Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giữ nếp nhà sàn vùng sơn cước

Minh Ngọc - 07:22, 21/02/2021

Với người Hrê ở Ba Tơ (Quảng Ngãi), thì bên cạnh việc tích cực tiếp thu những cái mới, người dân vẫn rất trân trọng và gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống, trong đó có những nếp nhà sàn…

Nhà sàn truyn thống ở xã Ba Vinh, huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi).
Nhà sàn truyn thống ở xã Ba Vinh, huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi).

Những ngôi nhà trên sườn núi

 Đồng bào Hrê thường làm nhà bên sườn đồi, trên những con suối. Điều này bắt nguồn từ xưa kia rừng còn rậm, để tránh thú dữ tấn công và mùa Đông giá lạnh, bà con phải làm nhà sàn để ở, sinh hoạt cho tiện.

 Ở Ba Tơ có rất nhiều làng còn bảo tồn nguyên vẹn nếp nhà sàn của mình, như làng Zút 1, xã Ba Nam, thôn Nước Lá, xã Ba Vinh và nhiều thôn làng khác cũng vậy. Làng Zút 1, nơi chỉ cách trung tâm xã Ba Nam hơn 1km. Làng nằm dưới chân núi, bên cạnh con suối đầu nguồn của sông Liên. Làng đã hình thành từ xa xưa, nên bên những ngôi nhà sàn chắc chắn còn có những hàng cau cao vút.

 Khi chúng tôi đến thăm làng, thấy khách lạ, già làng Phạm Văn Truyền cầm tay dắt vào nhà nói chuyện như người thân quen: “Mùa này ở nhà sàn mát lắm. Cán bộ ở huyện, ở tỉnh về làm việc tại xã lỡ buổi đều đến nhà già nghỉ qua trưa. Ở nhà của già thì không phải lo gì hết”.

 Già làng Phạm Văn Truyền bảo, nhà của già là nhà xưa đấy, tức là làm đúng theo cách của người đời trước để lại. Nhà không có vách ngăn, chỉ có một khoảng không gian trống hình chữ nhật. Những cây “noong” (cây phân cách) được cột ngang dọc giữa nhà. Phần phía trên cây là để mền chiếu, nơi ngủ nghỉ. Phía dưới dải cây phân cách là bếp nấu. Trên bếp có giàn giăng đủ loại rổ, gùi, giỏ chứa thức ăn, lương thực...

 Tôi tò mò hỏi già, nhà sao có đến 3 bếp, già bảo: “Vì nhà có 3 gia đình nên mỗi gia đình một bếp, ở cùng nhau mà!”. Mỗi nhà sàn dựng lên cơ bản giống nhau, nhưng kích cỡ khác nhau. Nhà nào khấm khá thì sử dụng 8 trụ bằng cây ké chắc chắn kèm theo 8 trụ cột phụ để đỡ sàn nhà. Nhà phần lớn rộng 4m, dài 12m. Ở phía đầu tra (đầu nhà) thường dành cho đàn ông trai tráng trong nhà tiếp khách, đầu tra phía kia dành cho phụ nữ, con cái sinh hoạt, hay để cày bừa, thúng, gùi. Ngăn bên trong nhà được phân ra làm nhiều khoảnh nhỏ. Khoảnh để làm bếp, khoảnh để ngủ. Nhiều nhà, có vài ba thế hệ sống chung. Khách có thể phân biệt mỗi gia đình ở một ngăn bên trong qua từng cửa sổ để tiện bề sinh hoạt.

 Sinh ra và lớn lên trong nếp nhà sàn mà không biết bao lần nhà hư hỏng, già Truyền sửa lại hay làm mới, đều chọn xây dựng theo cách nhà sàn truyền thống. Già bảo: “Nhờ làm kinh tế theo người Kinh, nên kinh tế dần phát triển. Giờ đủ sức xây dựng nhà trệt, tráng xi măng, sườn cốt thép, nhưng già chỉ thích ở nhà sàn thôi! Ngôi nhà này trị giá đến 200 triệu đồng, già vẫn xây dựng lại”.

Rộn rã mùa dựng nhà

 Thôn Nước Lá, xã Ba Vinh có 45 nóc nhà. Nhưng để làm được ngôi nhà sàn, nhiều gia đình phải chuẩn bị vật liệu nhiều năm trời. Bắt đầu là chuẩn bị cây để làm cột, thứ đến là nứa, lồ ô hay ván để lót sàn, rồi đến chuẩn bị dây mây, dây rừng và cây làm đòn tay, đòn dông... Bên cạnh chuẩn bị vật liệu, bà con còn chuẩn bị lương thực như lúa, gạo, thịt rừng và cả củ mì để làm rượu cần, để ngày dựng nhà, người làng có cái ăn, thức uống.

Anh Cao Văn Hải, Chủ tịch UBND xã Ba Vinh kể, ngày xưa trong làng có người làm nhà là cả làng vui, nhộn nhịp lắm. Già làng thường huy động đàn ông, trai tráng trong làng lên núi kiếm cây về làm nhà giúp cho gia chủ. Nhờ giúp đỡ nhau nên nhiều ngôi nhà sàn xinh xắn cứ thế mọc lên bên sườn đồi. Chuyện xây dựng nhà sàn ngày xưa đơn giản là thế, nhưng chứa đầy tính nhân ái, tương trợ lẫn nhau. Chính vì cách nghĩ này, mà nếp nhà sàn của bà con Hrê vẫn cứ tồn tại theo năm tháng. Nó tồn tại một cách bền bỉ, chắc chắn bên những sườn đồi.

Ngày xưa trong làng có người làm nhà là cả làng vui, nhộn nhịp lắm. Già làng thường huy động đàn ông, trai tráng trong làng lên núi kiếm cây về làm nhà giúp cho gia chủ. Nhờ giúp đỡ nhau nên nhiều ngôi nhà sàn xinh xắn cứ thế mọc lên bên sườn đồi. Chuyện xây dựng nhà sàn ngày xưa đơn giản là thế, nhưng chứa đầy tính nhân ái, tương trợ lẫn nhau”.

Anh Cao Văn Hải Chủ tịch UBND xã Ba Vinh

 Bây giờ cây rừng không còn nhiều, không được chặt cây gỗ lớn để làm cột nhà nữa, thì người dân đổ trụ bằng xi măng, sau đó làm giả gỗ. Anh Phạm Văn Hoàng, chủ một nhà có sườn nhà đổ bằng bê tông cốt thép, giải thích: “Làm nhà sàn bằng xi măng cốt thép, mái lợp ngói để thay thế gỗ, tranh sẽ bền vững hơn, nhưng tập quán sinh hoạt vẫn không thay đổi!”.

 Anh Hoàng cho biết, anh đã dành dụm gần 10 năm mới có được 200 triệu đồng để xây dựng lại ngôi nhà sàn, sườn bằng bê tông cốt thép. Điều đáng mừng là, kiến trúc nhà sàn bằng xi măng cốt thép vẫn giữ nguyên vẻ đẹp của nhà sàn truyền thống.

 Hiện nay, không chỉ đồng bào dân tộc Hrê ở huyện Ba Tơ, mà dân tộc Co, Ca Dong (thuộc dân tộc Xơ Đăng) ở các huyện vùng cao của tỉnh Quảng Ngãi cũng đang từng bước khôi phục lại nhà sàn. Những căn nhà sàn truyền thống dần thay thế bằng những ngôi nhà xây. Qua việc giữ những nếp nhà sàn truyền thống, các thế hệ cha ông muốn nhắc nhở con cháu có ý thức trân trọng, gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.