Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Cần bảo tồn không gian kiến trúc nhà cổ của người Cơ Tu

Pơloong Plênh- Ngọc Ánh - 15:21, 10/10/2021

Trong không gian kiến trúc của nhà sàn, nhà dài, gươl và nhà mồ của người Cơ Tu chứa đựng nhiều giá trị độc đáo mang tính nhân văn sâu sắc nhằm giáo dục con cháu trong làng sống đoàn kết, quý trọng, bảo vệ “mẹ đại ngàn” rừng núi.

Không gian kiến trúc làng của người Cơ Tu ở huyện Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh
Không gian kiến trúc làng của người Cơ Tu ở huyện Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh

Người Cơ Tu cư trú chủ yếu ở các huyện Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang (tỉnh Quảng Nam), huyện Hoà Vang, Hoà Phú (TP. Đà Nẵng), huyện Alưới, Nam Đông (Thừa Thiên- Huế). Qua điền dã, khảo sát, đánh giá hiện trạng trong những năm gần đây, chỉ đồng bào Cơ Tu ở vùng cao Quảng Nam còn bảo lưu được khá nguyên vẹn một số công trình kiến trúc nhà sàn, nhà dài, nhà mồ, nhà gươl truyền thống.

Trong không gian kiến trúc của nhà sàn, nhà dài, gươl và nhà mồ của người Cơ Tu chứa đựng nhiều giá trị độc đáo mang tính nhân văn sâu sắc nhằm giáo dục con cháu trong làng sống đoàn kết, quý trọng, bảo vệ “mẹ đại ngàn” rừng núi.

Về giá trị văn hóa, có thể tìm thấy nhiều yếu tố và biểu tượng của nền văn hóa Đông Sơn, văn minh Sa Huỳnh còn lưu giữ trong nhà sàn, nhà dài, gươl và nhà mồ của người Cơ Tu cũng như các dân tộc anh em ở Trường Sơn - Tây Nguyên. Đó là sàn được cất cao, hai bên ngoài ở hai đầu hồi nhà sàn ở riêng, nhà dài, gươl thường khắc họa hai con gà trống (ta coai), với tư thế vươn cổ gáy, hay hình con vật khác theo ý niệm của làng. Nhìn từ xa trông giống như hai con trâu đực nằm nối đuôi, hướng hai đầu về hai phía biểu hiện sức mạnh của làng, của tộc người Cơ Tu.

Hình ảnh mặt nạ được chạm khắc sinh động trên ngôi nhà Gươl của người Cơ Tu ở Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh
Hình ảnh mặt nạ được chạm khắc sinh động trên ngôi nhà Gươl của người Cơ Tu ở Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh

Bên trong ngôi nhà, nhất là gươl có các biểu tượng mặt trời, mặt trăng trên cột cái, trên nóc nhà, trên các đồ dùng hàng ngày cùng họ lên nương lên rẫy. Các gam màu đen trắng chủ đạo được tô vẽ trong nhà. Các số đếm trong các bộ phận cột, đòn tay, bậc thang đều mang số lẻ như 1,3,5,7,9. Các biểu tượng này phản ánh quan niệm về âm - dương, dấu ấn tín ngưỡng tô tem về nước, lửa trong vũ trụ quan của người Đông Sơn cổ đại.

Về kiến trúc khung nhà dài, nhà sàn, nhà mồ cũng như gươl của người Co Tu thuộc loại kiến trúc độc đáo. Bộ khung nhà tưởng như mỏng manh nhưng chắc chắn, đủ sức chống chọi với nắng mưa, gió bão ở khu vực nắng nóng mưa nhiều. Các nguyên vật liệu tại chỗ như gỗ, tre, lạt, dây mây, song với các loại mộng, ngoàm đơn giản được khoét bằng rìu, rựa, dao, phối với nhau hợp lý, tạo kết cấu chịu lực tối ưu.

Ngôi nhà dài của người có 6 thế hệ ở duy nhất còn sót lại ở Tây Giang Ảnh: Pơloong Plênh
Ngôi nhà dài của người có 6 thế hệ ở duy nhất còn sót lại ở Tây Giang Ảnh: Pơloong Plênh

Về giá trị nghệ thuật: Các nhà họa sỹ, nhà điêu khắc có thể tìm thấy ở nhà gươl, nhà dài, nhà mồ của người Co Tu nhiều biểu tượng nghệ thuật vừa nguyên sơ vừa độc đáo. Đó là các hình vẽ, chạm khắc các loại chim thú, cỏ cây, mặt trăng, mặt trời, hình mặt người, cảnh sinh hoạt đời thường lên nương rẫy, cảnh săn bắt, kinh nghiệm sống, các nghi lễ lớn nhỏ của làng và cả hình ảnh tình quân dân trong thời kháng chiến chống Pháp và Mỹ, hình ảnh về Bác Hồ...

Ngày nay, đồng bào Cơ Tu vẫn quý trọng không gian kiến trúc nhà cổ truyền của dân tộc mình bởi đây cũng chính là sản phẩm văn hóa thấm đẫm tính nhân văn, tính cố kết cộng đồng. Mỗi người trong dòng họ cùng chung sức chung lòng gìn giữ ngôi nhà chung của dòng họ mình.

Tuy nhiên, qua thời gian và những biến cố lịch sử, nhiều làng đồng bào Cơ Tu hiện đã không còn giữ được những ngôi nhà dài, nhà gươl, nhà làng... được coi là linh hồn của làng. Đồng bào mong muốn được phục dựng lại những ngôi nhà mang biểu tượng văn hóa của làng nhưng nguồn vật liệu gỗ khan hiếm, tiềm lực của đồng bào không đủ. Do đó, đồng bào rất cần những chính sách đầu tư cho công tác bảo tồn văn hóa ở vùng DTTS và miền núi được triển khai để phục hồi lại ngôi nhà chung của làng mình, dòng họ mình. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Chiều 18/10, tại Hà Nội, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phối hợp Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Những báu vật nhân văn sống với việc bảo tồn văn hóa, văn nghệ dân gian các dân tộc Việt Nam” và chương trình diễn xướng dân gian. Tham dự hội thảo có các nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa cùng các nghệ nhân tiêu biểu đến từ các vùng miền trên cả nước.
Tin nổi bật trang chủ
Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Chiều 18/10, tại Hà Nội, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phối hợp Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Những báu vật nhân văn sống với việc bảo tồn văn hóa, văn nghệ dân gian các dân tộc Việt Nam” và chương trình diễn xướng dân gian. Tham dự hội thảo có các nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa cùng các nghệ nhân tiêu biểu đến từ các vùng miền trên cả nước.
Tổng Bí thư Tô Lâm: Văn phòng Trung ương Đảng cần đóng vai “nhạc trưởng”

Tổng Bí thư Tô Lâm: Văn phòng Trung ương Đảng cần đóng vai “nhạc trưởng”

Thời sự - PV - 19:17, 18/10/2025
Tổng Bí thư yêu cầu Văn phòng Trung ương Đảng cần đóng vai “nhạc trưởng,” làm gương mẫu mực cho toàn hệ thống văn phòng cấp ủy và văn phòng của cả hệ thống chính trị.
Khả năng ảnh hưởng hoạt động tàu thuyền trong vùng nguy hiểm của bão Fengshen

Khả năng ảnh hưởng hoạt động tàu thuyền trong vùng nguy hiểm của bão Fengshen

Tin tức - Minh nhật - 19:16, 18/10/2025
Do tác động của bão, từ ngày 19/10, vùng biển phía Đông khu vực Bắc Biển Đông có gió mạnh dần lên cấp 6 - 7; vùng gần tâm bão mạnh cấp 8 - 9, giật cấp 11, biển động rất mạnh.
Gió mùa đông bắc sẽ ảnh hưởng đến khu vực đông Bắc Bộ

Gió mùa đông bắc sẽ ảnh hưởng đến khu vực đông Bắc Bộ

Tin tức - Minh Nhật - 19:14, 18/10/2025
Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, hiện nay (18/10), bộ phận không khí lạnh đã báo tiếp tục di chuyển xuống phía Nam.
Làng của đồng bào dân tộc Lô Lô được vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025”

Làng của đồng bào dân tộc Lô Lô được vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025”

Du lịch - Vũ Mừng - 18:40, 18/10/2025
Thôn Lô Lô Chải, xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang vừa được UN Tourism vinh danh là: “Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025”. Được gọi tên giữa hàng trăm đề cử là kết quả của nhiều năm ngôi làng nhỏ ở cực Bắc đất nước tự “làm mới” bằng việc gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống mà không làm mất đi nhịp sống vốn có.
Nỗ lực tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa

Nỗ lực tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa

Thời sự - PV - 18:23, 18/10/2025
Chiều 18/10, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ làm việc với các hội, hiệp hội và doanh nghiệp về việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa.
Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và là quyền cao quý của công dân. Tiếp nối truyền thống yêu nước nồng nàn của dân tộc, tuổi trẻ vùng biên giới, vùng đồng bào DTTS tỉnh Gia Lai đã hăng hái viết đơn tình nguyện thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng của tuổi trẻ với khát vọng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hàng nghìn du khách tham dự Ngày hội Cà phê ở Điện Biên

Hàng nghìn du khách tham dự Ngày hội Cà phê ở Điện Biên

Tin tức - Thúy Hồng - 16:48, 18/10/2025
Sáng 18/10, tại điểm du lịch Đào Viên Sơn, xã Búng Lao, tỉnh Điện Biên, hàng nghìn người đã tham dự "Ngày hội Cà phê gắn với du lịch sinh thái xã Búng Lao, năm 2025".
Lần đầu tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Tày tại xã vùng cao Kỳ Thượng

Lần đầu tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Tày tại xã vùng cao Kỳ Thượng

Trang địa phương - Mỹ Dung - 16:37, 18/10/2025
Tái hiện nghi lễ Then và không gian văn hóa Tày độc đáo, Ngày hội Văn hóa dân tộc Tày năm 2025 tại xã Kỳ Thượng hứa hẹn trở thành điểm nhấn văn hóa, du lịch mới của Quảng Ninh.
Thực hiện Tổng kiểm kê tài sản công toàn quốc từ 1/1/2026

Thực hiện Tổng kiểm kê tài sản công toàn quốc từ 1/1/2026

Thời sự - PV - 16:31, 18/10/2025
Bộ Tài chính vừa ban hành Kế hoạch triển khai Tổng kiểm kê tài sản công tại cơ quan, tổ chức, đơn vị và đối với tài sản kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư, quản lý tại thời điểm 0 giờ 00 phút ngày 1/1/2026.
5 địa phương sẽ tham gia Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, năm 2025

5 địa phương sẽ tham gia Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, năm 2025

Sắc màu 54 - MInh Thu - 16:12, 18/10/2025
Từ ngày 21 đến 23/11/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, với chủ đề “Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Mường trong kỷ nguyên mới”.
Người về vui hội với trằm

Người về vui hội với trằm

Du lịch - Tiêu Dao - Đức Hiếu - 14:42, 18/10/2025
Nằm nép mình dưới rặng rừng nguyên sinh, Trằm Trà Lộc thuộc xã Vĩnh Định, tỉnh Quảng Trị như một “ốc đảo xanh” hiếm hoi giữa miền cát trắng gió Lào. Ở nơi ấy, người ta tìm thấy không chỉ vẻ hoang sơ, thanh bình của thiên nhiên, mà còn gặp lại những dấu ấn lịch sử và văn hóa đặc sắc đã tồn tại hơn 3 thế kỷ.