Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giáo dục dân tộc

Quyết chí "làm thầy” ở cái tuổi xưa nay hiếm

Anh Ngọc - 16:57, 16/09/2022

Dưới hiên của căn nhà sàn nhỏ đơn sơ, nhuốm màu của thời gian, ông Lường Văn Chựa ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện yên Châu, tỉnh Sơn La dù tuổi đã gần 80, mái tóc bạc trắng, thế nhưng ông vẫn miệt mài nghiên cứu, ghi chép lại những làn điệu khèn bè của dân tộc mình. Vì không muốn mất đi tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Thái mà ông Chựa quyết “làm thầy” để trao truyền cho thế hệ trẻ mạch nguồn văn hoá mà ông tâm huyết, trăn trở…

Ông Lường Văn Chựa người dân tộc Thái, ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La luôn đam mê với văn hóa của dân tộc mình
Ông Lường Văn Chựa người dân tộc Thái, ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La luôn đam mê với văn hóa của dân tộc mình

Đam mê làn điệu khèn bè từ tuổi thơ

Sinh ra và lớn lên tại mảnh đất Yên Châu có bề dày văn hóa; tiếng trống chiêng, tiếng hát, tiếng khèn trong các lễ hội của bản Mường dường như đã ngấm vào máu thịt của ông Chựa ngay từ nhỏ.  Tiếng khèn còn theo chân ông Chựa ra tận chiến trường. Có lần, ông tâm sự với cánh “chiến hữu” rằng nhớ tiếng khèn bè da diết. Khi được về phép, ông Chựa không quên mang theo cây khèn bè để khoe cùng các chiến hữu. Kể từ đó, mỗi lần đơn vị biểu diễn văn nghệ sau những ngày hành quân chiến đấu thì điệu khèn của ông Chựa lại vang lên cùng những tiết mục đắm say lòng người.

Sau khi xuất ngũ, ông Chựa chuyển sang công tác tại địa phương. Nhận thấy những làn điệu khèn bè là vốn quý của đồng bào Thái, nếu bị lãng quên thì rất đáng tiếc, chính vì vậy ông đã tích cực sưu tầm những làn điệu cổ cùng cách trình diễn để truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Khèn bè có nhiều làn điệu, có thể diễn tả được các bài hát dân ca, làm nhạc nền cho điệu múa xòe hay đệm theo các ca khúc sáng tác mới. Khèn bè còn là lời nói tâm tình gắn với mọi sinh hoạt của đồng bào. Trai gái giao duyên thì thổi khèn thay cho lời gọi người yêu.

Khi sinh hoạt tập thể, tiếng khèn cất lên để mời mọi người bước vào vòng xòe tăng tình đoàn kết, gắn kết cộng đồng. Mỗi dịp lễ, tết, về nhà mới, mừng đám cưới, khèn lại được cất lên cùng tiếng sáo, trống, chiêng rộn ràng.

Ông Lường Văn Chựa truyền dạy làn điệu khèn bè cho đồng bào nơi vùng núi cao Sơn La
Ông Lường Văn Chựa truyền dạy làn điệu khèn bè cho đồng bào nơi vùng núi cao Sơn La

“Muốn thổi được khèn trước hết phải hiểu về cấu tạo của nó. Khèn là một nhạc cụ được làm từ những ống nứa loại nhỏ, mỏng. Mỗi chiếc khèn có 14 ống nứa chia làm hai bè gồm 7 đôi kết lại với nhau theo hình bậc thang.

Nhìn chiếc khèn như một bè nứa, chính vì thế nhạc cụ này được gọi là khèn bè. Bầu khèn làm bằng gỗ, một đầu bịt kín bằng sáp ong, một đầu để thổi. Bộ phận quan trọng nhất là lưỡi khèn làm bằng đồng sẽ quyết định đến chất lượng âm thanh. Người thổi phải biết thẩm âm để điều chỉnh cho phù hợp với giai điệu. Ông Chựa nói.

Với mong muốn gìn giữ làn điệu khèn bè, ông đã tích cực truyền dạy cho thanh niên trong bản và những địa phương xung quanh. Những lớp học nhạc cụ truyền thống được mở ra, ông đến từng điểm hướng dẫn kỹ thuật thổi khèn.

Đặc biệt, khi huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La ra chủ trương bảo tồn khèn bè, ông Lường Văn Chựa được mời làm nhóm trưởng “Nhóm bảo tồn văn hóa huyện Yên Châu” để trực tiếp truyền dạy cho đồng bào các dân tộc trong huyện.

Truyền dạy văn hóa dân tộc Thái cho thế hệ trẻ

Không chỉ miệt mài lưu giữ những làn điệu khèn bè, ông Chựa còn dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc Thái. Nhận thấy tiếng, chữ của đồng bào dân tộc Thái đang có nguy cơ mai một khi nhiều người trẻ không biết đến tiếng, chữ, làn điệu dân ca.

Năm 2016, ông Chựa đề xuất với Chi bộ bản Ngùa, nơi mà ông sinh sống cho mượn nhà văn hóa bản để mở lớp dạy chữ Thái tại bản. Lớp đầu tiên của ông có 22 học viên theo học. Do âm điệu của người Thái Yên Châu khác với những vùng khác nên ông phải tìm hiểu, biên soạn từ những cuốn sách của các nghệ nhân văn hóa Thái ở Sơn La sang 2 cuốn sách mới, với âm điệu của người Thái Yên Châu để học viên dễ hiểu, dễ nhớ.

Ông Chựa, bộc bạch: Người Thái có tiếng nói, chữ viết riêng, tại sao không tôn trọng bản sắc của đồng bào mình. Cho nên, mình phải giữ lấy những bản sắc văn hóa riêng của dân tộc mình, đừng để nó mất đi. Học được chữ Thái thì khai thác được bao nhiêu quyển sách, có những bài "Quam xòn côn" tức là lời răn dạy người. Nhưng nếu không học thì sẽ không khai thác được những kinh nghiệm của cha, ông đúc kết lại.

Không chỉ miệt mài lưu giữ nhưng làn điệu khèn bè của dân tộc mình, ông Chưa còn dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc mình
Không chỉ miệt mài lưu giữ những làn điệu khèn bè, ông Chưa còn dày công gìn giữ, bảo tồn tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán của dân tộc Thái

Năm 2018, sau khi được sự nhất trí của UBND huyện Yên Châu, nhóm bảo tồn văn hoá dân tộc Thái Yên Châu đã được thành lập với 11 thành viên, ông Lường Văn Chựa được tín nhiệm bầu làm nhóm trưởng. Hiện nay, nhóm có tổng số 19 thành viên, ngoài dân tộc Thái, có thêm 6 người là dân tộc Khơ Mú đều là những người có niềm đam mê với văn hóa dân tộc.

Từ khi được thành lập đến nay, ông Chựa cùng nhóm đã mở được 7 lớp học chữ, khèn bè Thái và lớp truyền dạy tiếng Khơ Mú miễn phí, thu hút gần 150 học viên tham gia. Điều đáng trân trọng là nhiều học trò được ông Chựa và nhóm bảo tồn văn hóa truyền dạy đã lan tỏa tiếng nói, chữ viết, văn hóa dân tộc cho con cháu.

Là một trong những học viên tham gia lớp học chữ Thái do ông Lường Văn Chựa "làm thầy" tại xã Chiềng Pằn, chị Lò Thị Anh, ở bản Ngùa, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, chia sẻ: Qua học lớp chữ Thái này, tôi thấy rất bổ ích cho bản thân, mình biết chữ viết của dân tộc mình, tục lệ của người Thái từ thuở xưa được lưu trong những cuốn sách mình cũng đọc được và khai thác được. Cũng qua lớp học này, tôi càng thêm hiểu về cội nguồn, những nét văn hóa đặc trưng riêng của dân tộc Thái ở Yên Châu nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung.

Những việc làm của ông Chựa đã và đang góp phần lưu giữ và truyền đạt cho thế hệ trẻ hiểu và thêm yêu thích văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Đồng thời, làm hồi sinh nền văn hóa truyền thống của đồng bào Thái trên mảnh đất Sơn La.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ninh Thuận: 112.750 triệu đồng phát triển giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS

Ninh Thuận: 112.750 triệu đồng phát triển giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực vùng DTTS

Bà Pi Năng Thị Hốn, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Ninh Thuận cho biết, Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719) giai đoạn 2021 – 2030 (giai đoạn 1: 2021- 2025) đã hỗ trợ cho tỉnh Ninh Thuận 112.750 triệu đồng thực hiện Dự án 5 về Phát triển giáo dục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Nguồn vốn phát huy hiệu quả đầu tư nâng cao toàn diện chất lượng giáo dục vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Ninh Thuận.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.