Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Cần bảo tồn không gian kiến trúc nhà cổ của người Cơ Tu

Pơloong Plênh- Ngọc Ánh - 15:21, 10/10/2021

Trong không gian kiến trúc của nhà sàn, nhà dài, gươl và nhà mồ của người Cơ Tu chứa đựng nhiều giá trị độc đáo mang tính nhân văn sâu sắc nhằm giáo dục con cháu trong làng sống đoàn kết, quý trọng, bảo vệ “mẹ đại ngàn” rừng núi.

Không gian kiến trúc làng của người Cơ Tu ở huyện Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh
Không gian kiến trúc làng của người Cơ Tu ở huyện Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh

Người Cơ Tu cư trú chủ yếu ở các huyện Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang (tỉnh Quảng Nam), huyện Hoà Vang, Hoà Phú (TP. Đà Nẵng), huyện Alưới, Nam Đông (Thừa Thiên- Huế). Qua điền dã, khảo sát, đánh giá hiện trạng trong những năm gần đây, chỉ đồng bào Cơ Tu ở vùng cao Quảng Nam còn bảo lưu được khá nguyên vẹn một số công trình kiến trúc nhà sàn, nhà dài, nhà mồ, nhà gươl truyền thống.

Trong không gian kiến trúc của nhà sàn, nhà dài, gươl và nhà mồ của người Cơ Tu chứa đựng nhiều giá trị độc đáo mang tính nhân văn sâu sắc nhằm giáo dục con cháu trong làng sống đoàn kết, quý trọng, bảo vệ “mẹ đại ngàn” rừng núi.

Về giá trị văn hóa, có thể tìm thấy nhiều yếu tố và biểu tượng của nền văn hóa Đông Sơn, văn minh Sa Huỳnh còn lưu giữ trong nhà sàn, nhà dài, gươl và nhà mồ của người Cơ Tu cũng như các dân tộc anh em ở Trường Sơn - Tây Nguyên. Đó là sàn được cất cao, hai bên ngoài ở hai đầu hồi nhà sàn ở riêng, nhà dài, gươl thường khắc họa hai con gà trống (ta coai), với tư thế vươn cổ gáy, hay hình con vật khác theo ý niệm của làng. Nhìn từ xa trông giống như hai con trâu đực nằm nối đuôi, hướng hai đầu về hai phía biểu hiện sức mạnh của làng, của tộc người Cơ Tu.

Hình ảnh mặt nạ được chạm khắc sinh động trên ngôi nhà Gươl của người Cơ Tu ở Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh
Hình ảnh mặt nạ được chạm khắc sinh động trên ngôi nhà Gươl của người Cơ Tu ở Tây Giang. Ảnh Pơloong Plênh

Bên trong ngôi nhà, nhất là gươl có các biểu tượng mặt trời, mặt trăng trên cột cái, trên nóc nhà, trên các đồ dùng hàng ngày cùng họ lên nương lên rẫy. Các gam màu đen trắng chủ đạo được tô vẽ trong nhà. Các số đếm trong các bộ phận cột, đòn tay, bậc thang đều mang số lẻ như 1,3,5,7,9. Các biểu tượng này phản ánh quan niệm về âm - dương, dấu ấn tín ngưỡng tô tem về nước, lửa trong vũ trụ quan của người Đông Sơn cổ đại.

Về kiến trúc khung nhà dài, nhà sàn, nhà mồ cũng như gươl của người Co Tu thuộc loại kiến trúc độc đáo. Bộ khung nhà tưởng như mỏng manh nhưng chắc chắn, đủ sức chống chọi với nắng mưa, gió bão ở khu vực nắng nóng mưa nhiều. Các nguyên vật liệu tại chỗ như gỗ, tre, lạt, dây mây, song với các loại mộng, ngoàm đơn giản được khoét bằng rìu, rựa, dao, phối với nhau hợp lý, tạo kết cấu chịu lực tối ưu.

Ngôi nhà dài của người có 6 thế hệ ở duy nhất còn sót lại ở Tây Giang Ảnh: Pơloong Plênh
Ngôi nhà dài của người có 6 thế hệ ở duy nhất còn sót lại ở Tây Giang Ảnh: Pơloong Plênh

Về giá trị nghệ thuật: Các nhà họa sỹ, nhà điêu khắc có thể tìm thấy ở nhà gươl, nhà dài, nhà mồ của người Co Tu nhiều biểu tượng nghệ thuật vừa nguyên sơ vừa độc đáo. Đó là các hình vẽ, chạm khắc các loại chim thú, cỏ cây, mặt trăng, mặt trời, hình mặt người, cảnh sinh hoạt đời thường lên nương rẫy, cảnh săn bắt, kinh nghiệm sống, các nghi lễ lớn nhỏ của làng và cả hình ảnh tình quân dân trong thời kháng chiến chống Pháp và Mỹ, hình ảnh về Bác Hồ...

Ngày nay, đồng bào Cơ Tu vẫn quý trọng không gian kiến trúc nhà cổ truyền của dân tộc mình bởi đây cũng chính là sản phẩm văn hóa thấm đẫm tính nhân văn, tính cố kết cộng đồng. Mỗi người trong dòng họ cùng chung sức chung lòng gìn giữ ngôi nhà chung của dòng họ mình.

Tuy nhiên, qua thời gian và những biến cố lịch sử, nhiều làng đồng bào Cơ Tu hiện đã không còn giữ được những ngôi nhà dài, nhà gươl, nhà làng... được coi là linh hồn của làng. Đồng bào mong muốn được phục dựng lại những ngôi nhà mang biểu tượng văn hóa của làng nhưng nguồn vật liệu gỗ khan hiếm, tiềm lực của đồng bào không đủ. Do đó, đồng bào rất cần những chính sách đầu tư cho công tác bảo tồn văn hóa ở vùng DTTS và miền núi được triển khai để phục hồi lại ngôi nhà chung của làng mình, dòng họ mình. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Cà Mau: Tập trung nguồn lực phát triển “ngành công nghiệp không khói”

Cà Mau: Tập trung nguồn lực phát triển “ngành công nghiệp không khói”

Với hơn 300 năm hình thành và phát triển, Cà Mau là vùng đất địa đầu cực Nam của Tổ quốc - nơi mà mỗi người dân Việt Nam đều muốn được đặt chân đến ít nhất một lần. Nếu như trước kia, đa phần du khách vẫn chỉ xem Cà Mau là một điểm đến trong chuyến hành trình … thì giờ đây, nhờ đa dạng hóa loại hình du lịch, nhất là du lịch trải nghiệm đã thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước tìm đến Cà Mau.
Tin nổi bật trang chủ
Kiên Giang: Khai giảng nhiều lớp bồi dưỡng tiếng Khmer cho cán bộ, công chức viên chức trên địa bàn

Kiên Giang: Khai giảng nhiều lớp bồi dưỡng tiếng Khmer cho cán bộ, công chức viên chức trên địa bàn

Tin tức - Minh Ngân - 2 giờ trước
Ngày 07/11, Ban Dân tộc tỉnh Kiên Giang phối hợp với trường đại học Trà Vinh đồng loạt khai giảng nhiều khóa bồi dưỡng tiếng Khmer năm 2024, với cho 160 học viên là cán bộ, công chức, viên chức lãnh đạo cấp phòng và tương đương tham gia. Các khóa học diễn ra tại các địa bàn: huyện Giồng Giềng, TP. Rạch Gía và TP. Hà Tiên
Đắk Lắk mở Đợt thi đua cao điểm cùng cả nước hoàn thành 3.000 km đường bộ cao tốc

Đắk Lắk mở Đợt thi đua cao điểm cùng cả nước hoàn thành 3.000 km đường bộ cao tốc

Tin tức - Lê Hường - 2 giờ trước
UBND tỉnh Đắk Lắk vừa ban hành Kế hoạch 197/KH-UBND về việc Tổ chức Đợt cao điểm “Đắk Lắk cùng cả nước 500 ngày đêm thi đua hoàn thành 3.000 km đường bộ cao tốc”.
Gánh nặng ung thư toàn cầu đang tăng, Việt Nam ở vị trí thứ 20 về tỷ lệ mắc mới tại châu Á

Gánh nặng ung thư toàn cầu đang tăng, Việt Nam ở vị trí thứ 20 về tỷ lệ mắc mới tại châu Á

Sức khỏe - Minh Nhật - 2 giờ trước
Đây là chia sẻ của các chuyên gia trong nước và quốc tế đưa ra tại Hội thảo phòng chống ung thư Hà Nội năm 2024, do Bệnh viện Ung bướu Hà Nội phối hợp Hội ung thư Việt Nam, tổ chức ngày 8/11.
Bạc Liêu: Hiệu quả từ sự đồng thuận của đồng bào các DTTS trong thực hiện Chương trình MTQG 1719

Bạc Liêu: Hiệu quả từ sự đồng thuận của đồng bào các DTTS trong thực hiện Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - Như Tâm - 3 giờ trước
Bạc Liêu xác định công tác chỉ đạo, điều hành thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia là nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm, để đảm bảo sự nhất quán và hiệu quả trong việc thực hiện, từ đó đóng góp vào sự phát triển toàn diện và bền vững của tỉnh.
Đại hội Đại biểu các DTTS tỉnh Lai Châu được tổ chức trong hai ngày 14 - 15/11

Đại hội Đại biểu các DTTS tỉnh Lai Châu được tổ chức trong hai ngày 14 - 15/11

Tin tức - Trọng Bảo - 4 giờ trước
Tỉnh Lai Châu sẽ tổ chức Đại hội Đại biểu các DTTS lần thứ IV năm 2024 trong hai ngày 14 - 15/11.
Thảo nguyên Suôi Thầu - Miền cổ tích ở Hà Giang

Thảo nguyên Suôi Thầu - Miền cổ tích ở Hà Giang

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 7/11, có những thông tin đáng chú ý sau: Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024 sẽ tổ chức tại Quảng Trị. Thảo nguyên Suôi Thầu - Miền cổ tích ở Hà Giang. Lập nghiệp từ văn hóa truyền thống. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Gần 300 đại biểu sẽ tham dự Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Yên Bái lần thứ IV

Gần 300 đại biểu sẽ tham dự Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Yên Bái lần thứ IV

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 4 giờ trước
Với chủ đề: "Các dân tộc tỉnh Yên Bái đoàn kết, đổi mới, sáng tạo, chung sức xây dựng tỉnh Yên Bái, phát triển theo hướng xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc”, Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Yên Bái lần thứ IV sẽ được tổ chức trong 2 ngày 13 - 14/11/2024.
Thái Nguyên: Góp phần đảm bảo an sinh xã hội từ triển khai hiệu quả việc hỗ trợ BHXH, BHYT cho người nghèo

Thái Nguyên: Góp phần đảm bảo an sinh xã hội từ triển khai hiệu quả việc hỗ trợ BHXH, BHYT cho người nghèo

Công tác Dân tộc - Thảo Khánh - 4 giờ trước
Bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội là các trụ cột chính của hệ thống an sinh, tham gia chính sách này, người dân được hưởng nhiều quyền lợi. Với phương châm “Không bỏ lại ai phía sau”, thời gian qua tỉnh Thái Nguyên đã có nhiều chủ trương nhằm hỗ trợ những nhóm đối tượng yếu thế như hộ nghèo, hộ cận nghèo, lao động tự do… có thể tiếp cận được với chính sách nhân văn này.
Cà Mau: Chung tay chăm sóc, bảo vệ

Cà Mau: Chung tay chăm sóc, bảo vệ "ánh sáng" của người dân

Sức khỏe - Tào Đạt - Như Tâm - 4 giờ trước
“Ðôi mắt là vô giá, mang đến đôi mắt sáng - khoẻ cho cộng đồng, đặc biệt là bà con DTTS. Chúng tôi luôn ưu tiên nâng cao tay nghề, cập nhật các công nghệ - kỹ thuật hiện đại, nỗ lực mang đến nhiều giá trị và lan toả thông điệp bảo vệ mắt cho mọi người dân”, đó là tâm sự của Bác sĩ CKII Huỳnh Trung Lâm, Giám đốc Bệnh viện Mắt - Da liễu tỉnh Cà Mau khi chia sẻ với phòng viên về công việc chung tay “mang lại ánh sáng” đến cho cộng đồng của đội ngũ y bác sĩ của bệnh viện đã làm trong thời gian qua.
Bình Định: Đặt mục tiêu hoàn thành xóa nhà tạm, dột nát vào năm 2025

Bình Định: Đặt mục tiêu hoàn thành xóa nhà tạm, dột nát vào năm 2025

Xã hội - Lê Phương-Minh Trường - 4 giờ trước
UBND tỉnh Bình Định vừa ban hành kế hoạch về thực hiện xóa nhà tạm, nhà dột nát đến năm 2025 cho 1.056 hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa địa bàn, với tổng kinh phí 46,85 tỷ đồng.
Giồng Riềng (Kiên Giang): Đánh giá hiệu quả Dự án giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu do các tổ chức PCPNN tài trợ

Giồng Riềng (Kiên Giang): Đánh giá hiệu quả Dự án giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu do các tổ chức PCPNN tài trợ

Tin tức - Minh Ngân - 5 giờ trước
Vừa qua, Đoàn công tác của Ủy ban Công tác về các tổ chức phi chính phủ nước ngoài (PCPNN), đã có buổi làm việc với lãnh đạo UBND huyện Giồng Riềng (tỉnh Kiên Giang), các sở, ngành liên quan và lãnh đạo UBND 3 xã: Vĩnh Thạnh, Vĩnh Phú, Hòa Lợi về hiệu quả Dự án Giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu do các tổ chức PCPNN tài trợ. Ông Võ Hùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Giồng Riềng tiếp và làm việc với Đoàn công tác.