Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nhà sàn truyền thống của người Hrê trước nguy cơ mai một

Tiêu Dao - 10:26, 20/03/2023

Nhà sàn truyền thống là một phần bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Hrê tại các huyện miền núi của tỉnh Quảng Ngãi.Thế nhưng vài năm gần đây, do tác động của một số nguyên nhân, đồng bào Hrê đang có xu hướng thoát ly dần với những cái nhà sàn truyền thống khiến nguy cơ mai một bản sắc văn hóa ngày càng hiện hữu.

Lãnh đạo huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) kiểm tra tình trạng xuống cấp tại Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng.
Lãnh đạo huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) kiểm tra tình trạng xuống cấp tại Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng

Nguy cơ mai một đã hiện rõ

Già làng Phạm Văn Truyền ở xã Ba Vinh, huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) chia sẻ, nhà sàn dài là nơi sinh sống của nhiều thế hệ người Hrê. Qua kiến trúc nhà ở, người ta có thể nhận biết được điều kiện kinh tế, cuộc sống của gia đình đó. Xưa kia, những nhà giàu thường làm nhà sàn dài hàng chục mét, có nhiều bếp để các cặp vợ chồng, con cái sinh hoạt, nấu nướng... (có khi ở chung nhà nhưng ăn riêng).

Nét độc đáo trong kết cấu kiến trúc nhà sàn truyền thống của người Hrê là cách thức buộc mây để liên kết các bộ phận kiến trúc của ngôi nhà. Trên mái nhà của người Hrê còn có biểu tượng hai cặp sừng trâu bằng rơm. Ngôi nhà sàn là một di sản văn hóa vật thể của người Hrê, hầu hết các sinh hoạt văn hóa của đồng bào đều diễn ra trong nhà sàn hoặc trong làng. Đó là nơi diễn ra các lễ hội truyền thống như: Lễ hội đâm trâu, hội mùa, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, kể chuyện cổ, hát những làn điệu dân ca: Ca lêu, ca choi, nơi túc chinh, nhảy múa...

Hiện tại, huyện Ba Tơ vẫn còn một số làng bảo tồn nguyên vẹn được nhiều nếp nhà sàn truyền thống như làng Zút 1 (xã Ba Nam), thôn Nước Lá (xã Ba Vinh). Tại khuôn viên Bảo tàng khởi nghĩa Ba Tơ đang bảo tồn nguyên trạng một nếp nhà sàn truyền thống của người Hrê. Những hình ảnh về kiến trúc nhà truyền thống của đồng bào DTTS trong tỉnh cũng đang được lưu giữ tại Bảo tàng này.

Để làm được ngôi nhà sàn truyền thồng, bà con phải chuẩn bị vật liệu nhiều năm trời. Bắt đầu là chuẩn bị cây để làm cột nhà, cây làm đòn tay, đòn dông, nứa, lồ ô hay ván để lót sàn, rồi dây mây, dây rừng để buộc...

Bên cạnh chuẩn bị vật liệu, bà con còn phải chuẩn bị lương thực như lúa, gạo, thịt, củ mì (sắn) làm rượu cần để ngày dựng nhà, người làng có cái ăn, thức uống... Vì vậy, dẫu cho người làng thương nhớ cái nhà sàn truyền thống lắm nhưng cũng khó phục dựng, vì không có đủ điều kiện.

Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng, xã Ba Thành xuống cấp trầm trọng. Các vách ngăn, sàn nhà bằng tre, nứa của 3 nhà sàn truyền thống hầu hết đã bị mục.
Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng, xã Ba Thành xuống cấp trầm trọng. Các vách ngăn, sàn nhà bằng tre, nứa của 3 nhà sàn truyền thống hầu hết đã bị mục

Bảo tồn bằng cách nào?

Năm 2018, thông qua Dự án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng (xã Ba Thành), tỉnh Quảng Ngãi đã đầu tư 10,5 tỷ đồng để triển khai xây dựng 3 ngôi nhà sàn truyền thống của người Hrê cùng các công trình phụ trợ như: Chòi lúa, chuồng trâu, chuồng lợn, chuồng gà... Tuy nhiên, sau 5 năm đưa vào sử dụng, hiện nay những ngôi nhà này đang xuống cấp trầm trọng. Hệ thống mái lợp bằng tranh của 3 nhà sàn truyền thống, chòi lúa, chuồng trâu, chuồng lợn, chuồng gà đã bị dột nát. Các vách ngăn, sàn nhà bằng tre, nứa của 3 ngôi nhà sàn cũng đã bị mục. Một số trụ, đà ngang trong 2 nhà sàn đã bị mối ăn, hư hỏng. Khu bảo tồn chưa có cổng ngõ, hệ thống hàng rào tạm bợ nên bị trâu, bò vào giẫm phá, gây mất mỹ quan.

Trước thực tế này, lãnh đạo huyện Ba Tơ đã chỉ đạo địa phương tạm dừng các hoạt động tại đây. Đồng thời xây dựng phương án và dự trù kinh phí xây dựng tường rào và cổng để UBND huyện xem xét hỗ trợ kinh phí cải tạo, sửa chữa. Từ đó sớm đưa các hoạt động sinh hoạt văn hóa trở lại cho người dân và du khách tham quan, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch cộng đồng, mang lại thu nhập cho người dân.

Hơn chục năm trở lại đây, nhà sàn dài cổ truyền của người Hrê đang vắng bóng dần tại nhiều làng thuộc các huyện miền núi như: Sơn Hà, Ba Tơ, Minh Long (Quảng Ngãi), An Lão (Bình Định) hay Kon Plông (Kon Tum). Đồng bào dân tộc Hrê đang có xu hướng thoát ly dần với những ngôi nhà sàn truyền thống để chuyển sang ở nhà gạch, nhà trệt như người Kinh.

Ngay cả làng Teng (xã Ba Thành) ngôi làng còn bảo tồn được nhiều nét văn hóa cổ truyền cũng gần như “ngói hóa”. Anh Phạm Văn Sây, Trưởng làng Teng chia sẻ, để phục dựng lại ngôi nhà nem (nhà truyền thống) là khó lắm. Những cột sàn, cột vách, kèo, trính theo truyền thống đều sử dụng các loại gỗ rắn chắc như gỗ trắc, gỗ ké... Những loại gỗ ấy bây giờ hiếm lắm, trong khi cây gỗ trong rừng phải bảo vệ, người dân không được tự ý khai thác.

Nhiều nhà sàn của người Hrê đã “ngói hóa”.
Nhiều nhà sàn của người Hrê đã “ngói hóa”

Những người già Hrê trăn trở rằng, một số nơi làm nhà truyền thống nhưng đổ cột bằng bê tông cốt thép, sàn cũng đổ bằng bê tông, không có gỗ làm ván nhà nên cũng dùng nhiều vật liệu công nghiệp khác, mái lợp ngói thay cho tranh. Cái nhà ấy mang dáng nhà truyền thống nhưng lại chẳng “truyền thống” nữa. Ngay cả nhiều ngôi nhà cộng đồng - nơi lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc nhưng cũng được thiết kế xây dựng theo mẫu nhà sàn hiện đại, sử dụng vật liệu là bê tông cốt thép. Cái nhà như thế không thuận mắt và cũng nhiều phần xa lạ với truyền thống của người Hrê.

Ngôi nhà sàn cổ truyền là một không gian tồn tại chính yếu của văn hóa dân tộc. Một dân tộc không còn duy trì được ngôi nhà truyền thống của mình thì phần hao hụt tài sản văn hóa dân tộc trong đó không phải nhỏ. Bởi vậy, cần có giải pháp kịp thời để giúp đồng bào Hrê bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lâm Đồng: Triển khai mô hình văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch

Lâm Đồng: Triển khai mô hình văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng vừa ban hành kế hoạch xây dựng mô hình sinh hoạt văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch của đồng bào DTTS tại các xã trong tỉnh. Từ tháng 9 - 12/2025, mô hình sẽ được triển khai tại các xã Lạc Dương, Bảo Lâm 3 và Đạ Tẻh 3.
Tin nổi bật trang chủ
Về lại nơi đầu nguồn cơn lũ

Về lại nơi đầu nguồn cơn lũ

Sự hoang tàn, đổ nát ở tâm lũ Mỹ Lý (Nghệ An) đang dần được vá víu. Để rồi những bản làng bị chia cắt bên dòng Nậm Nơn đã dần được kết nối, những căn nhà bị lũ cuốn trôi đã được dựng lại, con trẻ cũng đã đến nhà văn hóa bản học chữ… Chỉ bấy nhiêu thôi đang cho thấy, một sự trở mình mạnh mẽ nơi vùng đất từng là đầu nguồn cơn lũ.
Cô gái Thái đưa hương vị Tây Bắc khởi nghiệp trên cao nguyên đất đỏ

Cô gái Thái đưa hương vị Tây Bắc khởi nghiệp trên cao nguyên đất đỏ

Gương sáng - Lê Hường - 6 giờ trước
Biến nỗi nhớ quê hương thành động lực, chị Lù Thị Hạnh, dân tộc Thái đã khởi nghiệp với các món ăn truyền thống mang thương hiệu “Thái Ban Mê”, lan tỏa tinh hoa ẩm thực núi rừng Tây Bắc đến với cao nguyên Đắk Lắk.
Lãnh đạo tỉnh Cà Mau thăm, tặng quà sư sãi và đồng bào Khmer nhân Lễ Sene Dolta

Lãnh đạo tỉnh Cà Mau thăm, tặng quà sư sãi và đồng bào Khmer nhân Lễ Sene Dolta

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 20:31, 18/09/2025
Chiều 18/9, Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau Nguyễn Hồ Hải đã đến thăm hỏi, tặng quà các vị chức sắc Phật giáo Nam tông Khmer tại Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh và chùa Monivongsa Bopharam (phường An Xuyên), nhân dịp Lễ Sene Dolta năm 2025.
BĐBP TP. Cần Thơ thăm, tặng quà các chùa Khmer dịp Lễ Sene Dolta năm 2025

BĐBP TP. Cần Thơ thăm, tặng quà các chùa Khmer dịp Lễ Sene Dolta năm 2025

Dân tộc - Tôn giáo - Văn Long - Minh Triết - 19:30, 18/09/2025
Trong 2 ngày (17 và 18/9), Ban chỉ huy Bộ đội Biên phòng(BĐBP) TP. Cần Thơ thành lập 2 đoàn công tác. Đoàn số 1 do Đại tá Lương Hữu Trung - Phó Chỉ huy trưởng làm Trưởng đoàn; Đoàn số 2 do Đại tá Hà Huy Trường. - Phó Chính ủy làm Trưởng đoàn, đã đến thăm tặng quà và chúc mừng Lễ Sene Dolta năm 2025 đồng bào Khmer Nam bộ tại 23 điểm chùa Phật giáo Nam tông Khmer trên địa bàn khu vực biên giới biển TP. Cần Thơ.
“Hoạt động của chính quyền xã đòi hỏi phải gần dân hơn, sát dân hơn”

“Hoạt động của chính quyền xã đòi hỏi phải gần dân hơn, sát dân hơn”

Trang địa phương - Mỹ Dung - 19:05, 18/09/2025
Đó là nhấn mạnh của Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh trong chuyến kiếm tra tình hình hoạt động bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp và kết quả phát triển kinh tế - xã hội tại hai xã vùng cao Lục Hồn và Hoành Mô (tỉnh Quảng Ninh) ngày 18/9.
Ông Hồ Thanh Thủy được chỉ định giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau

Ông Hồ Thanh Thủy được chỉ định giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau

Thời sự - Tào Đạt - 19:04, 18/09/2025
Quyết định của Ban Bí thư Trung ương Đảng chuẩn y ông Hồ Thanh Thủy, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy chỉ định giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn hội kiến Thủ tướng Malaysia Dato' Seri Anwar Ibrahim

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn hội kiến Thủ tướng Malaysia Dato' Seri Anwar Ibrahim

Thời sự - PV - 18:45, 18/09/2025
Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Malaysia, ngày 18/9, tại Kuala Lumpur, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã hội kiến Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim.
Lâm Đồng: Triển khai mô hình văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch

Lâm Đồng: Triển khai mô hình văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch

Tin tức - Nguyễn Hoàn - 18:10, 18/09/2025
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng vừa ban hành kế hoạch xây dựng mô hình sinh hoạt văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch của đồng bào DTTS tại các xã trong tỉnh. Từ tháng 9 - 12/2025, mô hình sẽ được triển khai tại các xã Lạc Dương, Bảo Lâm 3 và Đạ Tẻh 3.
Hơn 300 cán bộ Hải Phòng sẽ đi làm việc hàng ngày bằng tàu hỏa

Hơn 300 cán bộ Hải Phòng sẽ đi làm việc hàng ngày bằng tàu hỏa

Tin tức - Minh Nhật - 18:06, 18/09/2025
Từ ngày 22/9, khoảng 300 viên chức, người lao động, cán bộ, công chức Hải Phòng sẽ đi làm bằng tàu hỏa.
Chính sách đối với 5 nhóm đối tượng chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp

Chính sách đối với 5 nhóm đối tượng chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp

Thời sự - PV - 18:03, 18/09/2025
Ngày 17/9/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 07/2025/NQ-CP, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 17/9/2025 về chính sách, chế độ đối với đối tượng chịu sự tác động do thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp theo Kết luận số 183-KL/TW ngày 1/8/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Định hình vai trò lực lượng khuyến nông trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Định hình vai trò lực lượng khuyến nông trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Khoa học - Công nghệ - Hoàng Minh - 17:59, 18/09/2025
Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng UBND tỉnh An Giang vừa tổ chức Hội nghị đánh giá hiệu quả hoạt động khuyến nông, khuyến nông cộng đồng trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long.