 1 giờ trước
Chiều 16/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội làm việc tại hội trường, nghe các báo cáo liên quan đến quyết toán ngân sách nhà nước năm 2023.
Sạt lở khi thi công thủy điện tại Lai Châu, ít nhất 5 người tử vong

Sạt lở khi thi công thủy điện tại Lai Châu, ít nhất 5 người tử vong

Tin tức - Minh Nhật - 2 giờ trước
Theo nguồn tin tại Lai Châu, khoảng 10 giờ 30 phút sáng 16/5, tại công trường thi công công trình Thủy điện Tả Páo Hồ 1A ở huyện Phong Thổ (Lai Châu) xảy ra vụ sạt lở khiến nhiều người thương vong.
Đề nghị truy tố cựu Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền Thái Nguyên về tội nhận hối lộ

Đề nghị truy tố cựu Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền Thái Nguyên về tội nhận hối lộ

Pháp luật - Minh Nhật - 3 giờ trước
Cựu giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền Thái Nguyên - bà Trương Thị Thu Hương vừa bị đề nghị truy tố với cáo buộc nhận hối lộ 10 tỷ đồng.
Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 15/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu. Nhà thờ Trà Cổ - Điểm đến hấp dẫn nơi địa đầu Tổ quốc. Vẻ đẹp bình yên ở Hợp tác xã Sinh Dược. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Con đường thắm tình quân dân

Con đường thắm tình quân dân

Media - Ngọc Chí - 3 giờ trước
Làng Kon Tuông, xã Ngọc Linh, huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum nằm ở lưng chừng núi, cả làng có 81 hộ, 277 nhân khẩu, 100% là đồng bào Xơ Đăng. Con đường vào làng chỉ dài gần 2 km, nhưng do địa hình đồi núi dốc nguy hiểm, đặc biệt khi mùa mưa, con đường trơn trượt, nên chẳng có một phương tiện nào có thể lưu thông được. Từ nguồn kinh phí Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025, tháng 2/2025, huyện Đăk Glei tiến hành đầu tư xây dựng đường giao thông lên làng Kon Tuông.
Điện Biên chiếu phim miễn phí nhân Tháng hành động Vì trẻ em năm 2025

Điện Biên chiếu phim miễn phí nhân Tháng hành động Vì trẻ em năm 2025

Tin tức - Anh Trúc - 4 giờ trước
Hưởng ứng Tháng hành động Vì trẻ em năm 2025, Trung tâm Văn hóa, Điện ảnh tỉnh tổ chức chương trình chiếu phim lưu động tuyên truyền hè dành cho học sinh, thanh thiếu niên trên địa bàn tỉnh.
Việt Nam - Thái Lan trao nhiều văn kiện hợp tác quan trọng

Việt Nam - Thái Lan trao nhiều văn kiện hợp tác quan trọng

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Sáng 16/5, sau khi đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 4 nội các chung Việt Nam – Thái Lan, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đã chứng kiến lễ trao các văn kiện hợp tác giữa hai nước.
Bình Định: Dâng hoa kỷ niệm Cảng Quy Nhơn - Địa điểm 300 ngày chuyển quân tập kết ra Bắc

Bình Định: Dâng hoa kỷ niệm Cảng Quy Nhơn - Địa điểm 300 ngày chuyển quân tập kết ra Bắc

Tin tức - T.Nhân-N.Triều - 4 giờ trước
Nhân kỷ niệm 70 năm hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc của cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam tại Quy Nhơn (16/5/1955 - 16/5/2025), chiều 16/5, đã diễn ra Lễ dâng hoa tại Di tích quốc gia Cảng Quy Nhơn - Địa điểm 300 ngày chuyển quân tập kết ra Bắc.
Việt Nam - Thái Lan nâng cấp quan hệ: Cam kết chiến lược, bước tiến đột phá mới

Việt Nam - Thái Lan nâng cấp quan hệ: Cam kết chiến lược, bước tiến đột phá mới

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Trưa 16/5, sau khi đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 4 nội các chung Việt Nam - Thái Lan, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đã có cuộc họp báo thông báo chung, cho biết hai nước vừa chính thức nâng cấp quan hệ lên "Đối tác Chiến lược toàn diện".