Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nhà sàn truyền thống của người Hrê trước nguy cơ mai một

Tiêu Dao - 10:26, 20/03/2023

Nhà sàn truyền thống là một phần bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Hrê tại các huyện miền núi của tỉnh Quảng Ngãi.Thế nhưng vài năm gần đây, do tác động của một số nguyên nhân, đồng bào Hrê đang có xu hướng thoát ly dần với những cái nhà sàn truyền thống khiến nguy cơ mai một bản sắc văn hóa ngày càng hiện hữu.

Lãnh đạo huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) kiểm tra tình trạng xuống cấp tại Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng.
Lãnh đạo huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) kiểm tra tình trạng xuống cấp tại Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng

Nguy cơ mai một đã hiện rõ

Già làng Phạm Văn Truyền ở xã Ba Vinh, huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) chia sẻ, nhà sàn dài là nơi sinh sống của nhiều thế hệ người Hrê. Qua kiến trúc nhà ở, người ta có thể nhận biết được điều kiện kinh tế, cuộc sống của gia đình đó. Xưa kia, những nhà giàu thường làm nhà sàn dài hàng chục mét, có nhiều bếp để các cặp vợ chồng, con cái sinh hoạt, nấu nướng... (có khi ở chung nhà nhưng ăn riêng).

Nét độc đáo trong kết cấu kiến trúc nhà sàn truyền thống của người Hrê là cách thức buộc mây để liên kết các bộ phận kiến trúc của ngôi nhà. Trên mái nhà của người Hrê còn có biểu tượng hai cặp sừng trâu bằng rơm. Ngôi nhà sàn là một di sản văn hóa vật thể của người Hrê, hầu hết các sinh hoạt văn hóa của đồng bào đều diễn ra trong nhà sàn hoặc trong làng. Đó là nơi diễn ra các lễ hội truyền thống như: Lễ hội đâm trâu, hội mùa, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, kể chuyện cổ, hát những làn điệu dân ca: Ca lêu, ca choi, nơi túc chinh, nhảy múa...

Hiện tại, huyện Ba Tơ vẫn còn một số làng bảo tồn nguyên vẹn được nhiều nếp nhà sàn truyền thống như làng Zút 1 (xã Ba Nam), thôn Nước Lá (xã Ba Vinh). Tại khuôn viên Bảo tàng khởi nghĩa Ba Tơ đang bảo tồn nguyên trạng một nếp nhà sàn truyền thống của người Hrê. Những hình ảnh về kiến trúc nhà truyền thống của đồng bào DTTS trong tỉnh cũng đang được lưu giữ tại Bảo tàng này.

Để làm được ngôi nhà sàn truyền thồng, bà con phải chuẩn bị vật liệu nhiều năm trời. Bắt đầu là chuẩn bị cây để làm cột nhà, cây làm đòn tay, đòn dông, nứa, lồ ô hay ván để lót sàn, rồi dây mây, dây rừng để buộc...

Bên cạnh chuẩn bị vật liệu, bà con còn phải chuẩn bị lương thực như lúa, gạo, thịt, củ mì (sắn) làm rượu cần để ngày dựng nhà, người làng có cái ăn, thức uống... Vì vậy, dẫu cho người làng thương nhớ cái nhà sàn truyền thống lắm nhưng cũng khó phục dựng, vì không có đủ điều kiện.

Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng, xã Ba Thành xuống cấp trầm trọng. Các vách ngăn, sàn nhà bằng tre, nứa của 3 nhà sàn truyền thống hầu hết đã bị mục.
Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng, xã Ba Thành xuống cấp trầm trọng. Các vách ngăn, sàn nhà bằng tre, nứa của 3 nhà sàn truyền thống hầu hết đã bị mục

Bảo tồn bằng cách nào?

Năm 2018, thông qua Dự án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Làng Teng (xã Ba Thành), tỉnh Quảng Ngãi đã đầu tư 10,5 tỷ đồng để triển khai xây dựng 3 ngôi nhà sàn truyền thống của người Hrê cùng các công trình phụ trợ như: Chòi lúa, chuồng trâu, chuồng lợn, chuồng gà... Tuy nhiên, sau 5 năm đưa vào sử dụng, hiện nay những ngôi nhà này đang xuống cấp trầm trọng. Hệ thống mái lợp bằng tranh của 3 nhà sàn truyền thống, chòi lúa, chuồng trâu, chuồng lợn, chuồng gà đã bị dột nát. Các vách ngăn, sàn nhà bằng tre, nứa của 3 ngôi nhà sàn cũng đã bị mục. Một số trụ, đà ngang trong 2 nhà sàn đã bị mối ăn, hư hỏng. Khu bảo tồn chưa có cổng ngõ, hệ thống hàng rào tạm bợ nên bị trâu, bò vào giẫm phá, gây mất mỹ quan.

Trước thực tế này, lãnh đạo huyện Ba Tơ đã chỉ đạo địa phương tạm dừng các hoạt động tại đây. Đồng thời xây dựng phương án và dự trù kinh phí xây dựng tường rào và cổng để UBND huyện xem xét hỗ trợ kinh phí cải tạo, sửa chữa. Từ đó sớm đưa các hoạt động sinh hoạt văn hóa trở lại cho người dân và du khách tham quan, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch cộng đồng, mang lại thu nhập cho người dân.

Hơn chục năm trở lại đây, nhà sàn dài cổ truyền của người Hrê đang vắng bóng dần tại nhiều làng thuộc các huyện miền núi như: Sơn Hà, Ba Tơ, Minh Long (Quảng Ngãi), An Lão (Bình Định) hay Kon Plông (Kon Tum). Đồng bào dân tộc Hrê đang có xu hướng thoát ly dần với những ngôi nhà sàn truyền thống để chuyển sang ở nhà gạch, nhà trệt như người Kinh.

Ngay cả làng Teng (xã Ba Thành) ngôi làng còn bảo tồn được nhiều nét văn hóa cổ truyền cũng gần như “ngói hóa”. Anh Phạm Văn Sây, Trưởng làng Teng chia sẻ, để phục dựng lại ngôi nhà nem (nhà truyền thống) là khó lắm. Những cột sàn, cột vách, kèo, trính theo truyền thống đều sử dụng các loại gỗ rắn chắc như gỗ trắc, gỗ ké... Những loại gỗ ấy bây giờ hiếm lắm, trong khi cây gỗ trong rừng phải bảo vệ, người dân không được tự ý khai thác.

Nhiều nhà sàn của người Hrê đã “ngói hóa”.
Nhiều nhà sàn của người Hrê đã “ngói hóa”

Những người già Hrê trăn trở rằng, một số nơi làm nhà truyền thống nhưng đổ cột bằng bê tông cốt thép, sàn cũng đổ bằng bê tông, không có gỗ làm ván nhà nên cũng dùng nhiều vật liệu công nghiệp khác, mái lợp ngói thay cho tranh. Cái nhà ấy mang dáng nhà truyền thống nhưng lại chẳng “truyền thống” nữa. Ngay cả nhiều ngôi nhà cộng đồng - nơi lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc nhưng cũng được thiết kế xây dựng theo mẫu nhà sàn hiện đại, sử dụng vật liệu là bê tông cốt thép. Cái nhà như thế không thuận mắt và cũng nhiều phần xa lạ với truyền thống của người Hrê.

Ngôi nhà sàn cổ truyền là một không gian tồn tại chính yếu của văn hóa dân tộc. Một dân tộc không còn duy trì được ngôi nhà truyền thống của mình thì phần hao hụt tài sản văn hóa dân tộc trong đó không phải nhỏ. Bởi vậy, cần có giải pháp kịp thời để giúp đồng bào Hrê bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Cà Mau: Đồng bào Khmer sẽ đón mùa Lễ Sen Dolta bình an, đủ đầy

Cà Mau: Đồng bào Khmer sẽ đón mùa Lễ Sen Dolta bình an, đủ đầy

Lễ Sen Dolta (lễ cúng ông bà) là một trong những lễ quan trọng trong năm của đồng bào dân tộc Khmer, được truyền giữ qua nhiều thế hệ. Những ngày này, về Cà Mau sẽ được chứng kiến cảnh nhộn nhịp ở khắp các phum, sóc, bà con chuẩn bị chu đáo vật phẩm, trang hoàng nhà cửa và trang trí bàn thờ để đón lễ Sen Dolta.
Tin nổi bật trang chủ
Bài toán sắp xếp giáo viên ở Buôn Đôn vẫn chưa có lời giải

Bài toán sắp xếp giáo viên ở Buôn Đôn vẫn chưa có lời giải

Giáo dục - Lê Hường - 8 phút trước
Những năm gần đây, tình trạng, thừa- thiếu giáo viên cục bộ, nhất là việc thừa giáo viên dạy Âm nhạc, thiếu giáo viên dạy Tiếng Anh..., vẫn tồn tại trong các trường học, khiến ngành giáo dục huyện biên giới Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk gặp khó khăn trong xử lý, bố trí giáo viên đứng lớp để đảm bảo yêu cầu thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Thanh Hóa: Bắt tạm giam Hiệu trưởng và 2 kế toán Trường Cao đẳng Công nghiệp

Thanh Hóa: Bắt tạm giam Hiệu trưởng và 2 kế toán Trường Cao đẳng Công nghiệp

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Ngày 27/9, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thanh Hóa đã ra Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và thi hành Lệnh bắt bị can để tạm giam đối với: Nguyễn Văn Hùng (SN 1974, Hiệu trưởng trường Cao đẳng Công nghiệp Thanh Hóa (có địa chỉ phường Đông Cương, TP Thanh Hóa); Nguyễn Giang Quân (SN 1969), kế toán trưởng; Lê Đình Đặng (SN 1989), kế toán viên nhà trường, về tội "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ".
Đắk Lắk: Hơn 1.300 tác phẩm tham gia Cuộc thi ảnh nghệ thuật “Buôn Ma Thuột - Hội nhập và Phát triển”

Đắk Lắk: Hơn 1.300 tác phẩm tham gia Cuộc thi ảnh nghệ thuật “Buôn Ma Thuột - Hội nhập và Phát triển”

Sắc màu 54 - Lê Hường - 1 giờ trước
Ngày 27/9, Cuộc thi ảnh nghệ thuật “Buôn Ma Thuột - Hội nhập và Phát triển” năm 2023 tổ chức Lễ trao giải và khai mạc triển lãm ảnh với chủ đề “Buôn Ma Thuột - Đắk Lắk hội nhập và phát triển”. Tham dự buổi lễ có Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Phạm Minh Tấn; đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành, hội, đoàn thể và nhiều tác giải tham gia cuộc thi.
Những loại trái cây nào tốt cho người bị ung thư

Những loại trái cây nào tốt cho người bị ung thư

Vườn thuốc quanh ta - Như Ý - 1 giờ trước
Trong quá trình điều trị ung thư, việc chăm sóc sức khỏe thông qua chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng giúp hỗ trợ nâng cao hiệu quả điều trị bệnh. Trong đó, trái cây là thực phẩm giàu dinh dưỡng đem lại nhiều lợi ích sức khỏe. Tuy nhiên, trong giai đoạn điều trị ung thư, hệ miễn dịch của bạn đã bị suy yếu nên việc lựa chọn và tiêu thụ trái cây cần phải tiến hành thật thận trọng để hỗ trợ tiến trình điều trị mà không làm tăng nguy cơ xảy ra biến chứng. Dưới đây là những loại trái cây bệnh nhân ung thư nên lựa chọn trong quá trình điều trị bệnh.
Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh Trà Vinh tổ chức Đại hội lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2023 - 2028

Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh Trà Vinh tổ chức Đại hội lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2023 - 2028

Trang địa phương - Như Tâm - 1 giờ trước
Ngày 27/9, tại Trung tâm hội nghị tỉnh Trà Vinh diễn ra Đại hội đại biểu Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước (SSYN) tỉnh Trà Vinh lần thứ VIII, nhiệm kì 2023 – 2028, với sự tham dự của 320 đại biểu chính thức.
Tin trong ngày - 25/9/2023

Tin trong ngày - 25/9/2023

Bản tin hôm nay, ngày 25/9, có những thông tin đáng chú ý sau: Đoàn công tác của Quốc hội hỗ trợ hơn 6 tỷ đồng an sinh xã hội tại Yên Bái. Nông dân Hơ Moong chăm sóc sầu riêng bằng điện thoại di động. Gì Thàng - Điểm sáng an ninh trật tự. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh tiếp nhà đầu tư trong lĩnh vực hàng không quốc tế

Lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh tiếp nhà đầu tư trong lĩnh vực hàng không quốc tế

Tin tức - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Ngày 27/9, Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Cao Tường Huy đã tiếp Tổng Giám đốc Tập đoàn HAECO Richard Sell, cùng đoàn công tác đang đến nghiên cứu cơ hội đầu tư vào tỉnh.
Thanh Hóa: Mưa lớn khiến nhiều điểm sạt lở, chia cắt

Thanh Hóa: Mưa lớn khiến nhiều điểm sạt lở, chia cắt

Tin tức - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Do mưa lớn trên diện rộng trong nhiều ngày qua, lũ trên các sông ở Thanh Hóa đang dâng cao, xuất hiện các điểm sạt lở, một số địa phương bị chia cắt cục bộ. Cơ quan chức năng đã có Công điện khẩn chỉ đạo triển khai các phương án sơ tán dân sinh sống sinh sống ở vùng bãi sông, tuần tra canh gác đê và hộ đê...
Luận điệu “bẻ lái”, xuyên tạc về đường lối đối ngoại của Việt Nam

Luận điệu “bẻ lái”, xuyên tạc về đường lối đối ngoại của Việt Nam

Chống diễn biến hòa bình - PV - 1 giờ trước
Sự kiện Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden có chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam từ ngày 10 - 11/9 theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được báo chí trong nước và quốc tế phản ánh đậm nét. Lợi dụng sự kiện này, các thế lực thù địch, phản động tung ra những luận điệu đả phá, xuyên tạc mối quan hệ hợp tác, ngoại giao giữa hai nước.
Hoa hậu Du lịch Việt Nam: “Lan tỏa yêu thương” đến trẻ em DTTS vùng cao Tây Bắc

Hoa hậu Du lịch Việt Nam: “Lan tỏa yêu thương” đến trẻ em DTTS vùng cao Tây Bắc

Tin tức - Vàng Ni - Tào Đạt - 1 giờ trước
Với mong muốn lan tỏa yêu thương đến trẻ em nghèo vùng cao, Ban Tổ chức (BTC) Hoa hậu Du lịch Việt Nam đã có chuyến thiện nguyện mang tên “Lồng đèn thắp sáng ước mơ” tới thăm và trao quà cho những em học sinh DTTS tại xã Liên Minh, thị xã Sa Pa (Lào Cai) nhân dịp Tết Trung thu đang cận kề, đồng thời chia sẻ khó khăn đến các hộ gia đình bị ảnh hưởng trực tiếp bởi thiên tai do trận lũ quét 12/9 vừa qua….
Đắk Lắk: Nữ sinh tử vong trong giờ học Giáo dục thể chất

Đắk Lắk: Nữ sinh tử vong trong giờ học Giáo dục thể chất

Pháp luật - Lê Hường - 4 giờ trước
Sáng 27/9, Trường THCS Tân Lợi đã có báo cáo gửi UBND và Công an phường Tân Lợi, Tp. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk về trường hợp học sinh tử vong trong giờ học Giáo dục thể chất.